Από τα αξιοθέατά του, το πολύ παλιό και καλά διατηρημένο μοναστήρι, η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, χτισμένη αρχές του 1800, το δημοτικό σχολείο, που είναι κτίριο του 1930, το φαράγγι του Σπηλαίου με το γεφύρι της Πορτίτσας, το γεφύρι του Κατσουγιάννη και της Λιάτισσας. Οι κάτοικοι του Σπηλαίου συμμετείχαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, με γνωστότερο αγωνιστή τον Γεώργιο Σπηλαιώτη, που πήρε μέρος σε πολλές μάχες στη νότιο Ελλάδα και υπηρέτησε ως ταγματάρχης στον πρώτο τακτικό στρατό επί Ιωάννη Καποδίστρια.[3][Σημ. 1] Από το Σπήλαιο ήταν ο μακεδονομάχος οπλαρχηγός Αδαμάντιος Μάνος (καπετάν Κόκκινος).[4][5]
Επίσης φημισμένο είναι το πανηγύρι του Σπηλαίου τον Δεκαπενταύγουστο προς τιμήν του μοναστηριού της Παναγίας. Το πανηγύρι κρατάει τρεις ημέρες, από τις 14 μέχρι και τις 16 Αυγούστου. Η μάζωξη γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου παίζουν τοπικά συγκροτήματα και ο κόσμος χορεύει παραδοσιακούς χορούς.
Στο Σπήλαιο Γρεβενών συρρέουν μέλη πολλών ορειβατικών συλλόγων καθώς και λάτρεις επικίνδυνων σπορ για να κάνουν ορειβασία, canyoning ή κανόε-καγιάκ.
Γεωγραφικά στοιχεία
Το Σπήλαιο Γρεβενών βρίσκεται 25 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης των Γρεβενών στον ορεινό όγκο της βορειοανατολικής Πίνδου. Ανήκει στον νομό Γρεβενών και έχει 187 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1000 μ. στο νοτιότερο υψίπεδο του όρους Όρλιακα. Από τα δυτικά περνάει ο ποταμός Περιβολιώτικος και από τα ανατολικά ο Σμιξιώτικος οι οποίοι ενώνονται και δημιουργούν τον Βενέτικο, τον κυριότερο παραπόταμο του ποταμού Αλιάκμονα. Στο παρελθόν περιβάλλονταν από ρωμαϊκά και βυζαντινά υψηλά τείχη αποτρέποντας οποιονδήποτε επίδοξο εισβολέα.
Από το χωριό προς τα ανατολικά είναι τα Πιέρια-Καμβούνια-Όλυμπος-Ζυγός ενώ προς τα δυτικά ο εθνικός δρυμός Πίνδου με τη Βάλια Κάλντα. Η αριστερή μεριά του δρόμου που οδηγεί προς το χωριό είναι σκεπασμένη από τεράστιους βράχους.
Χαρακτηριστικά αξιοθέατα είναι τα δύο φαράγγια. Το νοτιοδυτικό φαράγγι της Πορτίτσας (1830) με την πέτρινη γέφυρα που έχει ύψος περίπου 300 μέτρα. Το μήκος του είναι 800 περίπου μέτρα, ενώ οι σχεδόν κάθετες πλευρές του ορθώνονονται τουλάχιστον 220 μέτρα πανω απο τον ποταμό Βενέτικο που το διασχίζει. Σε κάποιο σημείο το πλάτος του μειώνεται στα 8 περίπου μέτρα. Στην είσοδο του βρίσκεται το ομώνυμο δίτοξο γεφύρι που έχει μήκος 34 μέτρα και ύψος 7.80 μέτρα. Το ανατολκό φαράγγι της Λιάτισας το είναι δύσκολα προσβάσιμο, το διασχίζει ο Σμιξιώτικος ποταμός (Βελονιάς) και εκεί υπάρχουν δύο πέτρινα γεφύρια του Κατσογιάννη και της Λιάτισας ή του Κλέφτη όπως ονομάζεται. Η παράδοση λέει ότι ένα παλικάρι του Θεόδωρου Ζιάκα κυνηγημένο από τους Τούρκους πήδηξε απέναντι στο σημείο αυτό για να γλιτώσει. Μετά από αυτό έφτιαξε το γεφύρι γύρω στα 1800. Το γεφύρι του Κατσογιάννη είναι ένα γεφύρι με συνολικό μήκος πάνω από 50 μέτρα το οποίο χρονολογείται γυρω στο 1800. Σώθηκαν μόνο τα δύο βορειότερα τόξα του ενώ το νότιο αντικαταστάθηκε με οπλισμένο σκυρόδεμα. Το πλάτος του είναι 2,6 μέτρα κι το ύψος της μεγαλύτερης καμάρας του είναι 7 μέτρα περίπου. Την ονομασία του την πήρε από έναν σωζόμενο παρακείμενο μύλο, ιδιοκτησίας του ενοριακού ναού του αγ. Αθανασίου Σπηλαίου που τον δούλευε κάποιος Κατσογιάννης.
