Η στήλη του Μαρκιανού σήμερα και λεπτομέρεια του ανάγλυφου με την Νίκη στη βάση.
Η Στήλη του Μαρκιανού (Τουρκικά: Kıztaşı, μεταφράζεται ως η κολόνα με τις κόρες[1]) είναι ρωμαϊκή στήλη η οποία τοποθετήθηκε προς τιμήν του αυτοκράτορα Μαρκιανού (450-457 μ.Χ) από τον έπαρχο πόλεως Τατιανό το διάστημα 450-452 μ.Χ. [1] Η στήλη βρίσκεται στην περιοχή Φατίχ της Κωνσταντινούπολης στη μικρή πλατεία που σχηματίζεται στη συμβολή των οδών Kιzanlιk και Dolap, νοτιοανατολικά της λεωφόρου Macar Kardeşler.[2]
Περιγραφή
Η στήλη αποτελείται από τρία μέρη: τη βάση με το ανάγλυφο, έναν μονολιθικό κίονα από γκρίζο γρανίτη Συήνης ύψους 10 περίπου μέτρων και την κορυφή όπου βρίσκεται ένα μαρμάρινο κυβολιθικό κορινθιακό κιονόκρανο με διακόσμηση αετών στις γωνίες.[1] Και οι τέσσερις πλευρές της βάσης διαθέτουν ανάγλυφες διακοσμήσεις. Στις τρεις από αυτές υπάρχουν δακτύλιοι μέσα στους οποίους βρίσκονται ασπίδες, που φέρουν σταυρό με έξι κεραίες. Τη βόρεια όμως πλευρά της βάσης κοσμούσαν δύο φτερωτές Νίκες από τις οποίες η μια σώζεται σε καλή κατάσταση, ενώ από την άλλη σώζεται τμήμα του φτερού της.
Πάνω από την παράσταση των φτερωτών Νικών διακρίνεται ακόμη η αναθηματική επιγραφή στα Λατινικά, με χαρακτήρες αρκετά βαθουλούς εξαιτίας του γεγονότος ότι αρχικά ήταν μέσα τους προσαρμοσμένα μεταλλικά γράμματα:[2][1]
Περίεργο είναι το γεγονός ότι η βάση είναι τοποθετημένη με διεύθυνση από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, ενώ το κιονόκρανο και η βάση του αγάλματος έχουν διεύθυνση από βορρά προς νότο. Η εμφανής έλλειψη ευθυγράμμισης μεταξύ βάσης και κιονόκρανου έχει προταθεί ότι οφείλεται στην ανάγκη να στραφεί το άγαλμα προς την κατεύθυνση όπου βρισκόταν ο Ναός των Αγίων Αποστόλων.[3] Αναφορικά με τη μορφή και την τύχη του αγάλματος του Μαρκιανού δεν γνωρίζουμε τίποτε.
Ιστορία
Μέσα 19ου αιώνα, χαρακτικό του W.H. Bartlett
Η τουρκική ονομασία της στήλης ως "κολόνα με τις κόρες" οφείλεται στην ανάγλυφη φιγούρα της Νίκης, η οποία υπάρχει στη βάση. Λόγω του αναγλύφου οι περιηγητές μπερδεύανε τη στήλη αυτή με τη διάσημη στήλη της Αφροδίτης, η οποία υπήρχε εκεί κοντά.[2]
Η στήλη αυτή ήταν γνωστή στον οθωμανό περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή (1611 - περίπου 1684), καθώς αναφέρεται στο «Βιβλίο των ταξιδιών», αλλά η ύπαρξή της ήταν άγνωστη στη Δύση, καθώς δεν αναφέρεται από ευρωπαίους περιηγητές της εποχής εκείνης, όπως τον γάλλο Pierre Gylles (Αλμπί1490 – Ρώμη1555). Η στήλη επισημάνθηκε για πρώτη φορά από ευρωπαίο περιηγητή το 1675, συγκεκριμένα τον γάλλο Ζακόμπ Σπον (1647–1685) και αργότερα από τον άγγλο Τζωρτζ Γέλερ (1650–1723). Μέχρι το 1908 η στήλη ήταν κρυμμένη μέσα στον κήπο ενός μεγάλου σπιτιού, ενώ τα γύρω κτήρια έκρυβαν τη θέα. Το 1908 μια φωτιά κατέστρεψε την περιοχή και έτσι η στήλη «αποκαλύφθηκε». Με τον νέο ρυμοτομικό σχεδιασμό της περιοχής η στήλη βρίσκεται στο κέντρο πλατείας.[2]
