Ο Ταχμάσπ Α΄,περσικά: طهماسب Ταχμπάσπ ή تهماسب Ταχμάσμπ, (22 Φεβρουαρίου 1514 – 14 Μαΐου 1576) ήταν ο δεύτερος σάχης τού Ιράν των Σαφαβιδών από το 1524 έως το 1576. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος τού Ισμαήλ Α΄ και της κύριας συζύγου του, Τατζλού Χανούμ. Ανήλθε στον θρόνο μετά το τέλος τού πατέρα του στις 23 Μαΐου 1524. Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας τού Ταχμάσπ Α΄ σημαδεύτηκαν από εμφύλιους πολέμους μεταξύ των ηγετών των Κιζιλμπάς μέχρι το 1532, οπότε διεκδίκησε την εξουσία του και ξεκίνησε μία απόλυτη μοναρχία. Σύντομα αντιμετώπισε έναν μακροχρόνιο πόλεμο με την Οθωμανική αυτοκρατορία, ο οποίος χωρίστηκε σε τρεις φάσεις. Ο Οθωμανός σουλτάνος Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής, προσπάθησε να βάλει αντίπαλους υποψηφίους τού Ταχμάσπ Α΄ στον θρόνο των Σαφαβιδών. Ο πόλεμος έληξε με την ειρήνη της Αμάσειας το 1555, με τους Οθωμανούς να αποκτούν κυριαρχία στο Ιράκ, σε μεγάλο μέρος τού Κουρδιστάν και στη δυτική Γεωργία. Ο Ταχμάσπ Α΄ είχε επίσης συγκρούσεις με τους Ουζμπέκους της Μπουχάρα για το Χορασάν, οι οποίοι έκαναν επανειλημμένα επιδρομές στη Χεράτ. Το 1528 σε ηλικία 14 ετών, νίκησε τους Ουζμπέκους στη μάχη τού Τζαμ χρησιμοποιώντας πυροβολικό, άγνωστο στην άλλη πλευρά.
Ο Ταχμάσπ Α΄ ήταν προστάτης των τεχνών και ήταν και ο ίδιος καταξιωμένος ζωγράφος. Έκτισε έναν βασιλικό οίκο τεχνών για ζωγράφους, καλλιγράφους και ποιητές. Αργότερα στη βασιλεία του περιφρόνησε τους ποιητές, αποφεύγοντας πολλούς και εξορίζοντας τους στην αυλή των Mουγκάλ της Ινδίας. Ο Ταχμάσπ Α΄ είναι γνωστός για τη θρησκευτική του ευσέβεια και τον ένθερμο ζήλο του για τον σιιτικό κλάδο του Ισλάμ. Χάρισε πολλά προνόμια στους κληρικούς και τους επέτρεψε να συμμετέχουν σε νομικά και διοικητικά θέματα. Το 1544 απαίτησε από τον φυγά αυτοκράτορα των Μουγκάλ, Χουμαγιούν να μεταστραφεί στον σιιτισμό, με αντάλλαγμα τη στρατιωτική βοήθεια για να ανακτήσει τον θρόνο του στην Ινδία. Ωστόσο, ο Tαχμάσπ Α΄ διαπραγματευόταν ακόμα συμμαχίες με τις χριστιανικές δυνάμεις της Δημοκρατίας της Βενετίας και τη μοναρχία των Αψβούργων που ήταν επίσης αντίπαλοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Η διαδοχή του αμφισβητήθηκε πριν από το τέλος του. Όταν ο Tαχμάσπ Α΄ απεβίωσε στις 14 Μαΐου 1576, ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος οδήγησε στο θάνατο τού μεγαλύτερου μέρους της βασιλικής οικογένειας. Η βασιλεία τού Ταχμάσπ Α΄, σχεδόν 52 ετών, ήταν η μεγαλύτερη από οποιοδήποτε μέλος της δυναστείας των Σαφαβιδών. Αν και οι σύγχρονες δυτικές αναφορές ήταν κρίσιμες, οι σύγχρονοι ιστορικοί τον περιγράφουν ως έναν θαρραλέο και ικανό διοικητή, που διατήρησε και επέκτεινε την αυτοκρατορία τού πατέρα του. Η βασιλεία του είδε μία αλλαγή στην ιδεολογική πολιτική των Σαφαβιδών: τερμάτισε τη λατρεία τού πατέρα του ως Μεσσία από τις Τουρκομανές φυλές Κιζιλμπάς και αντ' αυτού καθιέρωσε μία δημόσια εικόνα ενός ευσεβούς και ορθόδοξου σιίτη βασιλιά. Ξεκίνησε μία μακρά διαδικασία, που ακολούθησαν οι διάδοχοί του, για να τερματίσει την επιρροή των Κιζιλμπάς στην πολιτική των Σαφαβιδών, αντικαθιστώντας τους με την πρόσφατα εισαχθείσα «τρίτη δύναμη», που περιείχε εξισλαμισμένουςΓεωργιανούς και Αρμένιους.