Ο Ιερός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου
Εξαιρετικά ενδιαφέρον αξιοθέατο που αξίζει να επισκεφτεί κανείς είναι επίσης η μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου.Το καθολικό της μονής είναι ο συνήθης αγιορείτικος τύπος ναού. Το τέμπλο, η δυτική θύρα και τα φράγματα των παραθύρων αποτελούν πολύ σημαντικά δείγματα της ξυλογλυπτικής του 17ου αιώνα. Τα παράθυρα που διατρυπούν τους πλάγιους τοίχους είναι μικρά, στενά και αψιδωτά και διευρύνονται ως πολεμίστρες, αντανακλώντας την ανασφάλεια και τους κινδύνους της εποχής. Στο εσωτερικό ο ναός είναι διακοσμημένος από αγιογραφίες. Το ιστορικό μοναστήρι βρίσκεται στην βορειοανατολική είσοδο του χωριού. Το καθολικό και το ανακατασκευασμένο τμήμα του ίσογειου της βόρειας πτέρυγας είναι τα μόνα που έχουν απομείνει από την άλλοτε άνθουσα μονή. Το καθολικό αφιερωμένο στην Παναγία, ιδρύθηκε το 1633 επί αρχιεπισκόπου Γαβριήλ, από τη Μηλιά Μετσόβου. Η διακόσμησή της έγινε από τους ζωγράφους Νικόλαο και Ιωάννη σε δύο φάσεις. Τα ανώτερα τμήματα και οι χώροι κοσμήθηκαν στα 1649-1650, ενώ από τους χώρους έως τον δυτικό τοίχο του κυρίως ναού το 1650-1651. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η μονή λειτούργησε ως κρυφό σχολειό και ως νοσοκομείο για τους τραυματίες και σύμφωνα με την προφορική παράδοση το επισκέφθηκε δύο φορές ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Στις αρχές του 20ού αιώνα τα πλούσια κειμήλια της μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι της Ζάβορδας με το οποίο η μονή συγχωνεύτηκε το 1935.
Ένα ακόμη αξιοθέατο που μπορεί να επισκεφθεί κάποιος στο χωριό είναι το κάστρο του Σπηλαίου το οποίο έχει πέσει με το πέρασμα του χρόνου. Είναι ένα τείχος το οποίο ανάγεται στους βυζαντινούς χρόνους αλλά τα αρχαιολογικά δεδομένα οδηγούν στην ελληνιστική κι ρωμαϊκή εποχή. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά ευρήματα στο χωριό δηλώνουν ότι η περιοχή αλλά κι το κάστρο κατοικήθηκε από την πρώιμη εποχή του σιδήρου.
Το δημοτικό σχολείο του χωριού στο οποίο πολλοί έκαναν τα πρώτα τους βήματα γνωρίζοντας τον κόσμο είναι κτίσμα του 1930 και έχει μια σπάνια ομορφιά αλλά και ιστορία.Το Σπήλαιο ίσως είναι το πρώτο χωριό στην περιφέρεια Γρεβενών στο οποίο λειτούργησε σχολείο. Τα γράμματα αναφέρεται ότι καλλιεργούνταν ήδη από τα τέλη του 18ου αι. στη μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Σπηλαίου. Το 1815 μνημονεύεται ότι η μονή Σπηλαίου ίδρυσε σχολείο μαζί με βιβλιοθήκη. Σύμφωνα με την έρευνα του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου του εν Κωνσταντινουπόλει Ηπειρωτικού», κατά το σχολικό έτος 1873-1874 λειτουργούσε στο Σπήλαιο αλληλοδιδακτικό σχολείο όπου δίδασκε ένας δάσκαλος, φοιτούσαν 30 μαθητές και η ετήσια δαπάνη συντήρησης ανερχόταν στα 2.500 γρόσια. Στη στατιστική των ελληνικών σχολείων στο βιλαέτι Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου μνημονεύεται ότι κατά τη σχολική χρονιά 1894-1895 λειτουργούσε στο χωριό 1 γραμματοδιδασκαλείο όπου δίδασκε 1 δάσκαλος και φοιτούσαν 30 μαθητές και η ετήσια συνδρομή συντήρησης ανέρχονταν στα 276 φράγκα.
