Brčkoko Barrutia Vulture Glacier
Bosnia-Herzegovinaren banaketa administratiboa
Zubia Sava ibaian Bosnia-Herzegovina eta Kroaziaren artean. Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Bosnia-Herzegovina
Alkatea	Dragan Pajić
Izen ofiziala	Brčko distrikt Брчко дистрикт
Jatorrizko izena	Vulture Glacier
Posta kodea	76100
Herriburua	Brčko (en)
Geografia
Koordenatuak	44°52′25″N 18°48′25″E / 44.8736°N 18.8069°E / 44.8736; 18.8069
Azalera	493 km²
Altuera	86
Mugakideak	Bosniako Serbiar Errepublika eta Bosnia-Herzegovinako Federazioa
Demografia
Biztanleria	83.516 (2013)
Dentsitatea	169 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1999ko martxoaren 5a[1]
Telefono aurrizkia	49
Ordu eremua	UTC+01:00
http://www.bdcentral.net/

Brčkoko Barrutia (serbokroazieraz latindar alfabetoan Brčko distrikt eta alfabeto zirilikoan Брчко дистрикт) Bosnia-Herzegovinako udalerri eta barruti autonomoa da.

Bosniako gerrak sortutako egoera politikoaren ondorioz barrutiak aldi berean estatu honetako hiru maila administratiboak betetzen ditu: baxuena (udalerria), ertaina (kantonamendu edota eskualdea) eta gorena, de facto Bosnia-Herzegovinako hirugarren entitatea delako Bosniako Serbiar Errepublika eta Bosnia-Herzegovinako Federazioarekin batera. Formalki bi entitate hauek partekatzen duten lurraldea da.

Eskualde honek Bosniako gerraren ondoriorik larrienak, "garbiketa etnikoa" barne, pairatu zituen; ondorioetakoa han gaur egun serbiar gehiago eta bosniako (tradizio musulmaneko eslaviarrak) eta kroaziar gutxiago bizitzea izan da. Gatazkaren amaieran gerraren aurreko Brčkoko udalerria bi entitateetan banatu zen: %48a (Brčko hiria barne) Bosniako Serbiar Errepublikara pasatu zen eta % 52a Bosnia-Herzegovinako Federaziora.

erpurua|eskuinekoa|Letra-tipoa hiriaren ikurra da Hiria puntu estrategikoa izan zen Intervention Forcek (IFOR), Estatu Batuak buru, McGovern zelaia hiriaren mugetan eraiki zuenean.

1990eko hamarkadan tentsio-gune izan bazen ere, hiriak aurrerapauso handiak eman ditu etnia anitzeko integrazioan, hala nola, lixilergoa baten sorreran. Berreraikuntza ahaleginak eta Jabetza Legea gauzatzeko planak hobetu egin dute ondasunen eta itzuleraren egoera.

Brčko Daytoneko Bake Akordioaren osagai garrantzitsu bat izan da, 1997ko maiatzean Brčkoko Arbitrajea ezarri ondoren, Brčko barrutia Bosnia eta Herzegovinako Federazioaren eta Errepublikaren jurisdikziotik kanpo eremu berezi gisa izendatuz. Serbiako, hau da, Bosnia eta Herzegovina osatzen duten bi entitate nazionalak.

Brčkon ireki zen lehen nazioarteko unitatea Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundea (OSCE) izan zen.

Bere kokapenagatik eztabaida iturri amaiezina zenez, gerrari amaiera emateko 1995ean sinatutako Daytongo Ituna betearazteko nazioarteko komunitateak izendatutako Bosnia-Herzegovinarako Goi Ordezkariak emandako ebazpenaren ondorioz 1999ko martxoaren 5ean Brčkoko Barrutia sortu zen. Barrutiak gerraren aurreko Brčkoko udalerri osoa hartzen du^[2]. Gerra amaitu ostean Europar Batasunak presentzia diplomatikoa gorde du eremuan.

Hala ere, Daytongo Itunak ez zion Goi Ordezkariari erabaki hori hartzeko botererik ematen, Entitateen arteko muga lerroaren (Inter-Entity Boundary Line, IEBL) gaineko ika-mikak argitzeko baimena besterik ez zuelako; testuinguru honetan Serbiar Errepublika barrutia sortzearen kontra agertu zen eta Daytongo Ituna urratu zuela uste du. Egoera legala 2006an aldatu zen, IEBLi buruzko araudia eta muga lerroa bera barrutian bertan behera geratu zirelako; harrezkero barrutiko eta estatuko legeak dira nagusi Brčkon^[3].

