Euste-horma esaten zaio materialen bat (gehienetan lurzorua) eusteko erabiltzen den euste-egitura zurrun mota bati.
Euste-hormak eta haien funtzionamendua
Euste-hormak lurzoru-masak edo bestelako material solteak geldiarazteko erabiltzen dira, eta, horretarako, maldak mantentzen dira lurra ez erortzeko, berez kontserbatu ezin direnak. Baldintza horiek agertzen dira hondeaketa, ebaketa edo lubeta baten zabalera jabetza-baldintzek, egituraren erabilerak edo ekonomiak mugatzen dutenean.
Adibidez, trenbideak edo errepideak eraikitzean, bide-zortasunaren zabalera finkoa da, eta ebakidurak edo lubetak zabalera horren barruan egon behar du. Era berean, eraikinetako sotoetako hormak jabetzaren mugen barruan kokatu behar dira eta lurzorua sotoaren inguruan eduki. Askotan arazoak egoten dira gaia hauetan eta jabetzeren gaia oso konplexua da
Euste-hormaren zatiak
Puntakoa: hormaren oinarriaren zatia (zimendua), intradosaren azpian geratzen dena eta lur azpian sartu gabea.
Takoia: lurrean sartzen den zimenduaren zati bat, hobeto lotzeko.
Orpoa: puntaren kontrako zimenduaren zati bat, trasdosaren azpian eta barruan dagoen lurraren azpian geratzen da.
Altxaera edo gorputza: Hormaren zimenduetatik abiatuta altxatzen den zatia, jasan beharreko kargaren arabera zehaztutako altuera eta lodiera duena.
Intradosa: altxaeraren kanpoko azalera.
Tradosa: altxaeraren barneko azalera, barruan dagoen lurrarekin kontaktuan dago.
Euste-horma motak
Hauek dira euste-horma mota nagusiak:
Grabitate-hormak
Lurraren bultzadaren kontrako pisua dutenak dira. Tamaina handia duenez, ez du ia esfortzurik jasaten, eta, beraz, ez da armatzen. Pisuaren bidez lan egiten dute.
Grabitate-hormak honela sailka daitezke:
Masa-hormigoizko hormak. Beharrezkoa denean, oina armatzen da (punta eta/edo orpoa).
Harlangaitz lehorreko hormak. Arroka-blokeen bidez egiten dira (landuak edo ez).
Harri-lubetazko hormak. Harri-hormak baino haitz-bloke handiagoen bidez eraikitzen dira.
Gabioi-hormak. Harri-lubetak baino askoz horma fidagarriagoak eta seguruagoak dira; izan ere, horiekin egonkortasun-kalkuluak egin daitezke, eta, muntatu ondoren, horma osoak modu monolitikoan funtzionatzen du.
Horma aurrefabrikatuak edo elementu aurrefabrikatuak. Aldez aurretik fabrikatutako hormigoizko blokeen bidez egin daitezke.
Horma arinduak. Blokeak hainbat arrazoirengatik (materiala aurrezteagatik, pisua gutxitzeagatik...) arintzen dira.
Lore-hormak. Horma arinduko bloke hutsak mailakatuta jartzen badira, eta horietan lurra sartu eta ereiten bada, lore-horma sortzen da, askoz estetikoagoa eta inpaktu txikiagokoa, (ikusi "arrokaila").
Horma lehorrak. 8"-tik 10"-ra bitarteko harriz osatuak, gainjarrita eta elkarri lotuta daudenak; ez dute inolako morterorik edo hormigoirik. Eraikitzen doazen heinean, 3/4"-ko diametroa duten lekuan lekuko harriekin edo laukitxoekin betetzen dira, ura drainatuz erabiltzen bada.
Egitura-hormak
Hormigoizko horma sendo armatuak dira. Flexio-mugimendu txikiak dituzte, eta, gorputzak hegalkin bertikal gisa lan egiten duenez, haren lodiera berehala handitzen da hormaren altuera handitu ahala. Orpo bat dute, eta horren gainean bermatzen da lurraren zati bat; beraz, hormak eta lurrak batera lan egiten dute kargak batera banatuz eta uniformeki lurzorura transmitituz.
Egitura-horma motak «L» formako hormak dira, «T alderantzikatuaren forman».
Kasu batzuetan, jabetzaren mugak edo beste muga batzuk direla eta, horma oinarrizko lauzaren aurreko ertzean jarri behar da, hau da, puntala alde batera utzi behar da.
