Μέγας Κομήτης του 1577

Ο Μέγας Κομήτης του 1577 παρατηρούμενος πάνω από την Πράγα στις 12 Νοεμβρίου. Χαρακτικό του Γ. Ντασίτζκυ.

Ο Μέγας Κομήτης του 1577, με επίσημο προσδιορισμό C/1577 V1, είναι μη περιοδικός κομήτης που πέρασε κοντά από τη Γη το έτος 1577. Ως μη περιοδικός, δεν αναμένεται να επιστρέψει ποτέ. Το 1577 έγινε ορατός από πολλές χιλιάδες ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και ο περίφημος Δανός αστρονόμος Τύχων (Τύχο Μπράχε). Από τις παρατηρήσεις αυτού του κομήτη, ο Τύχων μπόρεσε να αποδείξει ότι οι κομήτες κινούνται πολύ πάνω από την ατμόσφαιρα της Γης, αντίθετα με ό,τι πίστευε ο Αριστοτέλης, που τους θεωρούσε ατμοσφαιρικά φαινόμενα.[1] Η τροχιά καλύτερης συμφωνίας με τα δεδομένα (24 από τις παρατηρήσεις του Τύχωνος, που καλύπτουν 74 ημέρες, από τις 13 Νοεμβρίου 1577 έως τις 26 Ιανουαρίου 1578) μπορεί να ληφθεί με άριστη προσέγγιση ως παραβολική και υποδεικνύει ότι ο κομήτης βρίσκεται σήμερα σε απόσταση περίπου 325 AU (αστρονομικών μονάδων) από τον Ήλιο και τη Γη.[2][3]

Παρατηρήσεις από τον Τύχωνα και άλλους

Η πόλη Φερράρα κατεστραμμένη από τον σεισμό του 1570 και ο Μέγας Κομήτης του 1577 υπό μορφή δράκοντος

Με χρήση όλων των διαθέσιμων καταγραφών για την εκτίμηση της τροχιάς, φαίνεται ότι ο κομήτης πέρασε από το περιήλιο της τροχιάς του στις 27 Οκτωβρίου 1577. Η πρώτη καταγεγραμμένη παρατήρηση του κομήτη προήλθε από το Περού[4] 5 ημέρες αργότερα: σύμφωνα με αυτή, ήταν ορατός μέσα από τα σύννεφα όπως το φεγγάρι. Στις 7 Νοεμβρίου, στη Φερράρα της Ιταλίας, ο αρχιτέκτονας Πίρρο Λιγκόριο περιέγραψε τον κομήτη να «λάμπει σαν να καιγόταν σε φωτιά μέσα σε φωτεινό σύννεφο».[5] Στις 8 Νοεμβρίου περιγράφηκε από Ιάπωνες αστρονόμους ως εξίσου φωτεινός με τη Σελήνη και με λευκή ουρά που απλωνόταν σε περισσότερες από 60 μοίρες στον ουρανό.[4][6]

Ο Τύχων, που λέγεται ότι πρωτοείδε τον κομήτη λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα της 13ης Νοεμβρίου[7] επιστρέφοντας από μία ημέρα ψαρέματος[8], υπήρξε ο πλέον διακεκριμένος παρατηρητής και καταγραφέας της εμφανίσεως του κομήτη.

