Ο Οίκος του Αρμανιάκ', γαλλ.: Maison d'Armagnac, ήταν ένας γαλλικός Οίκος ευγενών, που ιδρύθηκε το 961 από τον Bερνάρδο Α΄ κόμη του Aρμανιάκ. Είχε τη μεγαλύτερη σπουδαιότητά του τον 14ο και τον 15ο αι.

Ο Οίκος του Aρμανιάκ, στα τέλη του 13ου αι., δεν ήταν ακόμη αρκετά ισχυρός για να παίξει έναν πολιτικό ρόλο πέρα από τις κτήσεις του. Ο Οίκος της Τουλούζης, ο οποίος κυβέρνησε τη μεγάλη νοτιοανατολική Γαλλία, ηττήθηκε από τους Καπετίδες κατά τη διάρκεια της Σταυροφορίας των Καθαρών, αλλά οι τοπικές δυναστείες, όπως οι κόμητες του Φουά, οι κόμητες του Κομένζ και ο Οίκος των Αλμπρέ, κέρδιζαν δυναμική.

Στις αρχές του 14ου αι. οι Aρμανιάκ έφτασαν στην τάξη των μεγάλων φεουδαρχών με την κληρονομία της κομητείας του Ροντέζ. Αυτή η απόκτηση, σε συνδυασμό με τα εδάφη της στη Γασκώνη, επέτρεψε στην οικογένεια να κατέχει μία θέση μείζονος σημασίας μεταξύ των ευγενών, και, ως εκ τούτου, να συμμαχήσει με τον βασιλικό οίκο της Γαλλίας.

Μεταξύ του 14ου και του 15ου αι. οι Aρμανιάκ απέκτησαν στην κατοχή άλλων εδαφών, συμπεριλαμβανομένων των κομητειών Σαρολαί, Λα Μαρς, Παρντιάκ, Κάστρε, της γης του Nεμούρ που ανυψώθηκε σε δουκάτο και του Καρλαντέζ. Αφού προσκολλήθηκαν στους βασιλείς της Γαλλίας κατά τον 14ο αι., οι κόμητες του Αρμανιάκ προσπάθησαν να χειραφετηθούν (τίτλος στα νομίσματα: Dei gracia) από τη βασιλική επικυριαρχία τον 15ο αι. και συμμετείχαν ενεργά στους τελευταίους αγώνες της φεουδαρχίας στη Γαλλία. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΑ΄ διέκοψε την επιθυμία τους για ανεξαρτησία με τη βία, και οι Aρμανιάκ δεν συνήλθαν ποτέ από την ήττα τους. Παρήκμασαν και εξαφανίστηκαν τον 16ο αι.

Το πιο διάσημο μέλος του Οίκου των Αρμανιάκ ήταν ο Βερνάρδος Ζ΄ κόμης του Αρμανιάκ και του Ροντέζ, κοντόσταυλος της Γαλλίας, και αρχηγός των Αρμανιάκ που αντιτάχθηκαν στους Βουργουνδούς κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου.

Ο 1ος Οίκος του Aρμανιάκ προέρχεται από τη γενεαλογία των πρώην δουκών της Γασκώνης γνωστών από τον 8ο ή τον 9ο αι.

Ο Γκαρσία Β΄ Σάντσεθ (απεβ. 930), δούκας της Γασκώνης, μοίρασε το δουκάτο μεταξύ των τριών γιων του:^[1]

• Σάντσο Δ΄ Γκαρθές (απεβ. 955), δούκας της Γασκώνης.
• Γουλιέλμος Γκαρθές (απεβ. 960) έλαβε την κομητεία του Φεζανσάκ.
• Άρνολντ Α' Γκαρθές έλαβε το Ασταράκ.

