Arquipélago de San Andrés, Providencia e Santa Catalina
Este artigo contén varias ligazóns externas e/ou bibliografía ao fin da páxina, mais poucas ou ningunha referencia no corpo do texto. Por favor, mellora o artigo introducindo notas ao pé, citando as fontes.
O Arquipélago de San Andrés, Providencia e Santa Catalina (inglés e sanandresano: Archipelago of San Andres, Providencia and Santa Catalina) é un departamento de Colombia localizado ao occidente do mar Caribe, a 775 quilómetros (480 millas náuticas) ao noroeste da costa Atlántica do país e a 220 quilómetros (140 millas náuticas) das costas orientais de Nicaragua. A capital departamental é San Andrés, mais o arquipélago ten un só municipio, Providencia.
Características
O departamento é o único de Colombia que está composto por illas, caios e illotes sobre unha plataforma volcánica do occidente do Mar das Antillas e San Andrés é a meirande illa do país. O 23 de xuño de 1822 izouse a bandeira da entón República da Gran Colombia como estado independente do Imperio de España e o 23 de xuño de 1822 foi admitida dentro da conformación territorial da nova nación na Constitución de Cúcuta. Segundo o censo do Departamento Administrativo Nacional de Estatísticas de Colombia de 2005, o departamento ten unha poboación de 70.554 habitantes, sendo o departamento máis densamente poboado de Colombia dado que a suma total da súa terra firme é tan só 44 km² o que representa unha densidade de 1603,5 persoas por quilómetro cadrado, facendo que as illas sexan as que presentan a maior concentración humana de todo o planeta, o que as pon nunha delicada situación de recursos. A lingua máis falada no territorio é o sanandresano, seguido do inglés e o castelán.
É probable que as illas fosen vistas por Cristovo Colón durante a súa cuarta viaxe en 1502, pero non existen evidencias que confirmen ese dato. En 1510España toma posesión oficial das illas, pero non promove asentamentos nelas, porque os conquistadores estaban máis preocupados en someter as áreas continentais. As illas foron postas baixo a administración da Real Audiencia de Panamá que á súa vez dependía de Santa Fe de Bogotá, pero en 1544 a Coroa ponas baixo custodia da Capitanía de Guatemala, o xeito como estaba representada a Colonia española en América Central. O Arquipélago aparece sinalado por primeira vez nunha Carta Universal de autoría anónima datada do 1527 e no Mapa de Rotz de 1542. Entre 1629 e 1630 dátanse os primeiros asentamentos europeos no Arquipélago. Tratábase de colonos ingleses que viñan das Bermudas e Barbados, entre outros e que se asentaron en Santa Catalina e Providencia.
Sir Henry Morgan ou o Pirata Morgan, tivo as súas bases militares en San Andrés, co apoio do gobernador de Xamaica e a Coroa británica en contra de España.
Entre 1670 e 1680Henry Morgan (coñecido popularmente como o Pirata Morgan) e Edward Mansveldt, tiveron as súas base de operacións en San Andrés. En 1775 a Capitanía de Guatemala, delegou ao Tenente Tomás O´Neille coa misión de expulsar aos ingleses e holandeses do Arquipélago, baixo autoridade do VicerreiAntonio e Góngora. Mentres tanto, a produción e exportación de algodón estaba en auxe e España comezou a interesarse polas illas. As relacións entre España e Inglaterra melloran e para 1786 asínanse tratados que esixían a saída de todos os súbditos ingleses da Costa de Mosquitos. Moitos saíron, pero a gran maioría pediu permanecer a cambio de render tributo ás autoridades españolas. O'Neill solicitou que o Arquipélago fose posto baixo xurisdición do Vicerreinado da Nova Granada, acto que se deu o 20 de novembro de 1803 na cal a Coroa española emite unha cédula real que pon ao Arquipélago de San Andrés e a Costa dos Mosquitos desde o Cabo Grazas a Deus ata o río Chagres baixo xurisdición da Real Audiencia de Santa Fe de Bogotá e concede ao gobernador Tomas O'Neill un soldo de dous mil pesos fortes anuais.