Στις αρχές του 20ού αιώνα μνημονεύεται η λειτουργία Σχολείου στο Σπήλαιο με λιγότερους από 50 μαθητές.Το 1902 κατά την απογραφή των σχολείων στην οποία προέβη το προξενείο Ελασσόνας αναφέρεται ότι λειτουργούσε στο Σπήλαιο αστική σχολή όπου δίδασκε 1 δάσκαλος και φοιτούσαν συνολικά 50 μαθητών.
Ένα επιπλέον μέρος που μπορεί κάποιος να επισκεφθεί στο χωριό αυτό είναι το Κουτσουλάτα, περίεργη ονομασία αλλά έτσι είναι γνωστό στους κατοίκους του χωριού. Είναι ένα μέρος στην κορυφή του χωριού πάνω σε έναν λόφο. Είναι λίγο δύσκολο κάποιος να το βρει, αλλά εάν ανηφορήσει στα αριστερά της κεντρικής πλατείας το δρομάκι θα φτάσει στον λόφο κι θα το δει. Έχει μια υπερόχη πανοραμική θέα που μπορείς να δεις όλο το χωριό αλλά κι το δάσος που βρίσκεται απέναντι σου. Έχει επίσης, στην άκρη της ράχης ένα μεγάλο κιόσκι στο οποίο μπορεί κάποιος να ξεκουραστεί, να απολαύσει αυτήν την φανταστική θέα κι να εισπνεύσει τον καθαρό αέρα που απλόχερα άφησε η φύση σε αυτό τον τόπο.
Αγνάντι
Ακόμη, όμορφος προορισμός είναι και το πάρκο αναψυχής ονόματι Τσιτσιλιάνος γνωστό με αυτό το όνομα στους κατοίκους του χωριού. Είναι ένα μέρος στο οποίο μπορεί ο κάθε επισκέπτης να ξεκουραστεί αλλά κι να γευτεί τη φυσική ομορφιά που αγναντεύεται από το πάρκο αυτό. Το πάρκο αυτό βρίσκεται κοντά στην εκκλησία του αγίου Αθανασίου η οποία βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.
Ιστορικά στοιχεία
Στη θέση του σημερινού χωριού υπήρχε σημαντικός αρχαίος οικισμός (τειχισμένος), που παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλη διάρκεια ζωής (από την προϊστορική ως τη βυζαντινή εποχή). Ο οικισμός ήταν χτισμένος πάνω σε μια ψηλή και βραχώδη κορυφογραμμή, που υψώνεται μέσα στο φυσικό υδάτινο δέλτα, το οποίο σχηματίζεται με τη συμβολή των ποταμών Βελονιά και Βενέτικου. Ο οικιστικός χώρος μοιάζει με απέραντο φυσικό φρούριο, καθώς οι τρεις πλευρές του προστατεύονται από πανύψηλους και απόκρημνους βράχους, οι οποίοι σχηματίζουν ένα φυσικό απρόσβλητο τείχος, ενώ η βορειοδυτική πλευρά του προστατεύεται από ασβεστόχτιστο πέτρινο τείχος.[7]
Ο οικισμός αναφέρεται κυρίως σε γραπτά του μοναστηριού που υπάρχουν στο χωριό, με το όνομα Πυλαίον, πιθανώς επειδή δεσπόζει των οδών που συνδέουν Ήπειρο και Μακεδονία και ως Σπήλιο επειδή είναι στους πρόποδες του όρους Σταυρός που παλιότερα λεγόταν Σπίλος. Σημαντική είναι και η συμμετοχή του χωριού στους αγώνες επί Τουρκοκρατίας και για τα αρματολίκια της Πίνδου με το όνομα Μέγα Σπήλαιο.