Ο Γουλιέλμος Γκαρθές του Φεζανσάκ απέσπασε από τη γη του την κομητεία του Aρμανιάκ, για να δώσει στον μικρότερο γιο του Bερνάρδο Α΄, ο οποίος ίδρυσε τον 1ο Οίκο του Aρμανιάκ. Ο μεγαλύτερος γιος του Όντο έλαβε την κομητεία του Φεζανσάκ (κύριος κλάδος του Οίκου). Ο Βερνάρδος Β', νεότερος γιος του Γεράρδου Α', ήταν για σύντομο χρονικό διάστημα κόμης της Μπισκάγι —έναν τίτλο που κληρονόμησε από τη μητέρα του Αδελαΐδα— αλλά καθαιρέθηκε από τον εξάδελφό του Γκυ Γοδεφρείδο Γουλιέλμο Η΄ δούκα της Ακουιτανίας. Το 1140 εξέλειπε ο κύριος κλάδος του Φεζανσάκ, το οποίο ωφέλησε τους κόμητες του Aρμανιάκ (τον πλάγιο κλάδο): μια κληρονομιά που ξεκίνησε τη δύναμη της οικογένειας. Και αυτός ο κλάδος εξέλειπε με τον Γεράρδο Δ΄ κόμη του Αρμανιάκ, που τον διαδέχθηκε ο εξάδελφός του Βερνάρδος, του Οίκου του Λομάν ο οποίος έγινε ο 2ος Οίκος του Αρμανιάκ.

Μετά την απόκτηση μέσω γάμου της κομητείας του Ροντέζ μεταξύ του τέλους του 13ου αι. και των αρχών του 14ου αι. μέσω της Καικιλίας, κόρης του τελευταίου κόμη του Ροντέζ και συζύγου του Βερνάρδου ΣΤ΄ (δισεγγονού του Βερνάρδου), οι κόμητες του Αρμανιάκ, Ιωάννης Α' (γιος της) και ο γιος του Ιωάννης Β΄, ήρθαν πιο κοντά στην αυλή της Γαλλίας.

Ο Ιωάννης Α' πάντρεψε την κόρη του Ιωάννα του Αρμανιάκ, με τον Ιωάννη των Βαλουά δούκα του Μπερί, ο οποίος στη συνέχεια πάντρεψε την κόρη του, Βόννη των Βαλουά με τον Βερνάρδο Ζ' κόμη του Αρμανιάκ, ο οποίος στη συνέχεια πάντρεψε την κόρη του, Μπόννη του Αρμανιάκ με τον Κάρολο Α΄ των Βαλουά δούκα της Ορλεάνης. Με το τέλος του Λουδοβίκου Α΄ δούκα της Ορλεάνης (πατέρα τού Καρόλου Α΄), ο Βερνάρδος Ζ΄ τον διαδέχθηκε στον πόλεμο κατά των Βουργουνδών, και έγινε επικεφαλής της μερίδας, που έγινε των Αρμανιάκ. Για να αυξήσει τη δύναμή του, αφαίρεσε ιδιοκτησίες από τους πλάγιους κλάδους της οικογένειας, ανακτώντας τα Φεζανσαγκέ και Παρντιάκ, αλλά απέτυχε με το Κομένζ. Απεβίωσε το 1418, αφήνοντας δύο γιους:

• Ιωάννης Δ΄, κόμης του Αρμανιάκ και του Ροντέζ.
• Bερνάρδος, κόμης του Παρντιάκ, επικεφαλής ενός πλάγιου κλάδου που αργότερα κληρονόμησε με γάμο το Nεμούρ και το Λα Μαρς.

Από τη δολοφονία του Λουδοβίκου Α΄ δούκα της Ορλεάνης το 1407 έως τη Συνθήκη του Aρράς το 1435, ο Οίκος του Aρμανιάκ υποστήριξε τα γαλλικά συμφέροντα ενάντια στους δούκες της Βουργουνδίας, που συμμάχησαν με τους Άγγλους. Οι Aρμανιάκ αντιπροσώπευαν την ένοπλη πτέρυγα της Γαλλίας.

Αφού υπηρέτησαν τους Καπετίδες-Βαλουά κατά τον 14ο αι. και τις αρχές του 15ου, οι Aρμανιάκ προσπαθούσαν ανοιχτά να χειραφετηθούν. Υπέθεσαν ότι ο ρόλος που έπαιξαν κατά τον Εκατονταετή Πόλεμο, τους έδινε μεγαλύτερα δικαιώματα από τους υπόλοιπους ευγενείς. Δεν είχαν υπολογίσει την επιθετικότητα τού βασιλιά Λουδοβίκου ΙΑ΄.

