Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 9/09/2015.

Ο Οίκος των Γκοντζάγκα, ιταλ. Casa di Gonzaga, υπήρξε σπουδαία ηγεμονική δυναστεία, που εξουσίασε στη βόρεια Ιταλία με έδρα τη Μάντοβα από το 1328 έως το 1708. Στην ηγεμονία τους περιλαμβανόταν και περιοχές όπως το Μομφερράτο στο Πεδεμόντιο, η πόλη Νεβέρ στη Γαλλία, καθώς και πολλές άλλες περιοχές (ήσσονος οικονομικής σημασίας) στην ευρύτερη περιοχή της ιταλικής χερσονήσου, αλλά και την κεντρική Ευρώπη. Ο ρόλος των Γκοντζάγκα υπήρξε σπουδαιότατος, όσον αφορά στην καλλιτεχνική και πολιτική όσμωση της Ευρώπης κατά τη μακρόχρονη βασιλεία τους, ενώ αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός ότι από τους γόνους του Οίκου προέκυψαν δώδεκα καρδινάλιοι, δεκατέσσερις επίσκοποι και ένας άγιος της Καθολικής Εκκλησίας.

Το 1433 ο Ιωάννης-Φραγκίσκος λαμβάνει τον τίτλο του Μαρκησίου και στα 1530 ο τρισεγγονός του Φρειδερίκος Β΄ αναλαμβάνει ως Δούκας της Μάντοβας. Έναν χρόνο μετά ο Φρειδερίκος Β΄ νυμφεύεται τη Μαργαρίτα Παλαιολογίνα μαρκησία του Μονφεράτου, έτσι η μαρκιωνία περιέρχεται στους Γκοντζάγκα ως γαμήλια προίκα, ενώ ταυτόχρονα κληρονομείται και η περιουσία της Βυζαντινής Δυναστείας των Παλαιολόγων, οι οποίοι ηγεμόνευαν μέχρι τότε στο Μονφερράτο.

Οι άρρενες απόγονοι του Οίκου δημιούργησαν πλάγιους κλάδους. Ο νεότερος γιος του Λουδοβίκου Γ΄, ο Ιωάννης-Φραγκίσκος ιδρύει τον κλάδο Γκοντζάγκα-Σαμπιονέτα. Άλλος πλάγιος κλάδος προκύπτει από τον Φερράντε Α΄, υιό του Φραγκίσκου Β΄ δούκα της Μάντοβας, τα τέκνα του οποίου αργότερα γίνονται δούκες της Γκουαστάλα (κλάδος Γκοντζάγκα-Γκουαστάλα). Ο συνώνυμος εγγονός του, ο Φερράντε Β΄ θα παίξει σημαντικό ρόλο στον Πόλεμο της Διαδοχής της Μάντοβας, διεκδικώντας τα ηνία του δουκάτου ως ο τελευταίος εναπομείνας άρρην απόγονος. Ένας ακόμη κλάδος δημιουργήθηκε το 1565 από το γάμο του Λουδοβίκου -νεότερου υιού του Φρειδερίκου Β΄ και της Μαργαρίτας Παλαιολογίνας- με την Ενριέττα, κληρονόμο της οικογένειας Κλέβης-Νεβέρ, που πρόσθεσε στον Οίκο των Γκοντζάγκα τα γαλλικά Δουκάτα του Νεβέρ και του Ρετέλ (Rethel). Από την συνένωση των δύο οικογενειών προκύπτει ο κλάδος των Γκοντζάγκα-Νεβέρ, ο οποίος εγκαθίσταται αρχικά στη Γαλλία, αλλά επιστρέφει στη Μάντοβα με τον υιό του Λουδοβίκου, Κάρολο Γ΄ δούκα του Νεβέρ, όταν αυτός γίνεται δούκας της Μάντοβα. Η βαριά κληρονομιά που περιλαμβάνει τη Μάντοβα και το Μομφερράτο, θα οδηγήσει αργότερα στο λεγόμενο Πόλεμο της Διαδοχής της Μάντοβας, μια σημαντικής συνισταμένης του κατοπινού Τριακονταετούς Πολέμου.

Από την πλευρά των θηλέων τέκνων, άξια αναφοράς είναι η Μαρία-Λουίζα, κόρη του Καρόλου Γ΄ δούκα του Νεβέρ, η οποία υπήρξε βασιλική σύζυγος του Βλαδίσλαου Δ΄ Βάζα και έπειτα του αδελφού του Ιωάννη Β΄ Καζιμίρ, βασιλέων της Πολωνίας. Επίσης άξιες αναφοράς είναι δύο κόρες του Οίκου ονόματι αμφότερες Ελεονόρα: η κόρη του Βικέντιου Α΄ δούκα της Μάντοβας ήταν η δεύτερη σύζυγος του Φερδινάνδου Β΄ των Αψβούργων και η κόρη του Καρόλου, δούκα του Ρετέλ, ήταν η τρίτη σύζυγος του Φερδινάνδου Γ΄ των Αψβούργων· και οι δύο στέφθηκαν αυτοκράτειρες στην Αυστρία. Της δεύτερης αυτοκράτειρας Ελεονόρας δισεγγονός είναι ο Φραγκίσκος Α΄ δούκας της Λωρραίνης, σύζυγος της Μαρίας-Θηρεσίας των Αψβούργων.

Οι Γκοντζάγκα βασίλεψαν στη Μάντοβα μέχρι το 1708 και στη Γκουαστάλα και τη Σαμπιονέτα έως το 1746. Καθώς αμφότεροι οι κλάδοι εξέλιπαν (ελλείψει αρρένων απογόνων), τα ηνία του Οίκου ανέλαβε ο Ιωάννης κύριος του Βεσκοβάτο (Vescovato), τέκνο του Φρειδερίκου Α΄· η γραμμή διαδοχής του συνεχίζεται και μέχρι τις μέρες μας.^[1]

• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα, 1328-1389
• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα, 1394-1433
• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα το 1510
• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα το 1565
• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα το 1575, 1588
• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα το 1627
• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα-Γκουαστάλα
• 
  Ο θυρεός των Γκοντζάγκα-Νοβελάρα

• Brinton, Selwyn (1927). The Gonzaga. Lords of Mantua. London: Methuen. 

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Οίκος των Γκοντζάγκα