Eremua nazioarteko komunitateak kudeatzen zuen hasieran. Brčko barrutia 2000ko martxoaren 8an ezarri zen ofizialki, bi erakundeek ezin zutela ados jarri alde bakoitzari zein eremu esleitu behar zen. Gobernua hiru talde etnikoen zati berdinek osatzen dute. Bere administrazioaz gain, eskualdeak bere posta bulegoa, zerga zuzenbidea eta polizia lortu zituen.

2012ko abuztura arte, tokiko hautetsiei nazioarteko begirale batek laguntzen zieten. Begiraleak eskumen zabalak zituen, erabaki lotesleak iragartzeko ahalmena barne. Errefuxiatuen itzulera erraztea, gobernu demokratiko eta etniko anitzekoa sustatzea eta ekonomia suspertzeaz arduratu zen. OSCEk eta EUFORek bere presentzia mantendu zuten auzoan jarraipena eten ostean eta Europar Batasuneko ordezkaritzak bulego bat ezarri zuen Brčkon. Ordezkari Nagusiaren agintaldiak ez zuen aldatu.

1971

74 771 biztanle zituen, honela banatuta:

• Bosniarrak - 30 181 (%40,36)
• Kroaziar - 24 925 (%33,33)
• serbiarrak - 1086 (%1,45)
• Jugoslaviars %5
• Beste batzuk - 870 (%1,18)

1991

Gerra aurretik, Brčko udalerriak 87 332 biztanle zituen, besteak beste:

• Bosniarrak - % 45
• Kroaziar - % 25
• serbiarrak - % 21
• Jugoslaviars %6
• Beste batzuk - % 3

1997

Barrutiaren lurraldeko biztanleria 33 623 biztanlekoa da, besteak beste:

• Bosniarrak - 10 569 (%31,39)
• Kroaziar - 2650 (%7,81)
• serbiarrak - 18 193 (%52,09)
• Jugoslaviars %5
• Beste batzuk - % 0,4

1991tik ez dago errolda ofizialik, beraz, hemen azaltzen diren datu batzuk estimazioak baino ez dira.

2006

Auzoko biztanleria 78 863 pertsonakoa zen, honela banatuta:

• Bosniarrak - 32 332 (%43,95)
• Kroaziar - 7919 (%11,50)
• serbiarrak - 38 618 (%46,55)

2013

• Bosniarrak - 35.381 (%42,36)
• serbiar - 28.884 (%34,58)
• Kroaziar - 17.252 (%20,66)
• beste nazionalitate batzuk - 1.899 (%2,28)

1991ko erroldaren arabera, hiriak 41.406 biztanle ditu, besteak beste:

• bosniarrak: 22.994 (%55,54)
• Serbiarrak: 8.253 (% 19,93)
• Yoguslavs: 5.211 (%12,53)
• Kroaziarrak: 2.894 (%6,99)
• Beste batzuk: 2.054 (%4,96)

Hiriak 3 futbol talde ditu (FK Jedinstvo Brčko, FK Lokomotiva Brčko eta talde berriena, FK Ilićka 01). Talde guztiek Serbiako Errepublikako Bigarren Ligan jokatzen dute.

Brčko barrutia, teorian bosniar federatutako bi erakundeek administratzen duten arren, praktikan República da Bósnia e Herzegovina hirugarren entitate bat da, Bosniako Serbiar Errepublikaren eta Bosniako Federazioaren eskubide berberak dituena. Hezergovina.

Brčko Federazioaren zuzeneko administraziopean dago, beraz, barrutia lurralde asketzat hartzen da, edo bi entitate federatuen administraziopean egon daiteke, edo oraindik bere lurralde komun bat da, condominioa .

Barrutiaren kokapen geografikoak ekarri du gatazka iturria izatea; lekua estrategikoa da: Posavinako lur zerrendan dago eta talde bakoitzak era desberdinean ikusten du eremuari eman zaion muga:

• Bosniakoentzat lehengo bi entitateen arteko banaketak (IEBLren araberakoa) Brčko hiria Bosniako Serbiar Errepublikaren esku utzi zuen eta horrek Bosnia-Herzegovinako Federazioak izan lezakeen porturik garrantzitsuena Federaziotik kanpo uzten zuen. Garbiketa etnikoa ontzat jotzen zuela ere irizten zioten.
• Serbiarrentzat gaur egungo barrutiak Serbiar Errepublika bi zatitan (mendebaldea eta hego-ekialdea) bereiztea oso kezkagarria da.
• Kroaziarrentzat barrutiak 5 km eskasengatik Bosnia-Herzegovinako Federazioa Kroaziatik banatzen du.

