PROFILPELAJAR.COM

Costa eta ENEL auzia
Mota	auzitegi prozedura ; court decision (en) ; arrest (en)
Data	1964ko uztailaren 15a
Argumentu nagusia	Europar Batasuneko Zuzenbidea
Auzitegia	Europako Justizia Auzitegia

Costa eta ENEL auzia Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak 1964ko uztailaren 15ean hartutako erabaki historikoa da. Flaminio Costa, italiar herritar batek, energia elektrikoaren sorkuntza nazionalizatzen zuen lege bat aurkaratu zuen, eta monopolio bat eman zion E.N.E.L-ri, Italiako Estatuko energia elektrikoko enpresa bati. Auzitegiak ebatzi zuen Europako Ekonomia Erkidegoaren itunek lege nazionalen gainetik zegoen ordenamendu juridiko autonomoa sortzen zutela, eta Europar Batasuneko zuzenbidearen nagusitasunaren printzipioa ezartzen zutela estatu kideen zuzenbide nazionalaren gainetik.

Aurrekariak

Italian elektrizitatea sortu, banatu eta saldu izana nazionalizatu zenean eta E.N.E.L enpresaren aldeko monopolioa sortu zenean sortu zen kasua. Enpresa hori Estatuko enpresa gisa sortu zen 1962an. 1963an, Costa herritar italiarrak lege horren legezkotasuna aurkaratu zuen Italiako auzitegietan, eta argudiatu zuen industria elektrikoaren nazionalizazioak Erromako Tratatua eta Italiako Errepublikaren Konstituzioa urratzen zituela, bera elektrizitate-enpresa baten akzioen jabe izan zelako eta Italiako sektore elektrikoaren nazionalizazioaren aurka agertu zelako. Horregatik, protesta moduan elektrizitatearen faktura ordaintzeari uko egin zion, eta Estatuko E.N.E.L enpresak ez ordaintzeagatik salatu zuen.

Hala ere, Italiako auzitegiek uko egin zioten beren erreklamazioari, eta adierazi zuten lege nazionalak lehentasuna zuela Europar Batasuneko zuzenbidearen aurretik. Orduan, Costak Europar Batasuneko Justizia Auzitegian aurkeztu zuen kasua, Italiako legeak Europako Ekonomia Erkidegoaren itunetan ezarritako Erkidegoko zuzenbidea urratzen zuela alegatuz. Horren ondorioz, Auzitegiak erabaki historikoa hartu zuen 1964an, Europar Batasuneko zuzenbidearen nagusitasun-printzipioa ezarri baitzuen estatu kideen zuzenbide nazionalaren gainetik.

Sententzia

Erkidego Europarren Justizia Auzitegiak (EEJA) 1964ko uztailaren 15ean eman zuen "Costa contra E.N.E.L" auziaren epaia^[1]. Epaitzan, auzitegiak puntu nagusi batzuk ezarri zituen. Printzipioz, Erkidegoko zuzenbidearen nagusitasuna; izan ere, EEJAk adierazi zuen Europako Ekonomia Erkidegoaren (EEE) arauek eta erregelamenduek lehentasuna dutela estatu kideetako lege nazionalen gainetik. Horrek esan nahi du Erkidegoko zuzenbidearen eta lege nazionalen arteko gatazkarik egonez gero, Erkidegoko zuzenbidea gailentzen dela eta auzitegi nazionalek aplikatu behar dutela.

Bestalde, auzitegiak adierazi zuen estatu kideetako herritarrek eskubidea dutela Erkidegoko zuzenbidetik eratorritako eskubideak auzitegi nazionalen aurrean argudiatzeko eta baliarazteko. Horrek esan nahi du herritarrek auzitegi nazionaletara jo dezaketela Erkidegoko zuzenbideak babestutako eskubideak baliarazteko, eta auzitegi nazionalek Erkidegoko zuzenbidearen erabateko eraginkortasuna bermatzeko betebeharra dutela beren jurisprudentzian. Gainera, auzitegi nazionalek beren jurisdikzioan Erkidegoko zuzenbidea erabat aplikatzen dela eta eraginkorra dela bermatzeko betebeharra dutela ezartzen du, nahiz eta horrek Erkidegoko zuzenbidearen aurkakoak diren lege nazionalen xedapenak aplikatzeari uztea ekarri.

Laburbilduz, Costa E.N.E.L auziko epaiak Europar Batasunean Erkidegoko zuzenbidearen lehentasun-printzipioa garatzeko oinarriak ezarri zituen. Printzipio hori funtsezkoa izan da EBko lege- eta politika-sistema sendotzeko eta Europako herritarren eskubideak babesteko. Epai hori Europako jurisprudentzian aipatu eta aplikatu da gerora ere, eta Erkidegoko zuzenbidean aurrekari garrantzitsua izaten jarraitzen du.

