Un axente desacoplante, desacoplante ou desacoplador é unha molécula que altera a fosforilación oxidativa en procariotas e mitocondrias ou a fotofosforilación nos cloroplastos e cianobacterias disociando as reaccións da síntese de ATP na cadea de transporte electrónico. O resultado é que a célula ou a mitocondria gasta enerxía para xerar unha forza protón-motriz, pero esta forza disípase antes de que a ATP sintase poida recapturar esta enerxía e usala para producir ATP. Os desacoplantes teñen a capacidade de transportar protóns a través das membranas das mitocondrias e de membranas lipídicas en xeral.

Outros desacoplantes naturais fisiolóxicos diferentes son as proteínas desacoplantes, como a termoxenina.

Os desacoplantes clásicos teñen cinco propiedades:^[1]

1. a liberación completa do control respiratorio
2. a substitución de todos os procesos acoplados (síntese de ATP, transhidroxenación, fluxo electrónico inverso, transporte activo de catións, etc.) por un transporte de protóns cíclico mediado polo axente desacoplante
3. a eliminación de todos os gradientes protónicos e catiónicos xerados a través da membrana mitocondrial ou procariota
4. ningunha discriminación nestas accións entre un sitio de acoplamento e outro
5. ningunha discriminación entre procesos acoplados impulsados pola transferencia de electróns e procesos acoplados impuolsados pola hidrólise de ATP.

Os pseudodesacoplantes presentan algunha ou varias destas propiedades, pero non todas e por iso deben combinarse con outros pseudodesacoplantes para conseguir o desacoplamento.^[1]

Os seguintes compostos coñécense como desacoplantes clásicos:^[1][2]

• 2,4-dinitrofenol (DNP)
• 2,5-dinitrofenol
• 1799 (α,α′-bis(hexafluoracetonil)acetona)
• BAM15, N⁵,N⁶-bis(2-fluorofenil)-[1,2,5]oxadiazolo[3,4-b]pirazina-5,6-diamina
• 2-tert-butil-4,6-dinitrofenol (Dinoterb)
• 6-sec-butil-2,4-dinitrofenol (Dinoseb)
• C₄R1 (un alquilo de cadea curta derivado da rodamina 19)
• Carbonil cianuro fenilhidrazona (CCP)
• Carbonil cianuro m-clorofenil hidrazona (CCCP)
• Carbonil cianuro-p-trifluorometoxifenil hidrazona (FCCP)
• CDE (4β-cinnamoiloxi,1β,3α-dihidroxieudesm-7,8-eno) (producido pola planta Verbesina)
• CZ5
• Desaspidina
• Dicoumarol
• Dinitro-orto-cresol (DNOC)
• Elipticina
• Endosidina 9 (ES9)
• Ácido flufenámico
• Niclosamida etanolamina (NEN)
• Ppc-1 (un metabolito secundario producido por Polysphondylium pseudocandidum)
• Pentaclorofenol (PCP) (Non confundilo coa droga recreativa fenciclidina)
• Perfluorotrietilcarbinol
• S-13 (5-cloro-3-t-butil-2′-cloro-4′-nitrosalicilanilida)
• SF 6847 (3,5-di-t-butil-4-hidroxibencilidinamalononitrilo)
• TTFB (4,5,6,7-tetracloro-2-trifluorometilbencimidazol)
• Tyrphostin A9 (SF-6847) (AG17)
• (+)-Ácido úsnico
• XCT-790
• MitoFluo (10-[2-(3-hidroxi-6-oxo-xanten-9-il)benzoil]oxidecil-trifenil-fosfonio bromuro)
• Triclosan (Tricloro-2'-hidroxidifenil éter)
• Pirrolomicina C (producida por bacterias do xénero Streptomyces)
• Ácido salicílico (se se toma nun exceso extremo).^[3]

Os seguintes compostos coñécense como pseudodesacoplantes ou pseudodesacopladores:^[1]

• Azida
• Biguanidas
• Bupivacaína
• Calcimicina (A23187)
• Dodeciltrifenilfosfonio (C₁₂TPP)
• Lasalocid (X537A)
• Ácidos graos de cadea longa, como o ácido linoleico
• MitoQ10
• Nixericina
• Ácido pícrico (2,4,6-trinitrofenol)
• Tetrafenilborato de sodio
• SR4 (1,3-bis(diclorofenil)urea 13)
• Cloruro de tetrafenilfosfonio
• Valinomicina
• Arsenato

• Proteína desacoplante
• Toxicidade mitocondrial

• Uncoupling Agents Medical Subject Headings (MeSH) na Biblioteca Nacional de Medicina dos EUA.

Este artigo sobre bioloxía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.