Durante a Guerra da Independencia as illas que ata entón seguían leais á Coroa española continúan as súas relacións comerciais e de autoridade coa sede colonial provisional que, con todo, perdía rapidamente a capacidade de controlar os incendiarios avances da emancipación das Américas españolas. Entre 1818 e 1821 o francés Luís Aury (1788 - 1821), tomou as illas e púxose ao servizo das tropas de Simón Bolívar.
En 1912 e tras unha intensa campaña dirixida por Francis A. Newball desde o xornal The Searchlight (O Faro), é aprobada a lei 52 do 26 de outubro, que crea a Intendencia de San Andrés e Providencia, como territorio nacional separado do Departamento de Bolívar, do cal formaba parte.
O goberno do xeneral Gustavo Rojas Pinilla declarou a San Andrés "Porto libre" en 1953, o cal transformaría a illa en centro comercial e turístico. Iso tamén motivou a chegada de numerosas persoas procedentes da Colombia continental. En 1972 os Estados Unidos renuncian ás súas pretensións sobre os Caios Roncador, Serrana e Quitasueño, polo cal Colombia exerce soberanía dos mesmos como parte do Arquipélago. O presidente de Nicaragua, Daniel Ortega, declarou en 1980 que o Tratado Esguerra-Barcenas de 1928 e anunciou que levaría o caso ante a Corte Internacional de Xustiza da Haia para probar que o Arquipélago correspondía á soberanía do seu país. Ante isto, Colombia ratificou a validez dos tratados.
En 1991 créase o Departamento Arquipélago de San Andrés, Providencia e Santa Catalina e en 2001 a UNESCO declara o Arquipélago "Reserva de Biósfera de Flora Mariña".
O 6 de decembro de 2001 o goberno de Nicaragua oficializou a demanda que reclamaba ante a Corte Internacional de Xustiza da Haia a soberanía sobre o Arquipélago e alegaba que Colombia non tiña ningún título legal de soberanía sobre a área. En 2003Colombia presenta ante a CXI as "Excepcións preliminares" para contradicir as alegacións Nicaraguanas. O 13 de decembro de 2007, a Corte Internacional de Xustiza da Haia deu o seu fallo oficial sobre as excepcións preliminares de Colombia. En devandita declaración, a CXI estableceu que o Tratado de 1928 e o Protocolo de 1930 eran válidos e que polo tanto a soberanía de Colombia sobre as illas de San Andrés, Providencia e Santa Catalina eran incuestionables, porque o caso estaba pechado, non existindo unha querela xudicial respecto diso. Tradución comunicado da CIX sobre disputa territorial e marítima entre Colombia e Nicaragua (Orixinal en inglés.. Con todo, a CIX estableceu que en cambio si está aberta a querela sobre a soberanía dos Caios Roncador, Serrana e Quitasueños, os cales non están incluídos dentro do Tratado de 1928 por estar entón en querela entre Colombia e Estados Unidos. Tamén permanece aberta a querela sobre a delimitación de áreas mariñas e submarinas entre os dous países.
As tres illas principais do Arquipélago de maior a menor tamaño: San Andrés, Providencia e Santa Catalina. Xuntas suman unha área de 44 quilómetros cadrados.Praia en San Andrés
O departamento é o único do país sen territorio continental. Trátase dun conxunto de illas, caios e illotes localizados sobre unha plataforma volcánica do mar Caribe cuxa localización entre os 12° 35' 37" e os 81° 40' 49" de latitude norte e 81° 43' 123" de lonxitude ao oeste de Greenwich. O territorio do Arquipélago localízase ao noroeste de Colombia, no centro occidental do Mar das Antillas, o que fai que o país teña fronteiras marítimas con Costa Rica, Nicaragua, Honduras, Xamaica, Haití e República Dominicana. As illas están compostas da seguinte forma:
A illa de San Andrés está conformada por un cordal lonxitudinal de norte a sur con bosques cocoteiros cuxa elevación máxima é de 55 m. Todo o Arquipélago posúe unha extensión de 350.000 km² de mar sobre unha plataforma volcánica no mar Caribe suroccidental. A extensión da súa terra firme suma 44 km², o que o fai o departamento máis pequeno de Colombia en terra firme e o de maior densidade de poboación non só do país senón do mundo con 1603.5 persoas por quilómetro cadrado. Se se compara cunha illa do Caribe como Carriacou, que ten unha extensión de 34 km² e unha poboación de 4.595 persoas segundo un censo de 1991 cunha densidade de 135 persoas por quilómetro cadrado, enténdese a desproporción.
