Protestak Kaledonia Berrian 2024an

Protestak Kaledonia Berrian 2024an
Motaaztoramen
desordena zibil
Honen parte daprotests against Emmanuel Macron (en) Itzuli
Denbora-tarte2024ko maiatzaren 13a - 
Data2024
KokalekuKaledonia Berria
KausaKaledonia Berria
1958ko Frantziako Konstituzioa

Protestak 2024an maiatzaren 13an piztu ziren Kaledonia Berrian, Frantziak itsasoz bestaldean kontrolatutako kolektibitatean, Ozeano Barean. Istiluen irudiak mundu osora zabaldu ziren. Emmanuel Macronen Gobernuak egindako urratsen ondorioa izan zen kanak indigenen matxinada; deskolonizazioaren aitzakiaz, birkolonizazioari atea irekitzea baita Parisen asmoa indigena askoren ustez.[1] Sui generis kolektibitatearen aitortza dauka Kaledonia Berriak.[2]

Istiluak

Supermerkatuak eta automobil-kontzesionarioak arpilatu eta ibilgailuak eta negozioak erre zituzten manifestariek. Eremu kaltetuak Nouméa eta inguruko Dumbéa eta Le Mont-Dore hiriak dira.[3] Agintariek etxeratze-agindua ezarri zuten, eta maiatzaren 14tik aurrera bi egunez debekatu zituzten bilera publikoak. Gérald Darmanin Frantziako Barne ministroak irlara polizia errefortzuak bidaliko zituztela iragarri zuen. Hogeita hamasei manifestari atxilotu zituzten.[4]

Independentziaren aldekoen eta aurkakoen arteko liskarrak piztu ziren, bestetik. Hiru manifestari kanakar hil ziren ibilgailua barrikada batean geldituta zuen auto-gidari batek egindako tiroketa batean, eta jendarme bat hil zen segada batean.[5] Frantziako Goi-komisarioaren bulegoak baieztatu zuenez, identifikatu gabeko taldeek bi sute eragin zituzten eta polizia-etxe bat erasotu zuten maiatzaren 18tik 19ra, 230 manifestari atxilotuta izanik.[6]

Ekainaren 12an, gatazka bukatutzat eman zenean, zifrak hauek ziren, bestetik: 500 bat atxilotu, dozenaka kolpatu eta zazpi hildako eragin zituen gatazkak.[7]

Metropoliren erantzuna

Protesta bortitzek zazpi hildako (bost protestari eta bi polizia) eta larrialdi egoeraren deklarazioa eragin zituzten: oinarrizko eskubideak murriztu zituen, eta etxeratze agindua ezarri zuen 18:00etatik 06:00etara. Orain arte Europako inongo gobernuk hartu ez duen erabakia ezarri zuen Frantziak gainera: Tiktok sarea itxi zuen Kaledonia Berrian, istiluak zabaldu eta koordinatzeko tresna zela leporatuta.[2]

Arazoen jatorria

Ia ehun hildako eragin zituen Kaledonia Berriko gatazka politiko eta armatuak 80ko hamarkadan. 1988 eta 1998ko Noumeako Akordioek bakeari bide egin zioten. Independentisten eta Parisen arteko ituna zen, herri indigenaren eta potentzia kolonialaren artekoa, hala nahi bada. Estatus berezia ematen zion akordioak artxipelagoari, estatuaren barnean kaledoniar herritartasuna sortzen du, frantsesarekin batera, baina baldintza berezietan: ordurako biztanleen erdia baino gutxiago ziren kanak indigenei eta bertan luzaroan bizi ziren kanpoko biztanleei aitortzen zaie. Hala, azken hamarkadatan bertara joan ziren frantses funtzionarioak, esaterako, prozesutik kanpo geratzen ziren. [8]

Duela gutxi, Frantziako Nazio Biltzarrak erabaki zuen Kaledonia Berriko hauteskundeetan botoa eman ahal izango dutela kolonian gutxienez hamar urte bizitzen daramaten frantziarrek. Independentziazaleek paristarren jukutriatzat hartu dute erabakia, eta kalera irten dira, eguneroko aktibitatea blokeatuta.[2]

Egindako erreferendumak

Noumeako Akordioak autodeterminaziorako hiru erreferendum aurreikusten zituen. Parisek bakarrarekin aski izango zuela uste zuen, Kaledonia Berriak zalantzarik gabe Europako metropolira lotuta jarraitzea hobetsiko zuela, Pazifikoko melanesiar herrialde bihurtu beharrean.[8]