• Sava ibaiaz bestaldera Kroaziako Vukovar-Srijem županija ("konderria") dago.
• Bosniako Serbiar Errepublikarekin bi aldetatik da mugakide:

1. Ekialde eta hego-ekialdetik Bijeljinako eskualdearekin.
2. Ipar-mendebaldetik Dobojko eskualdearekin.

• Bosnia-Herzegovinako Federazioarekin beste bi aldetatik:

1. Iparraldeko zirrikitutik Posavinarekin.
2. Hegoalde eta hego-mendebaldetik Tuzlarekin.

• 1971: 74.771
• 1981: 82.768
• 1991: 87.627

<galeria> Brcko-bijela-dzamija.jpg|Meskita Zuria Brcko zubiaren aireko argazkia 1996.jpg|Brcko zubiaren aireko ikuspegia Station Brcko.jpg|Brcko tren geltokia Одјељење за плућне болести и ТБЦ (Брчко).jpg|Biriketako gaixotasunen klinika </galeria>

1991n hauxe zen 87.627 biztanleen banaketa "talde etnikoari" dagokionez:

Taldea	Zenbakia	%
"Musulmanak"	38.617	44,06
Kroaziarrak	22.252	25,39
Serbiarrak	18.128	20,68
"Jugoslaviarrak"	5.731	6,54
Bestelakoak	2.899	3,33

1991tik ez dago errolda ofizial edota fidagarririk. Udalerria bi entitateetan banatuta egon zen garaian serbiarrak %97,5 ziren hirian baina hiru herenak Bosnia-Hezegovina eta Kroaziako beste eskualde batzuetatik alde egindako iheslariak ziren^[4].

Branko Damjanac alkate ohiaren kalkuluen arabera gaur egungo biztanleen %40 serbiarrak dira, %39 bosniakoak eta %20 kroaziarrak.

1961eko errolda

• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1961
• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1961
• 
  Brckoko bosniarren proportzioa asentamenduen arabera 1961
• 
  Brckoko kroaziarren proportzioa asentamenduen arabera 1961
• 
  Brckoko zerbitzuen proportzioa asentamenduen arabera 1961

1971ko errolda

• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1971
• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1971
• 
  Brckoko bosniarren proportzioa asentamenduen arabera 1971
• 
  Brckoko kroaziarren proportzioa asentamenduen arabera 1971
• 
  Brckoko zerbitzuen proportzioa asentamenduen arabera 1971

1981eko errolda

• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1981
• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1981
• 
  Brckoko bosniarren proportzioa asentamenduen arabera 1981
• 
  Brckoko kroaziarren proportzioa asentamenduen arabera 1981
• 
  Brckoko zerbitzuen proportzioa asentamenduen arabera 1981

1991ko errolda

• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1991
• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 1991
• 
  Brckoko bosniarren proportzioa asentamenduen arabera 1991
• 
  Brckoko kroaziarren proportzioa asentamenduen arabera 1991
• 
  Brckoko zerbitzuen proportzioa asentamenduen arabera 1991

2013ko errolda

• 
  Brcko egitura etnikoa asentamenduen arabera 2013
• 
  Brčko egitura etnikoa asentamenduen arabera 2013
• 
  Brckoko bosniarren proportzioa asentamenduen arabera 2013
• 
  Brckoko kroaziarren proportzioa asentamenduen arabera 2013
• 
  Brckoko zerbitzuen proportzioa asentamenduen arabera 2013

Beste bi entitateetatik aldenduta, oso estatus berezia du; bere administrazioaren ardura bertako alkateak eta Bosnia-Herzegovinarako Goi Ordezkariaren menpean dagoen NBEk izendatutako begiraleak dute.

Barrutian hiru herriak berdin tratatuak izan daitezen, hizkuntza ofizialak "serbiera", "kroaziera" eta "bosniera" dira eta latindar alfabetoa zein zirilikoa erabiltzen dira^[5]. Barrutiko bandera eta armarriak Bosnia Herzegovinakoak dira^[6].

