Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 30/05/2015.
Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη. Για για την σύγχρονη πόλη, δείτε: Λάπηθος.
Σύμφωνα με αρχαιολόγους[1] η πόλη ιδρύθηκε από τον Πράξανδρο ήρωα του Τρωικού πολέμου από την Λακωνία. Η πόλη το όνομα της το πήρε από το όρος Λαπήθης της Λακωνίας από όπου κατάγονταν οι οικιστές της. Την μεγαλύτερη ακμή της την γνώρισε στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια και έμεινε γνωστή στην ιστορία με πολλά ονόματα όπως Λάμπουσα, Ιμερόεσσα, Λαπιθέα.
Από τους γνωστότερους βασιλιάδες της ήταν ο Δημόνικος Α΄, ο Δημόνικος Β΄, ο Πεισίστρατος που βοήθησε με πλοία και στρατό τον Μέγα Αλέξανδρο στην πολιορκία της Τύρου, και ο Πράξιππος ο τελευταίος βασιλιάς της. Στην αρχαιότητα η πόλη αποτέλεσε κέντρο επεξεργασίας χαλκού και αγγείων και μεγάλο λιμάνι εξαγωγών. Η πόλη ακολούθησε την τύχη όλων των άλλων Κυπριακών βασιλείων, αρχικά αποτέλεσε φόρου υποτελές στους Ασσυρίων, και έπειτα των Περσών. Οι κάτοικοι της πήραν μέρος στην επανάσταση του Ονήσιλου κατά των Περσών, και στον πόλεμο των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου πήρε το μέρος του Αντίγονου. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά ευρήματα στη γεωμετρική περίοδο λατρευόταν άγνωστη θεά της γονιμότητας και με την άφιξη των Ελλήνων αποίκων επικράτησε το ελληνικό πάνθεον.
Την περίοδο της κυριαρχίας των Πτολεμαίων αποτέλεσε μέλος του Κοινού των Κυπρίων. Τον μεσαίωνα είχε δική της επισκοπή, την επισκοπή Λαμπούσας, με πρώτο επίσκοπο τον Άγιο Ευλάλιο. Τον 7ο αιώνα μ.Χ. έπεσε σε παρακμή λόγω των αραβικών επιδρομών, μετά από την καταστροφή της πόλης από σεισμό οι κάτοικοι την εγκατέλειψαν.
Η αρχαία πόλη έχει ανασκαφεί και βρίσκεται στα βόρεια, κατεχόμενα, εδάφη του νησιού.