Ανασκαφές
Διάφορες είναι οι περιοχές του Σπηλαίου όπου έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα από τη νεολιθική εποχή καθώς και χάλκινα όπλα, σπαθιά, πανοπλίες και άλλα αντικείμενα της μυκηναϊκής εποχής.Στην ίδια περιοχή κατάσπαρτα είναι και τα χωράφια από κομμάτια αγγείων, της αρχαϊκής, της κλασικής της ελληνιστικής (Φιλίππου και Μεγάλου Αλεξάνδρου) και της ρωμαϊκής εποχής. Σε μερικά σημεία στα χωράφια τους έχουν επισημάνει οι γεωργοί, κατά την καλλιέργεια, τοίχους από δωμάτια και άλλους μικρότερους χώρους σπιτιών. Γενικά και όλη η τοποθεσία προσφέρεται για την εγκατάσταση ενός ή πολλών οικισμών των εποχών αυτών.
Το σημαντικότερο από όλα είναι ότι σε ολόκληρο το τρίγωνο του Σπηλαίου έχουν επισημανθεί από τους αρχαιολόγους τόποι κατάλληλοι για έρευνα και ανασκαφές. Στο σχολείο του χωριού έχουν συγκεντρωθεί από τον δάσκαλο Γιάννη Πέτρου αρκετά ευρήματα από τυχαίες περιπτώσεις, τα οποία κάποια στιγμή μεταφέρθηκαν στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Βέροιας. Τα σπουδαιότερα όμως είναι αυτά πού βρέθηκαν στην Επάνω Πλατεία (Μεσοχώρι) του χωριού. Ο ζήλος και ο πατριωτικός ενθουσιασμός του Δημητρίου Βολογιώργου, ομογενούς από την Αμερική, έδωσε την ευκαιρία στους συγχωριανούς του να ανοίξουν θεμέλια και να κτισθεί ένα οίκημα για κοινοτική βιβλιοθήκη του χωριού. Στα θεμέλιά της βρέθηκαν αρκετοί τάφοι με πλούσια, χάλκινα ιδίως, ευρήματα, που χρονολογούνται στο τέλος της Εποχής του Χαλκού και στις αρχές της Εποχής του Σιδήρου, δηλ. γύρω στα τρεις χιλιάδες χρόνια πριν. Αργότερα, το καλοκαίρι του 1970, στην ίδια Επάνω Πλατεία του Σπηλαίου, η κα. Κατερίνα Ρωμιοπούλου έκανε τομές σε διάφορα σημεία της πλατείας, διότι επρόκειτο να τσιμεντοστρωθεί ο χώρος. Εκεί βρέθηκαν αρκετοί τάφοι με χάλκινα ευρήματα, κυρίως στολίδια γυναικών της ίδιας εποχής, αλλά και εξαρτήματα πολεμιστών. Στην περίπτωση αυτή σημαντικό είναι, εκτός των άλλων, ότι τα ευρήματα της πλατείας του Σπηλαίου είναι όμοια με τα ευρήματα των νεκροταφείων της Κάτω Μακεδονίας (Βεργίνα, Δίον, Όλυμπος κλπ.) αλλά και της Αιανής Κοζάνης.
Σε γενικές γραμμές το κλίμα του Σπηλαίου χαρακτηρίζεται ήπιο με αραιές βροχοπτώσεις και συχνές χιονοπτώσεις τον χειμώνα.
Παραδόσεις
Φημισμένο είναι και το πανηγύρι του Σπηλαίου τον Δεκαπενταύγουστο προς τιμήν του μοναστηριού της Παναγίας. Το πανηγύρι κρατάει τρεις ημέρες, από τις 14 μέχρι και τις 16 Αυγούστου. Η μάζωξη γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου τοπικά συγκροτήματα και ο κόσμος χορεύει παραδοσιακούς χορούς. Οι επισκέπτες του χωριού δεν πρέπει να παραλείψουν να επισκεφτούν τις τοπικές ταβέρνες και να δοκιμάσουν επίσης και τα τοπικά φαγητά. Παραδοσιακά φαγητά του Σπηλαίου είναι το σκορδάρι, η λιγδοπαπάρα, η κρασοπαπάρα, η μπουκουβάλα, η πασπαλόπιτα που είναι πίτα από καλαμποκάλευρο και διάφορα πράσινα λαχανικά, ο μπελντές καθώς και τα σουτζούκια όπου είναι το παραδοσιακό γλύκισμα του χωριού, την ονομασία τους την πήραν από την τούρκικη λέξη sucuk η οποία σημαίνει λουκάνικο, κάτι που θυμίζει και το σχήμα του γλυκού αλλά και να γευτούν το παραδοσιακό τους τσίπουρο.