Barrutiko biltzarrak 29 kide ditu (13 bosniako, 11 serbiar, 5 kroaziar)^[7]:

• Alderdi demokratiko Serbiarra: 6 kide
• Bosnia-Herzegovinako Alderdi Sozialdemokrata: 5 kide
• Ekintza Demokratikorako Alderdia: 4 kide
• Bosnia-Herzegovinako Batasun demokratiko Kroaziarra: 3 kide
• Bosnia-Herzegovinarako Alderdia: 3 kide
• Sozialdemokrata Independenteen Aliantza: 2 sièges
• Kroaziar Ekimen Berria: 2 kide
• Bosniako Serbiar Errepublikako Alderdi Sozialista: 2 kide
• Alderdi Demokratikoa: kide 1
• Independente 1

Brčko barrutiak 59 udalerri ditu: {{zutabeak|zenbakia=5|

• Trimming
• Boće
• Boderista
• Brcko
• Brezik
• Brezovo Polje
• Brezovo Polje zigilua
• Brka
• Brod
• Bukovac
• Bukvik Donji
• Bukvik Gornji
• Buzekara
• Cerik
• Čađavac
• Cande
• Čoseta
• Donji Rahić
• Donji Zovik
• Dubrave
• Dubravice Donje
• Dubravice Gornje
• Gajevi
• Gorice
• Gornji Rahić
• Gornji Zovik
• Grbavica
• Gredice
• Islamovac
• Krbeta
• Krepšić
• Laništa
• Lukavac
• Maoča
• Markovic Polje
• Ograđenovac
• Omerbegovača
• Palanka
• Olagarro ezaguna
• Potočari
• Rašljani
• Ražljevo
• Repino Brdo
• Sandici
• Skakava Donja
• Skakava Gornja
• Slijepčevići
• Stanovi
• Šatorovići
• Štrepci
• Trnjaci
• Ulice
• Ulović
• Vitanovići Donji
• Vitanovići Gornji
• Vucilovac
• Vujičići
• Vukšić Donji
• Vuksic Gornji

Brčko barrutirako nazioarteko begirale izendatu zuten. Ordezkari Goren]] diputatu-funtzioak ere betetzen ditu. Kargu hau 2012an bertan behera geratu zen. Kargu hau "arduradun" hauek betetzen dute:

1.  AEB Robert William Farrand,martxoak 7 1997 - ekainaren 2a 2000
2.  AEB Gary L. Matthews, ekainak 2 2000 - martxoak 14 2001
3.  GER Gerhard Sontheim, 14 de março 2001 - 20 de abril 2001 (behin-behinekoa)
4.  AEB Henry Lee Clarke, apirilak 20 2001 - urriaren 1a 2003
5.  GER Gerhard Sontheim, Otubro 1 2003 - urtarrilak 16 2004 (behin-behinekoa)
6.  AEB Susan Rockwell Johnson, urtarrilak 16 2004 - urriaren 1a 2006
7.  AEB Raffi Gregorian, Urriak 1 2006 - Abuztuak 2 2010
8.  GER Gerhard Sontheim, abuztuak 2 2010 - irailak 22 2010 (behin-behinekoa)
9.  AEB Roderick Moore, irailak 22 2010 - ?

Honako alkate hauek zeuden barrutian agintean:

1. Miodrag Pajić (serbiera) 1993 - azaroak 13 1997
2. Borko Reljić (serbiera) azaroaren 13a 1997 - apirilaren 15a 1999
3. Sinisa Kisić (serbiera) apirilak 15 1999 - azaroak 12 2003
4. Ivan Krndelj (kroaziera) azaroaren 12a 2003 - abenduaren 3a 2003
5. Branko Damjanac (serbiera) abenduaren 3a 2003 - abenduaren 8a 2004
6. Mirsad Djapo (bosniarra) abenduak 8 2004 - otsailak 12 2009
7. Dragan Pajić (serbiera) otsailak 12 2009 - ?

• Edo Maaika —raperoa
• Mladen Petrich  Kroaziako nazioarteko futbol jokalaria da
• Vesna Pisarovych  pop abeslaria da
• Lepa Brena  abeslaria da
• Edvin Kanka Čudić  Bosniako giza eskubideen defendatzailea da
• Anil Dervišević — "Denver-Area" boleibol klubaren jabea, Bosnia eta Herzegovinako emakumezkoen boleibol taldeko entrenatzailea
• Jenana Sheganovich  pianista da
• Anton Maglika  Kroaziako futbolaria da
• Jasmin Imamovich  politikaria da
• Natasha Voynovich  eredu serbiarra da
• Mato Tadic  epailea da
• Brankica Mykhailovych  serbiar boleibol jokalaria da, munduko eta Europako txapelduna, zilarrezko domina lortu zuen 2016ko Udako Olinpiar Jokoetan
• Ines Jankovic  moda diseinatzaile serbiarra da
• Nikola Kovach  Counter-Strike: Global Offensive jokalari profesionala da

• Sava
• Bosniako Serbiar Errepublika
• Bosnia-Herzegovinako Federazioa

• Webgune ofiziala.
• Barrutiko Biltzarraren webgune ofiziala.