Bi erreferendum egin dituzte orain arte Kaledonia Berrian independentziazaleek eta Parisek adostuta; 2018an eta 2020an. Bietan galdu egin zuten independentziazaleek, %43rekin eta %46rekin hurrenez hurren. 2020ko bigarren galdeketan, artxipelagoa erabat itxita zegoen pandemiagatik. Emaitza hobea lortu zuen independentismoak: lehen galdeketan 13 puntu eta ia 20.000 botoren aldea izan zuen unionismoak. Bigarrenean, 10.000 boto baino gutxiagogatik (%6,5) galdu zuen independentismoak. Esku hartzea %85koa izan zen.[8] 2021ean egindakoan, bestetik, ez zuten parte hartu Frantziatik aldentzearen aldekoek.[2]

Legea bertan behera

Ekainaren 12an eskainitako ohiz kanpoko prentsaurrekoan Kanakyko hauteskunde erroldari buruzko legea bertan behera utzi zuen Emmanuel Macronek. Kanaken haserrea piztu zuen legeak, errolda horren eguneratzeak kanaken pisua gutxitzeaz gain, 1998ko Noumeako Bake Akordioen muinaren errespetu-eza zekarrelako esan zuen. Apirilaren 2an bozkatu zuten lege horren alde Frantziako senatariek eta maiatzaren 15ean diputatuek.[7]

Erreferentziak

  1. ↑ https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240528/eta-azkenean-lehertu-da-kanaky
  2. ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Martxelo Otamendi: «Kaledonia Berria, 'sui generis'», Berria2024/05/25..
  3. ↑ https://web.archive.org/web/20240515003829/https://www.france24.com/en/france/20240514-shots-fired-at-security-forces-in-new-caledonia-riots-over-constitutional-reform
  4. ↑ https://web.archive.org/web/20240515041953/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2024/05/14/new-caledonia-riots-french-pacific-island/
  5. ↑ https://web.archive.org/web/20240515135649/https://actu17.fr/faits-divers/emeutes-en-nouvelle-caledonie-le-gendarme-blesse-par-balle-est-decede.html
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20240520142156/https://www.abc.net.au/news/2024-05-19/australian-defence-force-prepares-to-fly-to-new-caledonia/103867358
  7. ↑ a b Jenofa Berhokoirigoin: «Kanakyko hauteskunde erroldari buruzko legea bertan behera utzi du Macronek», Argia 2024/06/12..
  8. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Urtzi Urrutikoetxea: «Eta azkenean, lehertu da Kanaky», Gara2024/05/28..

Kanpo estekak

  • [1] Urtzi Urrutikoetxea: «Eta azkenean, lehertu da Kanaky», Naiz.eus agerkari digitala, 2024/05/28.

Read other articles:

Lagan Ulu, Geragai, Tanjung Jabung Timur

Lagan UluDesaNegara IndonesiaProvinsiJambiKabupatenTanjung Jabung TimurKecamatanGeragaiKode Kemendagri15.07.10.2001 Luas-Jumlah penduduk-Kepadatan- Lagan Ulu adalah desa di kecamatan Geragai, Kabupaten Tanjung Jabung Timur, Jambi, Indonesia. Pranala luar (Indonesia) Keputusan Menteri Dalam Negeri Nomor 050-145 Tahun 2022 tentang Pemberian dan Pemutakhiran Kode, Data Wilayah Administrasi Pemerintahan, dan Pulau tahun 2021 (Indonesia) Peraturan Menteri Dalam Negeri Nomor 72 Tahun 2019 tent...

 

Smartville Block

Volcanic arc accreted onto the North American Plate Geologic map depicting the Smartville Complex (in brown) and other accreted terranes in California. [1] The Smartville Block, also called the Smartville Ophiolite, Smartville Complex, or Smartville Intrusive Complex, is a geologic terrane formed in the ocean from a volcanic island arc that was accreted onto the North American Plate during the late Jurassic (~160–150 million years ago). The collision created sufficient crustal heati...