As dúas illas principais presentan relevos e constitución de rocas diferentes: San Andrés é produto de sedimentos calizos recentes e Providencia provén dun volcánandesítico extinguido durante o período do mioceno medio e superior. A primeira delas presenta un pequeno sistema ondulado, cunha altura máxima de 85 m sobre o nivel do mar, que se estende na illa de sur a norte.
Providencia é de relevo de outeiros con elevacións ata de 350 m sobre o nivel do mar, como o alto Pik na parte central da illa. Santa Catalina, separada da anterior por unha canle de 150 m de ancho, é relativamente crebada e a súa altura máxima é de 133 m sobre o nivel do mar. Os cayos son pequenos afloramentos de arrecifes coralinos formados principalmente por areas calcarias, algunhas veces con vexetación de cocoteiros e herbas altas. A illa de Providencia conta cun encoro construído no sector de Baía Auga Fresca (Fresh Water Bay) e Scheiler Quintero
Hidrografía
O arquipélago en xeral carece de correntes de auga doce, excepto a illa de Providencia; por tal motivo ten grande importancia as augas subterráneas que son aproveitadas ao máximo. Na actualidade, a illa de San Andrés conta cunha planta desalgadora que fornece parcialmente do líquido á poboación.
Clima
Pola súa localización na zona intertropical, o arquipélago caracterízase polas altas temperaturas que rexistran unha media anual de 27,3 °C. A influencia dos ventos alisios, que sopran do nordés, determina en parte as épocas chuviosas que comezan no mes de maio, e alcanzan o seu máximo nos meses de outubro e novembro prolongándose ata decembro; durante estes meses rexístrase o 80% da choiva anual, que en media é de 1.700 mm. As altas temperaturas e os ventos conxúganse nun clima cálido semihúmido. A pesar de estar situada na o aberto do mar Caribe, non é frecuente que o Arquipélago estea no curso de furacáns e tormentas tropicais, con todo iso non a pon por fóra das consecuencias dos mesmos.
Municipios e organización territorial
O territorio conta cun réxime administrativo especial, existe un gobernador para todo o departamento. A illa San Andrés é a capital e comprende tres inspecciones de policía: A Loma, San Luís e North End, esta última no norte da cidade. Hai un municipio, o das illas de Providencia e Santa Catalina. O departamento está agrupado en dous círculos notariais cuxas sedes son San Andrés e Providencia con tres notarías; é a cabeceira do círculo principal de rexistro con xurisdición sobre todo o arquipélago; ten o seu propio distrito xudicial, San Andrés, e é cabeceira do circuíto xudicial con sede nesta cidade. O departamento conforma a circunscrición electoral de San Andrés, Providencia e Santa Catalina.
Providencia é o único municipio aínda que a constitución autoriza á Asemblea departamental para crear outros na illa de San Andrés, que sendo a capital non ten a condición de municipio. A sede da gobernación está situada nesta illa, no centro urbano de Linde Norte (North End) que está situado ao norte de San Andrés, é a área de maior densidade de poboación da illa, con máis de 6.000 hab/km².
Demografía e etnografía
Para o 2005 o DANE rexistrou unha poboación de 70.554 habitantes en todo o territorio do Arquipélago con predominio do grupo afroamericano antillano o cal constitúe o 56,98% e ten características culturais únicas e o seu propio dialecto. Devandito grupo humano é coñecido como raizal. O 42,91% da poboación é de mestizos, o 42,91% de brancos, o 0,1% de amerindios ou indíxenas e o 0,15% de xitanos, estes últimos grupos humanos chegados ao Arquipélago sobre todo a partir da segunda metade do século XX especialmente da Colombia continental.