Σχέδια που βρέθηκαν σε ένα από τα τετράδια του Τύχωνα φαίνεται να υποδεικνύουν ότι ο κομήτης πιθανώς πέρασε κοντά από την Αφροδίτη. Τα σχέδια εμφανίζουν τη Γη στο κέντρο του Ηλιακού Συστήματος, με τον Ήλιο και τη Σελήνη σε τροχιά περί τη Γη, και τους άλλους πλανήτες να περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, ένα ενδιάμεσο μοντέλο, που αντικαταστάθηκε αργότερα από το Ηλιοκεντρισμό.[1] Ο Τύχων, ο τελευταίος παρατηρησιακός αστρονόμος που δεν χρησιμοποίησε τηλεσκόπιο, προέβη σε χιλιάδες ακριβείς μετρήσεις της φαινόμενης τροχιάς του κομήτη, οι οποίες συνετέλεσαν στην ανακάλυψη από τον Γιοχάνες Κέπλερ των νόμων των πλανητικών κινήσεων, κατά τους οποίους οι πλανήτες, κομήτες κλπ. κινούνταν σε ελλειπτικές τροχιές.[9] Ο Κέπλερ, που κατάφερε να εξασφαλίσει τις μετρήσεις του Τύχωνος στην Πράγα, πίστευε ότι η συμπεριφορά και η ίδια η ύπαρξη του συγκεκριμένου κομήτη αποτελούσαν επαρκείς αποδείξεις ώστε να απορριφθεί η θεωρία των επάλληλων ουράνιων σφαιρών, αν και αυτή η άποψη αποδείχθηκε υπεραισιόδοξη.[10]

Τον Νοέμβριο του 2013 η απόσταση του κομήτη C/1577 V1 από τον Ήλιο ήταν περίπου 323 AU.[2]

Η ανακάλυψη του Τύχωνος Μπραχέ ότι η κόμη του κομήτη «έβλεπε» προς την αντίθετη του Ήλιου κατεύθυνση ήταν επίσης σημαντική.

Ο Τύχων μπόρεσε να αποδείξει ότι ο κομήτης βρισκόταν πέρα από την τροχιά της Σελήνης[8] και, επιπλέον, εξετίμησε ότι πιθανόν απείχε τρεις φορές περισσότερο από τη Γη από ό,τι η Σελήνη.[10] Αυτό το κατόρθωσε συγκρίνοντας τη θέση του κομήτη στον νυκτερινό ουρανό από το μέρος που παρατηρούσε ο ίδιος (το νησί Βεν, έξω από την Κοπεγχάγη) με τη θέση του κομήτη που παρατήρησε την ίδια στιγμή ο Τάντεας Χάγιεκ από την Πράγα. Διαπιστώθηκε ότι ο κομήτης βρισκόταν στην ίδια περίπου θέση για τους δύο παρατηρητές, ενώ η Σελήνη όχι, κάτι που σήμαινε ότι ο κομήτης απείχε πολύ περισσότερο.[11]

Η ανακάλυψη του Τύχωνα ότι οι κομήτες ήταν ουράνια σώματα, αν και γνώρισε ευρεία αποδοχή, απετέλεσε το θέμα πολλών συζητήσεων μέχρι και τον 17ο αιώνα, με πολλές θεωρίες να κυκλοφορούν μέσα στην αστρονομική κοινότητα. Ο Γαλιλαίος ισχυριζόταν ότι οι κομήτες ήταν οπτικά φαινόμενα και για τον λόγο αυτόν οι παραλλάξεις τους θα ήταν αδύνατο να μετρηθούν. Ωστόσο, η υπόθεσή του αυτή δεν έγινε αποδεκτή.[12]

Αρκετοί άλλοι παρατηρητές κατέγραψαν ότι είδαν τον κομήτη: Ο Οθωμανός Τακί αλ-ντίν Μουχάμαντ ιμπν Μααρούφ[13] σημείωσε τη διέλευση του κομήτη, αλλά ο σουλτάνος Μουράτ Γ΄ θεώρησε αυτές τις παρατηρήσεις κακό οιωνό για τον πόλεμο με την Περσία και κατηγόρησε τον ιμπν Μααρούφ για την επιδημία που εξαπλωνόταν εκείνο τον καιρό.[14] Ο κομήτης παρατηρήθηκε επίσης, μεταξύ άλλων, από τους Ελισαίο Ρέσλιν, Γουλιέλμο Δ΄ της Έσσης-Κάσσελ[15], Κορνήλιο Γέμμα (που σημείωσε ότι ο κομήτης είχε δύο ουρές)[4][16] και Μίκαελ Μέστλιν[17], που επίσης υπεστήριξε ότι ο κομήτης βρισκόταν πέρα από τη Σελήνη. Επίσης καταγράφηκε από τον Αμπούλ-Φαζλ ιμπν Μουμπάρακ στο έργο του Ακμπαρνάμα.[4]