Το όνομα
Ιστορικό
Πρώιμη ζωή
Αντιβασιλεία
Περσική μικρογραφία που αποδίδεται στον Moέν Μοσαβέρ και παριστά την αυλή τού νεαρού Ταχμάσπ Α΄, στην οποία συμμετέχουν αυλικοί και ουλεμάδες. Φύλλο άλμπουμ από ένα αντίγραφο τού Tarikh-i Jahangusha-yi Khaqan Sahibqiran (Μία Ιστορία τού Σαχ Ισμαήλ Α΄), Ισπαχάν, π. 1670.
Βασιλεία
Πόλεμος με τους Οθωμανούς
Επί των Κατζάρ ζωγραφιστός και τυπωμένος βαμβακερός ζωγραφικός πίνακας καλαμκάρ, που απεικονίζει τον Tαχμπάσπ Α΄ στη μάχη, περικυκλωμένο από διάφορους άλλους πολεμιστές, με την υπογραφή τού Σεΐχ Αλί, στο Ιράν, δεύτερο μισό του 19ου αι. Ο Αλκάς Μιρζά και ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής. Εικονογράφηση από το Σουλεϋμαναμέ.
Εκστρατείες στη Γεωργία
Βασιλικοί πρόσφυγες
Ο Tαχμάσπ Α΄ και ο Χουμαγιούν Μουγκάλ αυτοκράτορας της Ινδίας, σε μία εορτή Νορούζ (Σεχέλ σοτούν, Ισφαχάν).
Μετέπειτα ζωή και το τέλος
Ο Ταχμάσπ Α΄ ηλικιωμένος, ζωγραφισμένος π. 1575, Καζβίν.
Πολιτική
Διοίκηση
Σημαία του Ταχμάσπ Α΄. Το περίπτερο Σεχέλ Σοτούν (40 κολόνες) στο Κασβίν.
Στρατός
Θρησκεία
Ένα Κοράνι που πιθανότατα ανήκε στον Tαχμάσπ Α΄, χρονολογημένο τον Ιούλιο–Αύγουστο 1552, που δημιουργήθηκε στο Σιράζ ή Καζβίν.
Τέχνες
Ένα καλλιγραφικό πλαίσιο αφιερωμένο στον Tαχμάσπ Α΄, με υπογραφή Mουχάμαντ Μουμίν, Ιράν, 16ος αι.
Νομισματοκοπία
Χρυσό νόμισμα του Tαχμπάσπ Α΄, που κόπηκε στο Σιράζ, με ημερομηνία 1523/4.
Dickson, Martin B. (1958). Sháh Tahmásb and the Úzbeks: The Duel for Khurásán with ʻUbayd Khán, 930-946/1524-1540. Ann Arbor: Princeton University Press.
Aldous, Gregory (2021). «The Qizilbāsh and their Shah: The Preservation of Royal Prerogative during the Early Reign of Shah Ṭahmāsp». Journal of the Royal Asiatic Society31 (4): 743–758. doi:10.1017/S1356186321000250.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Tahmasp I στο Wikimedia Commons
