Ο σχετικός κίνδυνος (ΣΚ) ή ο λόγος κινδύνου είναι ο λόγος της πιθανότητας να συμβεί κάποια έκβαση σε μια εκτεθειμένη ομάδα προς την πιθανότητα να συμβεί η έκβαση σε μια μη εκτεθειμένη ομάδα. Υπολογίζεται ως ${\displaystyle I_{e}/I_{u}}$, όπου ${\displaystyle I_{e}}$ είναι η επίπτωση στην εκτεθειμένη ομάδα και ${\displaystyle I_{u}}$ είναι η επίπτωση στην μη εκτεθειμένη ομάδα.^[1] Μαζί με την διαφορά κινδύνου και τον λόγο απόδοσης, ο σχετικός κίνδυνος μετρά την συσχέτιση μεταξύ της έκθεσης και της έκβασης.^[2]

Ο σχετικός κίνδυνος χρησιμοποιείται στην στατιστική ανάλυση των δεδομένων από επεμβατικές μελέτες, μελέτες σειράς και συγχρονικές μελέτες, για την εκτίμηση της ισχύος της συσχέτισης μεταξύ θεραπειών (ή παραγόντων κινδύνου) και εκβάσεων.^[2][3] Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται για τη σύγκριση του κινδύνου μιας ανεπιθύμητης έκβασης όταν λαμβάνεται ιατρική θεραπεία έναντι μη θεραπείας (ή εικονικού φαρμάκου) ή όταν υπάρχει έκθεση σε περιβαλλοντικό παράγοντα κινδύνου έναντι μη έκθεσης.

Υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ της έκθεσης και του αποτελέσματος, η τιμή του ΣΚ μπορεί να ερμηνευθεί ως εξής:

• ΣΚ = 1 σημαίνει ότι η έκθεση δεν επηρεάζει την έκβαση
• ΣΚ < 1 σημαίνει ότι η έκθεση μειώνει τον κίνδυνος να συμβεί η έκβαση
• ΣΚ > 1 σημαίνει ότι η έκθεση αυξάνει τον κίνδυνο να συμβεί η έκβαση

Ο σχετικός κίνδυνος χρησιμοποιείται συνήθως για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ελεγχόμενων τυχαιοποιημένων δοκιμών.^[4] Αυτό μπορεί να καταστεί προβληματικό, εάν ο σχετικός κίνδυνος παρουσιάζεται μεμονωμένα χωρίς την αναφορά σε απόλυτα μέτρα, όπως ο απόλυτος κίνδυνος ή η διαφορά κινδύνου.^[5] Σε περιπτώσεις όπου η επίπτωση της έκβασης είναι χαμηλή, η τιμή του σχετικού κινδύνου, είτε μεγάλη είτε μικρή, συχνά δεν συνεπάγεται σημαντική επιρροή στην έκβαση και η σημασία των συνεπειών για την δημόσια υγεία μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Αντίστοιχα, σε περιπτώσεις όπου η επίπτωση της έκβασης είναι υψηλή, ακόμα και τιμές του σχετικού κινδύνου κοντά στο 1 ενδέχεται να έχουν σημαντική επιρροή στην έκβαση και οι συνέπειες μπορεί να υποτιμηθούν. Επομένως, συνιστάται η παρουσίαση τόσο απόλυτων όσο και σχετικών μέτρων συσχέτισης.^[6]

Ο σχετικός κίνδυνος μπορεί να εκτιμηθεί από έναν τετράπτυχο πίνακα:

Η σημειακή εκτίμηση του σχετικού κινδύνου είναι:

${\displaystyle {\mbox{ΣΚ}}={\frac {{\mbox{α}}/({\mbox{α + β}})}{{\mbox{γ}}/({\mbox{γ + δ}})}}={\frac {\mbox{α(γ + δ)}}{\mbox{γ(α + β)}}}}$

Η κατανομή του ${\displaystyle \log({\mbox{ΣΚ}})}$ για ένα δείγμα του πληθυσμού είναι πιο κοντά στην κανονική κανονική απ' ό,τι η κατανομή του ΣΚ,^[7] με τυπικό σφάλμα:

