Historio de la ĉirkaŭaĵo de Borne Sulinowo de la antikveco ĝis la Mezepoko
La unuaj ŝpuroj de homo en tiu regiono devenas de la ŝtonepoko, t.e. neolitiko (ĉirkaŭ 10 000 da jaroj a.K.). Był to okres, kiedy ludzie stopniowo
przechodzili od myślistwa i zbieractwa do hodowli i uprawy. Ziemie te zawsze
znajdowały się na styku różnych kultur i wpływów. W okresie brązu (1500-1000
lat p.n.e.) były to: antaŭluzacia kulturo kaj poste la kulturo de Luzacio kiu estis ligita kun la kulturo de praslavoj kaj la kulturon de Pomerio, kiu disvolviĝis en la orienta Pomerio kiel parto de la Kulturo de Luzacio kaj etne ligita kun la gentoj de slavoj. Dum la komenco de la ferepoko (ĉirkaŭ 700 jaroj a.K.) na mieszkające tu ludy słowiańskie
zaczęły nacierać plemiona germańskie. Posuwając się ku wschodowi, w ostatnim
stuleciu przed naszą erą doszły one do linii Parsęty. Dum la Romia Imperio
zjawili się tu najeźdźcy skandynawscy, Gotoj kaj Gepidoj. Podbita
ludność słowiańska trwała tu nadal. Najstarsza wzmianka o Słowianach, nazwanych
Wenedami pochodzi z przełomu I oraz II wieku. Kultura ta trwała do wczesnego
średniowiecza, to jest do VI wieku, zastąpiona następnie kulturą prapolską. W
zasięgu tejże kultury wenedzkiej, a później prapolskiej znajdowały się tereny
obecnego miasta. Kultura prapolska obejmuje okres przedpiastowski (lata 400-950).
W tym czasie, tereny te zamieszkiwało słowiańskie plemię Pomorzan. We wczesnym
średniowieczu ziemie te, znajdując się pod władzą książąt pomorskich, podlegała
tym samym kolejom losu, jakie były udziałem całego Pomorza Zachodniego. Wpływy
polskie, niemieckie, duńskie i separatystyczne dążenia pomorskich książąt
powodowały ciągłe zmiany przynależności i podległości tych terenów. W XII wieku
obszar ten został zdominowany przez Polskę. Dum la 13a jc okazis la unua veno de la germanaj koloniistoj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Borne Sulinowo de la 16a jc ĝis la 19a jc
La iama oficira kantinoLa vilao de Dubynin
Dum la sekvontaj jarcentoj tiuj teritorio estis che la limoj de du ŝtatoj kaj havis ĉi tie siajn influojn regantoj de Pollando, Germanio kaj Skandinavio. Nie
sprzyjało to rozwojowi gospodarczemu. Ustawiczne wojny i przemarsze wojsk
powodowały zniszczenia i dziesiątkowanie miejscowej ludności. XVI wiek to okres
intensywnej kolonizacji niemieckiej. Na tereny dzisiejszego miasta przybyli
osadnicy z Dolnej Saksonii i Westfalii. W miejscu dzisiejszego miasta Borne
Sulinowo istniała mała wioska Linde (Lipa). Obszar jej ówczesnych zabudowań to
niewielki skrawek zachodniej części miasta. Osada była biedna, co było efektem
słabej jakości gleby w okolicy. Kilka kilometrów na południowy wschód od
miejscowości Linde znajdowała się wieś Gross Born. W 1587 roku jej sołtysem był
Andreas Wegener. W 1590 roku wieś ta liczyła 14 chłopów na 2 włókach i 5 po 1
włóce Nie rozwijano w tym rejonie przemysłu na większą skalę z powodu oddalenia
od większych ośrodków przemysłowych. Tiu stato daŭris ĝis la 20a jc.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Borne Sulinowo dum la 20a jc
Dum la 30aj jaroj de la 20a jc la du sidlokojn ligis komuna nomo kaj historio. Na obszarze wsi Linde zbudowano militarne miasteczko garnizonu Gross
Born. Był to jeden z najważniejszych okresów w dziejach Bornego Sulinowa. Rząd
III Rzeszy podjął decyzję o utworzeniu na obszarze dzisiejszej południowej
części gminy, wielkiego poligonu wojskowego. W związku z tym, władze niemieckie
wykupiły tereny oraz wysiedliły część ludności. W latach 1933-1938 zbudowano od
podstaw dzisiejsze Borne Sulinowo, czyli bazę wojskową będącą zapleczem
poligonu wraz z koszarami i miejscem lokalizacji szkoły artylerii. La 18an de aŭgusto 1938 roku, persone ĉeestis Adolfo Hitlero, dum la oficiala malfermo de la militbazo en Borne Sulinowo.
Borne Sulinowo nie posiadało wówczas statusu i funkcji miasta. Garnizon Gross
Born miał bardzo duże znaczenie w strukturze wojskowej III Rzeszy. We wrześniu
1939 roku zorganizowano tu obóz jeniecki. Do połowy 1942 roku przebywali tu jeńcy
francuscy, a później polscy.
Komence de 1945 germanaj soldatoj forlasis la lokon, post kiam okupis ĝin Ruĝa Armeo, daŭrigante ties militistan karakteron. Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon).
Malgraŭ tio, ke la areo en 1945 estis formale enkorpigita al Pollando, ĝi tamen fakte estis apartigita de la teritoria strukturo de la lando. Rusa armeo forlasis Borne Sulinowo nur la 12-an de oktobro 1992. Borne Sulinowo ricevis la urborajtojn la 15-an de septembro 1993 kaj ekestis unu el la plej novaj urboj en Pollando.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Jolanta Aniszewska, Renata Kobylarz-Buła, Piotr Stanek, Zwykły żołnierski los. Jeńcy wojenni na Pomorzu Zachodnim (1939-1945), Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach, 2011.
Jarosław Ellwart, Wał Pomorski, Gdynia: Wydawnictwo Region, 2014.
Norbert Maczulis, Poniemiecki poligon pomorski Gross Born (Borne Sulinowo), Kartuzy: Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Kaszubskiego im. Franciszka Brzezińskiego, 2005.
Jerzy Rostkowski, Znikające miasta, Varsovio: Agencja Wydawnicza CB, 2004.
.jpg)