  • Ο Τύχων (Τύχο Μπράχε)
    Ο Τύχων (Τύχο Μπράχε)
  • Παρατηρήσεις του Μέγα Κομήτη του 1577 από τον Τύχωνα
    Παρατηρήσεις του Μέγα Κομήτη του 1577 από τον Τύχωνα
  • Προσωπογραφία του Ρ. Γκούντρικ από τον Κορνέλις Κέτελ, με τον κομήτη άνω δεξιά.
    Προσωπογραφία του Ρ. Γκούντρικ από τον Κορνέλις Κέτελ, με τον κομήτη άνω δεξιά.

Στην τέχνη και τη λογοτεχνία

Cometographia, ένα βιβλίο για τον Μέγα Κομήτη του 1577

Τα κείμενα που προέκυψαν από τη διέλευση του Μέγα Κομήτη του 1577 ήταν πολλά και, όπως και οι ιδέες και απόψεις που υποστηρίχθηκαν από πολλούς αστρονόμους, προκάλεσαν πολλές συζητήσεις και αντιδικίες. Ωστόσο, η άποψη ότι οι κομήτες ήσαν ουράνια σώματα έγινε μια γενικώς σεβαστή θεωρία, την οποία υιοθέτησαν οι περισσότεροι ως αληθή.[12]

Αρκετά έργα τέχνης δημιουργήθηκαν με έμπνευση από την εμφάνιση του κομήτη. Ο χαράκτης Γίρι Ντασίτζκυ (Jiri Daschitzky) φιλοτέχνησε μία γκραβούρα με θέμα την εμφάνιση του κομήτη πάνω από την Πράγα στις 12 Νοεμβρίου 1577. Ο Κορνέλις Κέτελ ζωγράφισε την προσωπογραφία ενός Βρετανού ευγενή, του Ρίτσαρντ Γκούντρικ, περί το 1578. Ο Γκούντρικ είχε ενηλικιωθεί κατά το «έτος του κομήτη», το 1577, και, θεωρώντας προφανώς το ουράνιο σώμα ως οιωνό, παρήγγειλε να συμπεριληφθεί στον πίνακα. Ο Ελισαίος Ρέσλιν επίσης φιλοτέχνησε μία από τις πλέον πολυσύνθετες αναπαραστάσεις του Μεγάλου Κομήτη, η οποία έχει χαρακτηρισθεί ως «ενδιαφέρουσα, αν και χονδροειδή, προσπάθεια».[18]

Σύγχρονες αναφορές

Ο Μέγας Κομήτης του 1577 αναφέρεται στο βιβλίο Sêfer Chazionot (= «Το βιβλίο των οραμάτων») του ραββίνου Χαγίμ μπεν Γιοζέφ Βιτάλ: «1577. Rosh Hodesh Kislev (11 Νοεμβρίου), μετά την ανατολή του ήλιου, ένα μεγάλο άστρο με μακριά ουρά, η οποία έδειχνε προς τα πάνω, φάνηκε στο νοτιοδυτικό μέρος του ουρανού. Μέρος της ουράς έδειχνε και προς τα ανατολικά. Παρέμεινε επί τρεις ώρες. Μετά βυθίστηκε στη δύση, πίσω από τους λόφους του Σαφέντ. Αυτό συνεχίστηκε για περισσότερες από πενήντα νύχτες...».

