PROFILPELAJAR.COM

Λαϊκή αρχιτεκτονική στην Κύπρο

Κτίσιμο σπιτιών στα χωριά

Η λαϊκή αρχιτεκτονική είναι μια τέχνη. Με αυτήν την τέχνη ο άνθρωπος έμαθε να κατασκευάζει εργονομικά , λειτουργικά και όμορφα οικοδομήματα. Αυτά τα οικοδομήματα όμως έπρεπε να τα δημιουργήσει με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι αρχιτεκτονικά σωστά και να μην κινδυνεύουν άμεσα από κάποιες εξωτερικές απειλές. Με τον όρο αρχιτεκτονικά σωστά σημαίνει ότι οι όγκοι, τα θεμέλια και όλα τα αρχιτεκτονικά πλάνα πρέπει να συμπίπτουν. Όσοι έκτιζαν τα παλιά οικοδομήματα , τα φρόντιζαν και προσπαθούσαν να τα κατασκευάζουν με τη μεγαλύτερη ασφάλεια. Πριν εκατό με διακόσια χρόνια- οι καθημερινοί άνθρωποι δεν είχαν εξειδικευμένους τεχνίτες για να κατασκευάζουν τα σπίτια τους, έτσι αναγκάζονταν να μαθαίνουν την τεχνική που χρειαζόταν για να μπορούν να τα κτίσουν και εντέλει τα καταφέρναν.

Υλικά δόμησης

Για να κτίσουν τα σπίτια οι κάτοικοι των της Κύπρου κατά τον 19ο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα χρησιμοποιούσαν πέτρες, και πλιθάρι , μερικές φορές και ξύλα. Το πλιθάρι ήταν κατασκευασμένο από άχυρο και πηλό που το έφτιαχναν οι ίδιοι. Σε μερικές περιπτώσεις έπαιρναν και χρησιμοποιούσαν πέτρες από τον ποταμό και ξύλο κόβοντας διάφορα δέντρα της περιοχής τους. Η στέγη ήταν κατασκευασμένη από καλάμια και βολίτζια. Τα βολίτζια ήταν χοντρά ξύλα που έπαιρναν κυρίως από ελιές και πιο σπάνια από βελανιδιές. Οι πλουσιότεροι είχαν ψαθαρκά ή ξύλα. Στις πόλεις στις αρχές του 20ου αιώνα είχε ήδη χρησιμοποιηθεί το σίδερο για την κατασκευή των σπιτιών.

Εσωτερική διαρύθμιση

Μόλις πατούσες το πόδι σου μέσα στα σπίτια υπήρχε το λεγόμενο δίχωρο με καμάρα, ενώ σε κάποια άλλα υπήρχε η νευκά. Το δίχωρο ήταν ο μεγάλος χώρος που τον χρησιμοποιούσαν και ως καθιστικό και ως κρεβατοκάμαρα ή μπορούσε να ήταν και η τραπεζαρία τους. Μπορεί στο δίχωρο να υπήρχε η αρμαρόλα, το ερμάρι που συνήθως είχε χαραγμένη την χαρακτηριστική μορφή του αετού . Η σουβάντζα ως κύριο διακοσμητικό στοιχείο στολισμένη με μαγείρισσες, κούζες κ.α υπήρχε σε σχεδόν όλα τα σπίτια των χωριών. Πιο κάτω βρισκόταν το σιδερένιο κρεβάτι με τα χρυσά «μήλα» και τα «σκλουβέρκα» δηλαδή τα άσπρα υφάσματα που κάλυπταν το πάνω μέρος του κρεβατιού. Γύρω υπήρχε η κουνουπιέρα που σκέπαζε όλο το κρεβάτι προστατεύοντας από τα κουνούπια.