Economía, finanzas e negocios
A economía do Departamento de San Andrés e Providencia está baseada principalmente no turismo e o comercio; diariamente chegan ás illas varios avións procedentes de diferentes cidades colombianas e algúns do exterior, en busca de esparexemento e descanso; as anteriores actividades son complementadas polas propias da agricultura e a pesca de subsistencia, que son insuficientes para abastecer as illas e iso fai que do interior do país débanse importar a maior parte dos víveres de consumo cotián, tanto para os naturais como para os turistas. O principal produto agrícola explotado comercialmente no arquipélago, é o coco, pero ademais prodúcese aguacate, cana de azucre, manga, laranxa, iñame, noni e yuca.
Coa declaración do porto libre, e as migracións posteriores tanto da poboación do interior (Bolivar, Atlántico, Antioquia) como estranxeiros (Medio Oriente) impulsouse a actividade turística e comercial, incentivadas polos baixos custos que tiñan as mercancías. Con iso, aumentou o transporte aéreo e marítimo á illa, que durante as tempadas altas é visitada por unha gran cantidade de turistas.
Educación
O menor índice de analfabetismo do país. Unha universidade (a sede da Universidade Nacional de Colombia na illa de San Andrés), un centro técnico e proximamente un CDT (Centro de desenvolvemento Turístico) doado pola Universidade Politécnica de Valencia.
Os pratos sanandresanos son elaborados con pargo vermello e outros peixes, caracois, lagosta e cangrexo. Acompáñanse con coco, plátano, iuca e leite de coco.
O prato tradicional e máis famoso é o rondón, é unha especie de cazola de peixe e caracois cocidos lentamente en leite de coco, con iuca, iñame, peixes. O dumpling é un sopapo feito a base de fariña de trigo, como condimento básico utilízase alfábega.
Náuticos: As augas tranquilas e mornas de San Andrés invitan ante todo á natación, xa sexa na illa ou nos caios próximos. Calquera día na mañá, na praia de Baía Sardinas pódese contratar servizo de lancha colectivo ou expreso para ir a estes últimos.
Fronte a Baía Sardinas, aproximadamente a quilómetro e medio de distancia e a 10 minutos en lancha está Johnny Cay, un pequeno cayo de areas brancas sementado de cocoteiros, famoso pola súa música calypso, reggae e socca e polo seu peixe fresco frito e os seus cócteles de ron e coco. A 20 minutos en lancha están Haynes Cay, un caio cheo de palmetas, e o Acuario, un banco de area rodeado de auga panda e repleto de peixes. Tamén se pode contratar a volta á illa en lancha ou viaxes especiais aos caios Bolívar e Albuquerque. Estes últimos, aínda que situados a unha distancia bastante maior, son paraxes insuperables para mergullo de inmersión.
Varios centros profesionais especialízanse en facilidades de mergullo, tanto de alugamento e venda de equipos como en instrución para principiantes e organización de excursións de inmersión. Ofrecen minicursos dun día especiais para turistas, e cursos de certificación de 5 días de duración. Os plans inclúen equipo completo, instrutor permanente e transporte, ademais de posibilidades de filmación e fotografías submarinas. Tamén ofrecen programas especiais para mergulladores certificados.
Hai varios lugares onde se pode alugar un sunfish ou unha táboa a vela. E se prefire navegar en embarcacións máis grandes, tamén se organizan excursións en veleiro, tanto diúrnas como nocturnas.
Mergullo: San Andrés e Providencia convertéronse en sitios destinos ideais para amantes do mergullo, conta con numerosas zonas de inmersión para diferentes especialidades
Festividades
Entroido do Coco: Realízase no mes de novembro do 27 ao 30, celébrase o onomástico de san Andrés e efectúase o «Reinado do Coco», certame no cal participan varios países da Costa Atlántica e illas veciñas. A este súmaselle o Festival lúa verde (The green moon festival) dedicado en gran parte á música reegae e calipso.
Atractivos turísticos
O Arquipélago de San Andrés, Providencia e Santa Catalina é un dos destinos máis fermosos do Caribe. As principais atraccións turísticas do Departamento son:
San Andrés ofrece un gran encanto nocturno, famoso pola música calipso, reggae e socca e os seus cócteles de ron e coco; isto fai que os seus visitantes gocen unha excelente vida nocturna ao estilo propio da illa, que ademais lle brinda variedade de lugares para ter unha noite inesquecible.