Στην Ιρλανδία, μια καταγραφή από το πέρασμα του Μεγάλου Κομήτη συμπεριελήφθηκε αργότερα στα Annals of the Four Masters:

«Ένα υπέροχο άστρο εμφανίσθηκε στα νοτιοανατολικά κατά τον πρώτο μήνα του χειμώνα: είχε μια καμπυλωτή ουρά σαν τόξο, που έμοιαζε με φωτεινή αστραπή, η λαμπρότητα της οποίας φώτιζε τη γη ένα γύρο και το στερέωμα από πάνω. Αυτό το άστρο φάνηκε σε κάθε μέρος της δυτικής Ευρώπης και αποθαυμάστηκε από όλους παγκοσμίως.» (Annals of the Four Masters (M1577.20))

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 «The comet of 1577». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2007. 
  2. ↑ 2,0 2,1 NASA: JPL Small-body database browser, διάγραμμα και προσεγγιστική απόσταση (χρειάζεται Java)
  3. ↑ NASA. JPL HORIZONS current ephemeris (ακριβέστερη θέση).
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Kapoor, R. C.. «Abū’l Faẓl, independent discoverer of the Great Comet of 1577». Journal of Astronomical History and Heritage (ISSN 1440-2807), τόμ. 18, No. 3, σσ. 249-260.. http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?db_key=AST&bibcode=2015JAHH...18..249K. 
  5. ↑ Ginette Vagenheim (2014). «Une description inédite de la grande comète de 1577 par Pirro Ligorio avec une note sur la rédaction des Antichità Romane à la cour du duc Alphonse II de Ferrare» (στα γαλλικά). La festa delle arti (Rome). https://www.researchgate.net/profile/Ginette_Vagenheim/publication/282075581_UNE_DESCRIPTION_INEDITE_DE_LA_GRANDE_COMETE_DE_1577_PAR_PIRRO_LIGORIO_AVEC_UNE_NOTE_SUR_LA_REDACTION_DES_ANTICHITA_ROMANE_A_LA_COUR_DU_DUC_ALPHONSE_II_DE_FERRARE/links/5602754408ae0b84c4d20e28/UNE-DESCRIPTION-INEDITE-DE-LA-GRANDE-COMETE-DE-1577-PAR-PIRRO-LIGORIO-AVEC-UNE-NOTE-SUR-LA-REDACTION-DES-ANTICHITA-ROMANE-A-LA-COUR-DU-DUC-ALPHONSE-II-DE-FERRARE.pdf. 
  6. ↑ Rao, Joe (23 Δεκεμβρίου 2013). «'Comets of the Centuries': 500 Years of the Greatest Comets Ever Seen». space.com. 
  7. ↑ Seargent, σελ. 105
  8. ↑ 8,0 8,1 Grant, σελ. 305
  9. ↑ Gilster, σελ. 100
  10. ↑ 10,0 10,1 Seargent, σελ. 107
  11. ↑ Lang, σελ. 240
  12. ↑ 12,0 12,1 «The Galileo Project». Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2007. 
  13. ↑ Ünver, Ahmet Süheyl (1985). İstanbul Rasathanesi. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu yayınları. σελίδες 3–6. 
  14. ↑ «The Story of the Two Astronomers Who Studied the Great Comet of 1577». Interesting Engineering. 5 Σεπτεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2018. 
  15. ↑ Tofigh Heidarzadeh (2011). A History of Physical Theories of Comets, From Aristotle to Whipple. Springer Science & Business Media. σελ. 47. 
  16. ↑ Gemma, Cornelius (1577). De naturae divinis characterismis. Antwerpen: Plantin, Christophe. 
  17. ↑ J J O'Connor and E F Robertson. «biography of Michael Mästlin». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2018. 
  18. ↑ Robert S. Westman: «The Comet and the Cosmos: Kepler, Mästlin, and the Copernican Hypothesis», στο The Reception of Copernicus' Heliocentric Theory: Proceedings of a Symposium Organized by the Nicolas Copernicus Committee of the International Union of the History and Philosophy of Science, Τόρουν Πολωνίας 1973 (Springer, 1973), σσ. 10, 28. Για περιγραφή και αναπαραγωγή του σχεδίου βλ. σσ. 28-29 online.

Πηγές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι