A Cervela
Igrexa de San Cristovo da Cervela.
Concello	O Incio[1]
Provincia	Lugo
Coordenadas	42°42′13″N 7°28′51″O / 42.703630555556, -7.480775
Poboación	97 hab. (2018)
Entidades de poboación	10[1]
[ editar datos en Wikidata ]

San Cristovo da Cervela é unha parroquia do concello do Incio na comarca de Sarria, na provincia de Lugo. Segundo o IGE en 2011 tiña 114 habitantes, deles 51 eran homes e 63 eran mulleres, o que supón unha diminución en relación ao ano 2006 cando tiña 118 habitantes. Segundo o INE en 2017 eran 104 (56 mulleres e 48 homes), dous menos que en 2016. En 2018 baixaron a 97 (54 mulleres, 33 homes).

O topónimo Cervela ten que ver cun nome de muller teriomórfico (forma de animal salvaxe), Cervella, diminutivo de cerva^[2].

A festa da Santa Lucía celebrábase na Airexe da Cervela no seu propio día, o 13 de decembro, mais as chuvias e neves propias do inverno levaron ao seu traslado, desde hai xa ben anos, ao último domingo e de agosto. Nos últimos tempos tamén se fai refesta o luns e volve saír a procesión^[3].

Despois da misa solemne sae a procesión dos danzantes desde a igrexa ata o cruceiro. As imaxes da procesión van todas elas (agás a Virxe) cubertas con arcos revestidos de flores e motivos vexetais. Saen por esta orde:

• Santo Antonio, imaxe pequena, levan as andas catro cativos con panos tradicionais.
• San Roque, levan as andas catro adolescentes con camisa branca, garavata, mantón negro de flores.
• San Cristovo, o patrón da parroquia, levan as andas catro homes con camisa branca, garavata, mantón negro de flores.
• Santa Lucía, a santa do día da festa, levan as andas catro homes con camisa branca, garavata, mantón negro de flores.
• A Virxe do Rosario, levan as andan catro mozas co traxe tradicional galego e preferiblemente solteiras.

Dise que antigamente era seis, mais desde hai tempo os danzantes son catro homes (xa ten danzado algunha muller) con arcos revestidos de flores e vestidos con roupas de cores: pantalón azul mariño e un sombreiro con lazos de cores.^[4] O característico é unha forma de danza que foi pasando de pai a fillo desde os tempos antigos e que se mantén sen cambios^[5]. Os mozos bailan en zig-zag en torno á Virxe do Rosario durante a xira^[6]. Bailan e fanlle as benias á Virxe, a de maior importancia, e non á Santa Lucía malia ser esta a protagonista da festa. Tamén dan unha volta arredor dos outros tres santos.^[7]

Ao remate bailan os danzantes e as mozas que levaron a Virxe.

Dise que esta procesión dos arcos ten máis de cincocentos anos e que facilmente estea relacionada con antigos ritos de agradecemento na recollida das colleitas. Tamén que é única no interior de Galicia. O Algúns autores queren ver nesta danza semellanzas histórico-formais coa pedra “danzaín” que existe nun baixorrelevo de Santalla de Bóveda (Lugo)^[8].

Sempre tivo moitos devotos porque a Santa é moi avogosa para os problemas da vista. Son moitas as esmolas, e é tradición que se destinen á axuda na organización da festa.

Ademais da Santa Lucía na Airexe tamén é de interese a capeliña e a celebración do San Roque no monte da Penela^[9] o 16 de agosto. Esta tradicional festa deixou de celebrarse nos últimos anos, era só festa relixiosa. O San Roque é moi avogoso para curar os animais, polo que tiña moitos devotos. Subían ata a capela cargados cun saco de centeo que lle botaban por enriga da cabeza á imaxe do santo depositada no chan á entrada da igrexa. Logo collían un par de cuncas dese gran xa bendito polo santo e gardábano para remedios dos animais ao longo do ano.

Tamén era moi típica a procesión do San Roque por unha cosgostra ata unha poza de auga próxima que bendicía o cura e logo bebían os presentes desa auga.

A igrexa é de orixe románica do século XII e conserva importantes elementos dese período aínda que sufriu moitas reformas e alteracións posteriores. O cabido ou adro da entrada estaba unido á igrexa pero foi separado porque metía moita humidade. A espadana e a sancristía son do século XVIII. No interior consérvanse en mal estado varias pinturas murais do século XVI. No teito do adro aínda se converva en 2017 unha especie de padiola ou camiña de madeira (chamada tumbón pola veciñanza) para transportar os corpos de falecidos ou feridos de gravidade.^[10]

Tamén era de grande valor unha grande cruz procesional de prata desaparecida no último terzo do século XX. Era unha cruz de 94x54 cm, lobulada, con forma exagonal e relevos nas dúas caras. Foi adquirida en 1605 polo padre don Men Rodrigues vendendo rendas dun foro en Canedo que foran deixados polos señores de Castragude para a igrexa parroquial^[11].

• 
  Fruxil
• 
  Igrexa e sancristía
• 
  Muro sur da nave
• 
  Canzorros
• 
  Ventá no muro oriental da ábsida
• 
  Muro norte da nave
• 
  Exterior da igrexa
• 
  Interior da igrexa
• 
  Interior da igrexa
• 
  Exterior da igrexa
• 
  Imaxe da igrexa
• 
  Imaxe da igrexa
• 
  Imaxe da igrexa
• 
  Imaxe da igrexa
• 
  Pinturas nos laterais da igrexa
• 
  Pinturas nos laterais da igrexa
• 
  Pinturas nos laterais da igrexa
• 
  Imaxes preparadas para a procesión
• 
  Imaxes preparadas para a procesión
• 
  Imaxes preparadas para a procesión
• 
  Detalle da procesión
• 
  Detalle da procesión
• 
  Detalle da procesión
• 
  Detalle da procesión
• 
  Detalle da procesión
• 
  Detalle da procesión
• 
  Detalle da procesión
• 
  Detalle no lateral da capela de San Roque na Penela
• 
  Tumbón ou escano para transportar cadáveres ou feridos

• Lugares do Incio