Koadrantea angelu-neurketarako tresna zahar bat da, 90 gradu arteko angeluak neurtzeko balio duena; eta hortik dator zirkulu-laurdena izena batzuetan erabiltzen dena. Berez, tresna horri esker, zeruko objektu baten altitudea neur daiteke. Astronomian, geodesian, topografian eta nabigazioan (nabigazio-koadrantea) erabili zen.
Oinarrizko ikuspegia
Hartzen den koadrantearen mota edo konplexutasuna edozein dela ere, gehienetan elementu hauek osatzen dute instrumentua:
koadrantearen gorputza, zirkulu-laurden baten edo karratu baten forma orokorrarekin, zeinaren gainean 90°-ko edo gutxiagoko sektore graduatua baitago, beharraren arabera;
Torlojutze-sistemak, hasiera batean, bi pinula ditu, koadrantearen aldean edo hegal batean finkatuak. Geroago, pinulen ordez, torlojuz lotzeko alaka jarriko da.
berun-hari bat, altitudea irakurtzeko balio duena edo tresnaren inklinazio egokia bermatzen duena.
Altitudearen irakurketa sinplea da: astroaren apuntearen eskuinaren eta horizontalaren arteko h angelua, beraz, haren altitudea (edo altuera), sektore graduatuaren gainean neurtutako h angeluaren berdina da (angelu perpendikularrak).
Altuera irakurtzen duen koadrantearen eskema.
1 - A eta B torlojutzeko bi pinula dituen koadrantea.
2 - Ukuiluko koadrantea, berunik gabe.
Kategoriak
Koadranteak erabileraren arabera sailka daitezke. Hauek aipa ditzakegu:
Astronomia-behatokietan erabilitako koadrante astronomikoa;
Funtsean geodesian erabilitako zirkulu mugikorraren laurdena;
Koadrante geometrikoa, topografiako tresna;
Nabigazio-koadrantea: hasieran altuerako nabigazioan erabiltzen den koadrante hutsa, puntua egiteko;
Ordutegi-koadranteak, eguzki-erloju zahar eramangarrien familia.
Paretako koadrante astronomikoa.
Zirkulu mugikorreko gela.
Koadrante geometrikoa.
Nabigazio-koadrantea.
Ordutegi koadrantea.
David A. King-ek inbentariatutako beste koadrante mota batzuk:[1]
Gunnerren koadrantea, edo beste batzuk, artillerian erabiltzen dena kanoi baten tiro-angelua doitzeko.[2]
Gunterren koadrantea, Edmund Gunterrek 1623an asmatua, baina, berez, ordutegi koadrante bat besterik ez da, berezi samarra.