${\displaystyle SE(\log({\mbox{ΣK}}))={\sqrt {{\frac {1}{\mbox{α}}}+{\frac {1}{\mbox{γ}}}-{\frac {1}{\mbox{α + β}}}-{\frac {1}{\mbox{γ + δ}}}}}={\sqrt {{\frac {\mbox{β}}{\mbox{α(α + β)}}}+{\frac {\mbox{δ}}{\mbox{γ(γ + δ)}}}}}}$

Ο σχετικός κίνδυνος διαφέρει από τον λόγο απόδοσης (ΛΑ), αν και τον πλησιάζει ασύμπτωτα για μικρές πιθανότητες της έκβασης. Εάν το α είναι σημαντικά μικρότερο από το β, τότε α / (α + β) ${\displaystyle \scriptstyle \approx }$ α / β. Ομοίως, εάν το γ είναι πολύ μικρότερο από το δ, τότε γ / (γ + δ) ${\displaystyle \scriptstyle \approx }$ γ / δ. Έτσι, με την παραδοχή σπανιότητας της νόσου:

${\displaystyle {\mbox{ΣΚ}}={\frac {\mbox{α(γ + δ)}}{\mbox{γ(α + β)}}}\approx {\frac {{\mbox{α}}\cdot {\mbox{δ}}}{{\mbox{γ}}\cdot {\mbox{β}}}}={\mbox{ΛΑ}}}$

Στην πράξη, ο λόγος απόδοσης χρησιμοποιείται συνήθως για μελέτες πασχόντων–μαρτύρων, εφόσον ο σχετικός κίνδυνος δεν μπορεί να εκτιμηθεί.^[2]

Στην πραγματικότητα, ο λόγος απόδοσης χρησιμοποιείται πολύ πιο ευρέως στα στατιστικά στοιχεία, καθώς η λογιστική παλινδρόμηση, που συχνά χρησιμοποιείται στην ανάλυση των αποτελεσμάτων κλινικών δοκιμών, λειτουργεί με τον λογάριθμο του λόγου απόδοσης, αλλά όχι με τον λογάριθμο του σχετικού κινδύνου. Επειδή ο φυσικός λογάριθμος της απόδοσης υπολογίζεται ως γραμμική συνάρτηση των ανεξάρτητων μεταβλητών, ο εκτιμώμενος λόγος απόδοσης της θεραπείας για άτομα διαφορετικής ηλικίας θα ήταν ο ίδιος σε ένα μοντέλο λογιστικής παλινδρόμησης όπου η έκβαση συσχετίζεται με την θεραπεία και με την ηλικία, αν και ο σχετικός κίνδυνος μπορεί να είναι σημαντικά διαφορετικός.

Εφόσον ο σχετικός κίνδυνος είναι ένα πιο άμεσο αντιληπτό μέτρο αποτελεσματικότητας, η διάκριση είναι σημαντική ειδικά σε περιπτώσεις μεσαίων έως υψηλών πιθανοτήτων της έκβασης. Εάν η έκθεση Α ενέχει κίνδυνο εμφάνισης της έκβασης ίσο με 99,9% και η έκθεση Β ενέχει κίνδυνο εμφάνισης της έκβασης ίσο με 99,0%, τότε ο σχετικός κίνδυνος είναι λίγο πάνω από 1 (99,9 / 99 = 1,01), ενώ η απόδοση της έκθεσης Α είναι πάνω από 10 φορές την απόδοση της Β, αφού (99,9/0,1) / (99/1) = 10,1.

Παράδειγμα μείωσης κινδύνου

Εξίσωση	Μεταβλητή	Συντομογραφία	Τιμή
ΠΕΜ - ΠΕΠ	Απόλυτη μείωση κινδύνου	ΑΜΚ	0,3 ή 30%
(ΠΕΜ - ΠΕΠ) / ΠΕΜ	Σχετική μείωση κινδύνου ή Κλάσμα αποτρέψιμων μεταξύ των μη εκτεθειμένων	ΣΜΚ ή ΚΑμ	0,75 ή 75%
1 / (ΠΕΜ − ΠΕΠ)	Αριθμός που απαιτείται για τη θεραπεία ενός	ΑΑΘ	3,33
ΠΕΠ / ΠΕΜ	Σχετικός κίνδυνος	ΣΚ	0,25
${\displaystyle {\frac {\mbox{α/β}}{\mbox{γ/δ}}}}$	Λόγος απόδοσης	ΛΑ	0,167

• Διαδικτυακός υπολογισμός σχετικού κινδύνου