 

Yasip Khasani

Yasip Khasani Yasip Khasani (lahir 19 Desember 1974) adalah seorang birokrat Indonesia kelahiran Wonosobo. Ia sempat menjabat sebagai Wakil Direktur Keuangan Rumah Sakit Dr. Moewardi.[1] Ia kemudian menjabat sebagai Kepala Biro Administrasi Pengadaan Barang/Jasa Sekretariat Daerah Provinsi Jawa Tengah. Pada 2023, ia diangkat menjadi pelaksana jabatan Wali Kota Salatiga.[2] Referensi ^ Pernah Jabat Wakil Direktur Keuangan RS Moewardi, Ini Profil Pj Wali Kota Salatiga Yasip Khas...

George Allen (publisher)

English craftsman and engraver George AllenBorn26 March 1832Newark-on-Trent, EnglandDied5 September 1907 (aged 76)Orpington, EnglandOccupationsCraftsmanengraverpublisherentrepreneurKnown forPublishing company George Allen & Sons / George Allen & Unwin George Allen (26 March 1832 – 5 September 1907) was an English craftsman and engraver, who became an assistant to John Ruskin and then in consequence a publisher. His name persists in publishing through the George Allen & Unwi...

 

Mycobacterium bovis

Species of bacterium Mycobacterium bovis Attenuated strain of M. bovis used in the Bacillus Calmette-Guérin vaccine Scientific classification Domain: Bacteria Phylum: Actinomycetota Class: Actinomycetia Order: Mycobacteriales Family: Mycobacteriaceae Genus: Mycobacterium Species: M. bovis Binomial name Mycobacterium bovisKarlson & Lessel 1970,[1] ATCC 19210 [2]Mycobacterium bovis is a slow-growing (16- to 20-hour generation time) aerobic bacterium and the causative a...

 

Hongdu Aviation Industry Group

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada April 2016. Hongdu Aviation Industry (Group) Corporation (Cina: 洪都 航空) (dahulu Cina Nanchang Aircraft Manufacturing Corporation atau CNAMC) adalah produsen pesawat Cina dan pemasok kepada militer Cina. Perusahaan ini berada di Nanchang, ibu kota Provinsi Jia...

NHK World-Japan

International service of the Japanese public broadcaster NHK This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: NHK World-Japan – news · newspapers · books · schola...

 

Tushemisht

Village in Korçë, AlbaniaTushemishtVillageTushemishtCoordinates: 40°54′1″N 20°43′9″E / 40.90028°N 20.71917°E / 40.90028; 20.71917Country AlbaniaCountyKorçëMunicipalityPogradecMunicipal unitBuçimasElevation841 m (2,759 ft)Time zoneUTC+1 (CET) • Summer (DST)UTC+2 (CEST) Tushemisht is a village in the Korçë County, in southeastern Albania, located on the shores of Lake Ohrid.[1] It was part of the former Buçimas munic...

 

Reggie Otero

Cuban baseball player In this Spanish name, the first or paternal surname is Otero and the second or maternal family name is Gómez. Baseball player Reggie OteroOtero in 1963.First basemanBorn: (1915-09-07)September 7, 1915Havana, CubaDied: October 21, 1988(1988-10-21) (aged 73)Hialeah, Florida, U.S.Batted: LeftThrew: RightMLB debutSeptember 2, 1945, for the Chicago CubsLast MLB appearanceSeptember 29, 1945, for the Chicago CubsMLB statisticsBatting ...

アプリケーションソフトウェア

「アプリケーション」はこの項目へ転送されています。英語の意味については「wikt:応用」、「wikt:application」をご覧ください。 この記事には複数の問題があります。改善やノートページでの議論にご協力ください。 出典がまったく示されていないか不十分です。内容に関する文献や情報源が必要です。（2018年4月） 古い情報を更新する必要があります。（2021年3月）出...

 

I Think U

I Think UAlbum mini karya Super JuniorDirilis29 Januari 2020 (2020-01-29)Direkam2019StudioSM Studios, Seoul, Korea SelatanGenreJ-popDurasi17:30BahasaJepangLabelAvex TraxLabel SJKronologi Super Junior Time Slip(2019) I Think U(2020) Star(2021) Singel dalam album I Think U I Think I -Japanese Version-Dirilis: 30 Oktober 2019 I Think U adalah album mini kedua yang dirilis oleh grup vokal pria asal Korea Selatan Super Junior pada tanggal 29 Januari 2020 dibawah Avex Trax di Jepang.[1...