Esan bezala, altuera handiko egitura-horma bertikalek flexio gehiegi izaten dituzte batzuetan. Arazo hori saihesteko, "kontrahormak dituen horma" sortzen da, eta, han, egitura-elementuak (kontrahormak) paratzen dira hormaren barnealdean (lurra dagoen lekuan). Hormaren altueraren erdia baino distantzia handiagoetan edo berdinetan egon ohi dira elkarrengandik. Kontrahormak badaude kanpoaldean ere.
Batzuetan, kontrahorma arintzeko, tirante bat (kable metalikoa) duten elementuak jartzen dira trakzioan lan egiteko. Horrela sortzen dira horma tirantedunak
Lur armatuzko eta lurzoru sendotuko hormak
Lur armatuzko hormak zoruko (legarra) mazakoteak dira, eta horietan armadura metalikoak sartzen dira mugimenduei eusteko. Horrela, materialak osotasun gisa lan egitea lortzen da. Armadura horren garrantzia lurzoruari kohesioa ematean datza, hormak jasan behar duen lur-bultzada murriztuz jarduteko moduan. Eraikuntza-fasea oso garrantzitsua da, lodiera txikiko geruzatan trinkotu behar baita, lurzoruari erresistentzia handiagoa emateko.
Geozuntzez armatutako euste-horma.
Ezkatak jarri ohi zaizkio (harrizko edo hormigoizko xaflak), inolako egitura-helbururik gabe, baizik eta luiziak saihesteko.
Lur armatuzko hormak hormigoizko bloke hutsez, lurrezko betegarriz eta ereinez ere erremata daitezke, lore-askako hormak sortuz.
'Lurzoru indartuko horma' lur armatuzko horma bat da, eta, bertan, armadura metalikoak geomailaz ordezten dira. Irtenbide merkeagoa da.
Lur armatuzko hormen antzera, ezkatekin estal daitezke, edo lore-hormekin errematatu. Beste aukera bat ere badago: geotestil bat jartzea hormaren hegalaren gainean, eta lurrez eta haziz estaltzea. Hala, 'horma begetalizatu' bat sortu da.
Kalkuluko ohiko egiaztapenak
Euste-horma batean eragiten duten indarrak.
Lurrari eusteko horma bat kalkulatzeko, kontuan hartu behar dira haren gainean eragiten duten indarrak, hau da, lurzoruaren alboko presioa edo azpipresioa, eta hortik datozenak, alegia berezko pisua. Kalkulatu behar da ere lurrak eskaintzen dituen propietateak eta erresistentziak baita lurrak ura hartzeko duen gaitasuna, hau asentuak izatea ahalbidetuko digulako. Datu horiekin parametro hauek egiazta ditzakegu:
Lerradura egiaztatzea: Lurraren bultzadaren osagai horizontalak (Fh) zimenduen eta lurzoruaren arteko marruskadurak eragindako euste-indarra (Fr) ez duela gainditzen egiaztatzen da, hormaren pisuarekiko proportzionala baita. Kasu batzuetan, hormaren behealdean lurzoruaren bultzada pasiboarekin handitu daiteke (Fr). Normalean, horma bat segurutzat hartzen da erlazio hau badago: Fr/Fh–1.3 (erlazio horri irristatzeari segurtasun-koefiziente ere dei dakioke).[1]
Iraulketa egiaztatzea: Horma iraultzeko joera duten indarren unea (Mv) murrua egonkortzeko joera duten unea (Me) baino txikiagoa dela egiaztatzen da, gutxienez 1.5 erlazioan.[2] Hau da: Me/Mv–1.5 (segurtasun-koefizientea iraultzean).
Euste-ahalmena egiaztatzea: zimenduan eragiten duen karga osoa zehazten da, dagokion tentsio-diagramaren bidez, eta egiaztatzen da lurrera transmititzen den karga (Ta) euste-ahalmena (Tp) baino txikiagoa dela, edo bestela esanda, hormak sortutako tentsio maximoa lurzoruan onargarria baino txikiagoa dela. Hau da, Tp/Ta–1.0 (sostenguaren segurtasun-koefizientea).[2]
Egonkortasun globalaren egiaztapena: Hormaren bidez eutsi nahi zaion maldak segurtasun-koefiziente orokorra duela egiaztatzen da.[2]