Jurisprudentzia-mugarria

Epai honen ezaugarria «Batasunaren Zuzenbidearen giltzarri» izan da, Erkidegoko Zuzenbideak barne-zuzenbidearen gainetik duen lehentasun-printzipioa aitortzen lehena delako. Aitorpen hori berresteari lotuta dago.

Erkidegoko ordenamenduaren autonomia. Epaiak, zehazki, honako hau adieraziko du: «Erkidegoko zuzenbidearen lehentasuna 189. artikuluak berresten du [gero, EBFTren 249. artikuluak, orain, EBFTren 288. artikuluak]; artikulu horren arabera, erregelamenduek «nahitaezko» indarra dute, eta «zuzenean aplikagarriak dira estatu kide bakoitzean»; xedapen horrek ez du inolako erreserbarik, eta ez luke irismenik izango, baldin eta estatu batek, bere kabuz, ondorioak suntsi baditzake Erkidegoko arauen aurka doan legegintzako egintza baten bidez. Kontuan hartuta elementu horien multzotik ondorioztatzen dela Tratatuak sortutako Zuzenbideari, iturri autonomo batetik sortutakoari, ezin zaiola aurka egin, bere jatorrizko izaera berezia dela-eta, barne-arau bat, edozein dela ere, jurisdikzio-organoen aurrean, aldi berean arau horrek Erkidegoko izaera galdu gabe eta Erkidegoaren beraren oinarri juridikoa zalantzan jarri gabe; kontuan hartuta, beraz, estatuek Tratatuaren xedapenei dagozkien eskubide eta betebeharrak Erkidegoaren alde transferitzeak, Tratatuaren barruko ordenamendu juridikoaz ari garela, haren subiranotasuna behin betiko mugatzea dakarrela, eta horren aurka ezin dela nagusitu Erkidegoaren kontzeptuarekin bateraezina den aldebakarreko egintza bat».

Jurisprudentziaren bilakaera eta garapena

Ildo beretik, Costa vs. E.N.E.L epaia eman eta urte gutxira, eta Erkidegoaren izaera autonomoari eta oinarri juridikoari buruzko ideiak berretsiz, EEJAk honako hau gehituko du: «oinarrizko eskubideen urraketak alegatzean, estatu kide bateko Konstituzioak formulatzen dituen moduan, edo egitura konstituzional nazional batek ezin du eraginik izan Erkidegoa edo, bere ondorioetarako, estatu horren lurraldean» (1970ko abenduaren 17koa, Internationale Handelsgesellschaft mbH, 11/70, 3. atala^[2]). Printzipioaren aitorpenaren ondorio praktikoa, Simmenthal epai ospetsuan ezarri zen bezala, honetan datza: «Bere eskumenen esparruan, Erkidegoko Zuzenbideko xedapenak aplikatzea, arau horien eraginkortasun osoa bermatzera behartuta dago, eta, hala badagokio, ez dira aplikatuko bere ekimenez, legeria nazionalaren aurkako edozein xedapen, nahiz eta ondorengoak izan, aldez aurreko indargabetzea eskatzera edo itxarotera behartuta egon gabe edo beste edozein konstituzio-prozeduraren bidez» (otsailaren 9ko 1978ko martxoa, as. Simmenthal, 6/77, 24. atala^[3]). Ikus, halaber, EEJAak: 22koak 1989ko ekainaren a. Fratelli Costanzo, C-103/88, 31. atala; 1998ko urriaren 22a, IN. CO. GE '90 eta beste batzuk, C-10/97tik C-22/97ra metatutako gaiak, 20. atala. Interesgarria da gogoratzea 2007ko abenduaren 13an sinatutako Lisboako Ituna onartu zuen Gobernuen arteko Konferentziaren Azken Aktari erantsitako adierazpenetan, 17. zenbakiko

Adierazpenak, «lehentasunari buruzkoak», besteak beste, honako hau gogorarazten duela: Justizia Auzitegiak behin eta berriz emandako jurisprudentziaren arabera, Europar Batasuna, Tratatuak eta Batasunak onartutako Zuzenbidea, estatu kideen zuzenbidearen gainetik daude, aipatutako jurisprudentziak ezarritako baldintzetan». Eta «lehentasun-printzipioa etorkizuneko Tratatuan sartuta ez egotea ez da inola ere aldatuko printzipioa eta Justizia Auzitegiaren jurisprudentzia». Kontuan izan behar da kontu handiz erabilitako terminoa ez dela «nagusitasuna», baizik eta «lehentasuna».