 

Trithrinax

Genus of palms Trithrinax Trithrinax campestris in a garden, grown as ornamental palm Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Monocots Clade: Commelinids Order: Arecales Family: Arecaceae Subfamily: Coryphoideae Tribe: Cryosophileae Genus: TrithrinaxMart.[1] Species Trithrinax brasiliensis Mart. Trithrinax campestris (Burmeist.) Drude & Griseb. Trithrinax schizophylla Drude in Mart. Trithrinax acanthocoma Drude Trithrinax is a genu...

Dendrotoxin

Chemical compound Dendrotoxins are a class of presynaptic neurotoxins produced by mamba snakes (Dendroaspis) that block particular subtypes of voltage-gated potassium channels in neurons, thereby enhancing the release of acetylcholine at neuromuscular junctions. Because of their high potency and selectivity for potassium channels, dendrotoxins have proven to be extremely useful as pharmacological tools for studying the structure and function of these ion channel proteins. Sequence alignment o...

 

Selena

Halaman ini berisi artikel tentang penyanyi. Untuk film biografi dengan nama, lihat Selena (film). Untuk album debut latin EMI, lihat Selena (album). Untuk penggunaan lainnya, lihat Selena (disambiguasi). SelenaInformasi latar belakangNama lahirSelena Quintanilla[1]Nama lainSelenaLahir(1971-04-16)16 April 1971Lake Jackson, Texas, United StatesGenreTejano, Mexican cumbia, Ranchera, Latin pop, Spanish pop, R&B, PopPekerjaanPenyanyi-penulis lagu, produser rekaman, aktris, penari, mod...

 

Konstantin Shayne

Russian actor (1888–1974) Konstantin ShayneShayne in The Stranger (1946)BornKonstantin Veniaminovich Olkenitski(1888-11-29)November 29, 1888Kharkov, Kharkov Governorate, Russian Empire(modern Kharkiv, Ukraine)DiedNovember 15, 1974(1974-11-15) (aged 85)Los Angeles, California, U.S.OccupationActorYears active1938–65Spouses Olga Valierievna Korbut Dashkevitch ​ ​(m. 1934; died 1941)​ Marjorie Pearl Harris ​ ​(m....

Cyperus fuscus

Cyperus fuscus Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Plantae (tanpa takson): Tracheophyta (tanpa takson): Angiospermae (tanpa takson): Monokotil (tanpa takson): Komelinid Ordo: Poales Famili: Cyperaceae Genus: Cyperus Spesies: Cyperus fuscus Nama binomial Cyperus fuscusL. Cyperus fuscus adalah spesies tumbuhan yang tergolong ke dalam famili Cyperaceae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Poales. Spesies Cyperus fuscus sendiri merupakan bagian dari genus Cyperus.[1] Nama ilmiah dari sp...

 

Франко Петро Іванович

У Вікіпедії є статті про інших людей із прізвищем Франко. Петро Франко Поручник (обер-лейтенант) Сотник ПолковникПетро Франко у формі поручника УГАЗагальна інформаціяНародження28 червня 1890(1890-06-28)с. Нагуєвичі,  Австро-УгорщинаСмертьне раніше 28 червня 1941невідом...

 

Reptile

Group of animals including lepidosaurs, testudines, and archosaurs This article is about the animal class. For other uses, see Reptile (disambiguation). ReptilesTemporal range: Late Carboniferous–Present[1] PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N TuataraSaltwater crocodileCommon box turtleLadder snake Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Clade: Sauropsida Class: ReptiliaLaurenti, 1768 Extant groups Lepidosauria Sphenodon (tuatara) Squamata (lizards ...

The Andrew Marr Show

British TV series or programme The Andrew Marr ShowAlso known asSunday AM (2005–2007)Sunday MorningGenrePoliticsPresented byAndrew MarrCountry of originUnited KingdomOriginal languageEnglishProductionProduction locationsStudio 54D, New Broadcasting House, LondonRunning time60 minutesOriginal releaseNetworkBBC OneRelease11 September 2005 (2005-09-11) –19 December 2021 (2021-12-19)RelatedBreakfast with FrostSunday with Laura Kuenssberg The Andrew Marr Show is a Sunday mornin...

 

Jamel Comedy Club

Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article ne cite pas suffisamment ses sources (juillet 2013). Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les références utiles à sa vérifiabilité et en les liant à la section « Notes et références ». En pratique : Quelles sources sont attendues ? C...