Λαογραφία
Φθινοπωρινά έθιμα και γιορτές
Ο Σεπτέμβριος ή Σταυρός είναι ο πρώτος μήνας του εκκλησιαστικού έτους αλλά και του γεωργικού. Αυτή την εποχή πραγματοποιούνται αρκετές γιορτές τόσο στο Σπήλαιο όσο και σε γειτονικά χωριά. Μερικά από αυτά είναι: η γιορτή των Ταξιαρχών στις 6 Σεπτεμβρίου, η γιορτή των γενεθλίων της Παναγίας στις 8 Σεπτεμβρίου, η ύψωση του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου. Οι γιορτές αυτές ακολουθούνται από γλέντια και παραδοσιακά έθιμα του χωριού. Τον Οκτώβριο η γιορτή που ξεχωρίζει είναι αυτή του Αϊ- Δημήτρη στις 26 και είναι από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας. Την ημέρα αυτή γίνονται γεωργικές ή ποιμενικές συμβάσεις, τα ρογιάσματα ή ξερογιάσματα. Ο Νοέμβρης ή Παχνιστής είναι η του χειμώνα. Στις 8 αυτού του μήνα γιορτάζονται οι Ταξιάρχες που είναι ψυχοπομποί και τους προσέχουν περισσότερο οι ηλικιωμένοι. Ο Άγιος Μηνάς στις 11 Νοεμβρίου είναι βοηθός των βοσκών, αφού θεωρείται διώκτης των λύκων. Στα μέσα του μήνα στις 14 ακριβώς, είναι η γιορτή του αγίου Φιλίππου, ορόσημο για τη Σαρακοστή των Χριστουγέννων, αφού το βράδυ ξεκινά η νηστεία. Στις 21 Νοεμβρίου είναι τα Εισόδια της Παναγίας. Ο λαός την έλεγε και «Πρασοπαναγιά» γιατί τότε έβγαζαν τα πράσα και γενικά ήταν γιορτή δημητριακή γιατί τότε οι γεωργοί μετρούσαν την σοδειά τους. Τελευταία γιορτή του μήνα είναι του αγίου Αντρέα στις 30 Νοεμβρίου.
Χειμωνιάτικα έθιμα και γιορτές
Ο «Κόλιντρας» είναι ένα έθιμο το οποίο γιορτάζεται την παραμονή των Χριστουγέννων. Τότε όλοι οι δρόμοι μοσχομυρίζουν κλούρες ενώ οι κανίστρες στα σπίτια είναι γεμάτες φιλοδωρήματα για τα παιδιά. Το βράδυ ακολουθεί γλέντι το οποίο έχει μεγάλη συμμετοχή τόσο από τους χωριανούς όσο και από επισκέπτες. Μερικά χαρακτηριστικά παραδοσιακά τραγούδια του «Κόλιντρα» είναι:
Χριστούγεννα-Χριστούγεννα
Κόλιντρα μπάμπου μ’ κόλιντρα
Τς μπάμπως τ’ θυγατέρα
Λαγός πηδάει στα Κάψαλα
Η Πρωτοχρονιά ή Αϊ-Βασίλης είναι επίσης μεγάλη γιορτή. Πριν ξημερώσει οι γυναίκες ετοιμάζουν τη βασιλόπιτα, που ήταν τυρόπιτα με φύλλα ψημένα στη γάστρα ή προζυμόπιτα με μπομπότα (καλαμποκάλευρο). Ανάμεσα στα φύλλα της πίτας συνηθίζουν να βάζουν, εκτός από το φλουρί και άλλα τυχερά όπως το μαντρί, το ζευγράρι, τις κότες, τα μεγάλα ζώα, τα αμπέλια ή τα χωράφια. Έτσι με τόσα τυχερά που έμπαιναν στην πίτα, τύχαινε στον καθένα και κάτι, για το οποίο ήταν υπεύθυνος όλο τον χρόνο. Μετά το μεσημεριανό φαγητό ετοιμάζουν τα λουκατσάρια, που είναι άντρες μασκοφορεμένοι είτε με ειδική μάσκα είτε με μαντίλι στο πρόσωπο. Ο καπετάνιος και η νύφη είναι το πιο συνηθισμένο ντύσιμο. Ο καπετάνιος φορούσε φουστανέλα ενώ η νύφη την παραδοσιακή γυναικεία στολή. Πάρα πολλοί ντύνονται κουδουνάδες ζωσμένοι με κουδούνες και κυπριά. Τέλος πάντα γινόταν ένας γιατρός, μια γριά και άλλοι.