Το χαρακτηριστικό της Κυπριακής λαϊκής αρχιτεκτονικής είναι ότι όταν οι άνθρωποι έχτιζαν τα σπίτια τους, κατασκεύαζαν μόνο όσους χώρους χρειάζονταν. Χώρους βοηθητικούς και λειτουργικούς. Αυτοί οι λειτουργικοί χώροι ήταν η αποθήκη – τζελάρι ή σώσπιτο (όπου φύλαγαν τα διάφορα προϊόντα τους, όπως αλεύρι, λάδι, ελιές κ.α) – το μαειρκό και ο στάβλος. Το μαειρκό ήταν απαραίτητο γιατί ήταν ο χώρος όπου μαγείρευαν. Μικρός χώρος αποτελούμενος από ένα πάγκο και μια πέτρινη βούρνα, όπου έπλεναν τα πιάτα. Οι νοικοκυρές συνήθιζαν να κρεμάνε στους τοίχους τα σκεύη που χρησιμοποιούσαν. Όλοι αυτοί οι χώροι ήταν περικυκλωμένοι από έναν αρκετά ψηλό τοίχο για προστασία από τους κλέφτες. Δίπλα από το μαειρκόν συνήθως υπήρχε το λουτρό. Το λουτρό ήταν ένα μικρό δωμάτιο όπου έκαναν μπάνιο. Τα λερωμένα ρούχα τα έβαζαν σε μια ψάθινη κοφίνα, για να τα πλύνει αργότερα η νοικοκυρά στο χέρι σε μια μεγάλη πέτρινη βούρνα έξω στην αυλή. Όλα τα σπίτια είχαν το στάβλο, όπου έτρεφαν ζώα για να ζήσουν την οικογένεια τους.

Ο "ηλιακός" ήταν επίσης ένας πολύ συνηθισμένος χώρος που ήταν ανοικτός προς την αυλή. Σε μερικά διώροφα σπίτια, το ισόγειο ονομαζόταν «κατώι» , ενώ ο πρώτος όροφος ήταν το ανώι.

Ακόμα οι κάμαρες φτιαγμένες με την χαρακτηριστική πουρόπετρα σε σχεδόν όλα τα σπίτια των χωριών έδιναν την αίσθηση της λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Οι κάτοικοι διακοσμούσαν μόνοι τους τα σπίτια τους. Στους τοίχους τοποθετούσαν κάδρα, τα οποία έφτιαχναν μόνοι τους από κουκούλια του μεταξοσκώληκα, ή ακόμα και φωτογραφίες της οικογένειας ή κάποιου ήρωα. Τα σαλόνια των σπιτιών διακοσμούσε η γύψινη σουβάντζα με τα ωραία σκαλιστά σχήματα, όπου πάνω έβαζαν πιάτα ή πολλές φορές και εικόνες ακόμα και χειροποίητα πανέρια. Εκτός από αυτά, άλλα στολίδια ήταν και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως καρέκλες, το σκαλιστό ερμάρι και τα σεντούκια, τα οποία χρησιμοποιούσαν για να τοποθετούν ρούχα.

Όλα τα σπίτια των Κυπριακών χωριών είχαν και αποθηκευτικούς χώρους, όπου έβαζαν τα ασκιά (σακούλες) για το κρασί. Εκεί ήταν και τα πιθάρια. Είχαν ένα χώρο όπου ο κάθε γεωργός – είχε τα σύνεργά του, όπως το αλέτρι και το ζυγό. Ακόμα η οικοκυρά είχε εκεί τα κόσκινά της, το χτι, (γουδί) το χερομύλι και τις βούρνες.

Ο φούρνος για την κατασκευή του Κλέφτικου και του Ψητού στην αυλή του σπιτιού, ήταν απαραίτητο συμπλήρωμα των αγροτικών σπιτιών. Αρκετά από τα πιο πάνω αναφερόμενα σπίτια των Κυπριακών Παραδοσιακών χωριών υπάρχουν μέχρι σήμερα καλά διατηρημένα αφού το κράτος ανέλαβε να διατηρήσει την Κυπριακή Λαϊκή Αρχιτεκτονική . Τα σπίτια αυτά έχουν κηρυχθεί διατηρητέα και οι ιδιοκτήτες τους έχουν