Στα τέλη του 15ου αι. οι Aρμανιάκ διεκδικούσαν κυριαρχικά δικαιώματα (κοπή νομισμάτων, με την επιγραφή κόμητες με τη χάρη του Θεού), προκαλώντας την οργή του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΑ΄. Το 1473, ο Ιωαννης Ε΄ κόμης του Aρμανιάκ (γιος του Ιωάννη Δ΄) πολιορκήθηκε και σκοτώθηκε στο Λεκτούρ από γαλλικά στρατεύματα με επικεφαλής τον καρδινάλιο Ιωάννη-Γοδεφρείδο αρχιεπίσκοπο του Aλμπί, ο οποίος δολοφόνησε τον κόμη μπροστά στη γυναίκα του, λεηλάτησε και έκαψε τα πάντα, και άφησε ζωντανή μόνο την κόμισσα Ιωάννα των Γκραγύ (κόρη του Γκαστόν Δ΄ κόμη του Φουά).^[2] Από την κόμισσα αφαιρέθηκαν τα κοσμήματά της και σύρθηκε, παρόλο που ήταν επτά μηνών έγκυος, στο κάστρο του Μπυζέ-συρ-Ταρν, το οποίο είχε μετατραπεί σε κρατική φυλακή. Εκεί ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ' διέταξε την εξαφάνιση του Οίκου των Αρμανιάκ. Ο καρδινάλιος Ιωάννης-Γοδεφρείδος διέταξε τους φαρμακοποιούς και τους στρατιώτες να αναγκάσουν την άτυχη κόμισσα να πιει ένα φίλτρο, για να καταστρέψει το αγέννητο παιδί της. Το παιδί της Ιωάννας του Φουά γεννήθηκε νεκρό τον Απρίλιο του 1473. Η Ιωάννα απεβίωσε στις 10 Φεβρουαρίου 1476.

Ο Ιάκωβος του Αρμανιάκ δούκας του Νεμούρ (γιος του Βερνάρδου) και ο εξάδελφός του κόμης Ιωάννης Ε' έγιναν και οι δύο στόχοι της θανάσιμης εκδίκησης του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ' εναντίον του Οίκου των Αρμανιάκ. Ήταν δύο από τα τρία τελευταία εγγόνια και άρρενες κληρονόμοι του Bερνάρδου Ζ΄ κόμη του Αρμανιάκ.

Ο μόνος άνδρας που επέζησε του Οίκου των Αρμανιάκ ήταν ο Κάρολος κόμης του Αρμανιάκ, υποκόμης του Φεζανσαγκέ (Αδελφός του Ιωάννη Ε΄), ο οποίος γεννήθηκε το 1425 και απεβίωσε άτεκνος στις 3 Ιουνίου 1497 στο Καστελνώ-ντε-Μονμιράλ σε ηλικία 72 ετών. Ο Κάρολος του Αρμανιάκ ήταν ιδιαίτερα ενοχλητικός, και ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ' τον έκλεισε στη φυλακή για δεκατρία χρόνια: από το 1472 έως το 1485. Με τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ' να έχει εκτοπίσει τον Οίκο των Αρμανιάκ, ο Αλαίν Α' του Αλμπρέ κατέλαβε την κομητεία του Αρμανιάκ. Ο Αλαίν Α΄ ήταν 2ος εξάδελφος των Ιωάννη και Λουδοβίκου δουκών του Νεμούρ, γιων του Ιακώβου και τελευταίων αρρένων μελών του 2ου Οίκου του Αρμανιάκ.

• 
  κόμης του Αρμανιάκ
• 
  κόμης του Αρμανιάκ και κόμης του Ροντέζ
• 
  κόμης του Παρντιάκ, κόμης του Λα Μαρς και δούκας του Νεμούρ

1. κόμης του Αρμανιάκ: ερυθρός λέων επί αργυρού πεδίου.
2. κόμης του Aρμανιάκ και του Ροντέζ: σε τέσσερα μέρη, στις θέσεις 1 και 4 ερυθρός λέων επί αργυρού πεδίου, στις θέσεις 2 και 3 χρυσός λέων επί ερυθρού πεδίου
3. κόμης του Παρντιάκ, του Λα Μαρς, και αργότερα δούκας του Νεμούρ: σε τέσσερα μέρη, στις θέσεις 1 και 4 ερυθρός λέων επί αργυρού πεδίου, στις θέσεις 2 και 3 χρυσός λέων επί ερυθρού πεδίου, επάνω από όλα h κυανή ταινία δηλωτική του πρωτότοκου.

Το Αρμανιάκ είναι τμήμα του Φρεζανσάκ. Το Παρντιάκ είναι τμήμα του Αστράκ. Όλα είναι τμήματα της Γασκώνης.

• Dunbabin, Jean, France in the making, 843-1180, Oxford University Press, 2000.
• Knecht, Robert, The Valois: Kings of France 1328-1589, Hambledon Continuum, 2007.