Ενδιαφέρουσα είναι κι η εκδήλωση που γίνεται προς τιμήν του θεού Ήλιου στις 23/12 το βράδυ. Αναβιώνει το έθιμο του Φανού, ενώ ψάλλονται χριστιανικά τραγούδια ταυτόχρονα με τα σατιρικά και προσφέρονται κρασί και παραδοσιακές κουλούρες σε όλους όσους παρεβρίσκονται στην εκδήλωση αυτή. Η γιορτή αυτή δεν γίνεται πάντα στις 23/12 λόγω κακών καιρικών συνθηκών κι πραγματοποιείται συνήθως την περίοδο των Αποκριών.
Ανοιξιάτικα έθιμα και γιορτές
Διαρκούν από το Τριώδιο ως την Πεντηκοστή και αρχίζουν με το έθιμο του καρναβαλιού. Η εκκλησία ονόμασε το καρναβάλι «Απόκρεω», επιτρέποντας σ’ αυτό τις ελευθεριότητες, που θα τις ακολουθήσει η εγκράτεια της Σαρακοστής. Οι απόκριες στο Σπήλαιο είναι μεγάλη λαογραφική αλλά και θρησκευτική γιορτή. Αρχίζει από την μικρή αποκριά, την «κρεατινή» όπως την λένε, γιατί αποκρεύουν από το κρέας. Το Σάββατο πριν την μεγάλη αποκριά ονομάζεται «ψυχοσάββατο» .Μερικά από τα δημοφιλέστερα παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια του χωριού είναι τα εξής:
Πέντε- Δέκα παπαδιές
Πώς σκουμπίζουν το πιπέρι
Πέρασα απ΄ τη Λιχουδιά
Ψύλλοι από το φανό
Το έθιμο του Λαζάρου γιορτάζεται με τις λαζαρίνες που είναι κορίτσια σχολικής ηλικίας τα οποία γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι μαζεύοντας αβγά και φιλοδωρήματα. Τα συνηθέστερα τραγούδια είναι:
Λαζαρίνα
Φραγγίτσα
Σήκω Λάζαρε
Από πέρα διάβαινα
Καλοκαιρινό έθιμο
Το πανηγύρι που γίνεται κάθε 15 Αυγούστου αρχίζει από τις 14 Αυγούστου, όπου το απόγευμα γίνεται ο μέγας εσπερινός κι η αρτοκλασία στη μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Αφού τελειώσουν, ο κόσμος μαζεύεται στο προαύλιο της μονής, μοιράζεται φασολάδα από τον σύλλογο του χωριού (Σύλλογος Σπηλαίου).[8] Έπειτα, το βράδυ ακολουθεί το γλέντι στην κεντρική πλατεία του χωριού συνοδευόμενη με τη δημοτική ορχήστρα του Δημητρίου Τσοτίκα. Την επόμενη μέρα, στις 15 Αυγούστου, την ημέρα της Παναγίας το πρωί γίνεται η πανηγυρική Θεία Λειτουργία που μπορεί να την παρακολουθήσει όλος ο κόσμος. Πολλοί εκείνοι την ημέρα από διάφορα μέρη της Έλλαδος μακρινά κι κοντινά μαζεύονται στο μοναστήρι για τη Θεία Λειτουργία. Μετά τη Θεία Λειτουργία όλοι επιστρέφουν στα σπίτια τους κι γιόρταζουν αυτήν την ημέρα, ψήνοντας στις αυλές των σπιτιών τους. Αυτοί που ήρθαν από μακριά γιορτάζουν, πηγαίνοντας στις τοπικές ταβέρνες απολαμβάνοντας τα εδέσματα που τους παρέχουν οι ταβέρνες αλλά κι δοκιμάζοντας κι ευχαριστιώντας τις ποικιλίες των οίνων που περιέχουν. Τέλος, το γλέντι συνεχίζεται μέχρι τις 16 του μηνός όπου γίνεται ο τρελός - μεγάλος χορός στην πλατεία του χωριού στον οποίο μαζεύονται όλοι οι κάτοικοι του χωριού αλλά και πολλοί επισκέπτες, χορεύοντας κι τραγουδώντας, αρχικά οι μεγαλύτεροι του χωριού και στη συνέχεια ακολουθούν οι μικρότεροι.
