Ο καθεδρικός ναός της Πίζας (ιταλικά:Cattedrale Metropolitana Primaziale di Santa Maria Assunta ή Duomo di Pisa) είναι μεσαιωνικός ρωμαιοκαθολικός καθεδρικός ναός αφιερωμένος στην Ανάληψη της Θεοτόκου, ο οποίος βρίσκεται στην Πιάτσα ντέι Μιράκολι στην Πίζα, Ιταλία. Η Πιάτσα ντέι Μιράκολι, στην οποία πέρα από τον καθεδρικό βρίσκεται επίσης το Βαπτιστήριο και το κωδωνοστάσιο του καθεδρικού, ο περίφημος Κεκλιμένος Πύργος της Πίζας, έχει χαρακτηριστεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO από το 1987.[7] Ο καθεδρικός αποτελεί σημαίνον δείγμα ρομανικής αρχιτεκτονικής, ιδιαίτερα της τοπικής παραλλαγής της Πίζας.[8] Είναι έδρα της αρχιεπισκοπής της Πίζας.
Ιστορία
Η κατασκευή του καθεδρικού ναού ξεκίνησε το 1063 (ή 1064 σύμφωνα με το ημερολόγιο που χρησιμοποιούσε τότε η Πίζα) από τον αρχιτέκτονα Μπουσκέτο και τα έξοδα πληρώθηκαν με λάφυρα από τις μάχες εναντίον των Μουσουλμάνων στη Σικελία το 1063.[9] Περιλαμβάνει διάφορους καλλιτεχνικούς ρυθμούς, κλασικό, βυζαντινό και ισλαμικό, αποτέλεσμα της διεθνούς παρουσίας των Πιζανών εμπόρων εκείνη την εποχή. Την ίδια χρονικά ξεκίνησε η κατασκευή της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου στη Βενετία, σημάδι την έντονης αντιπαλότητας των δύο θαλασσίων δημοκρατιών για την δημιουργία του πιο όμορφου και πολυτελούς τόπου λατρείας. Ο ναός κατασκευάστηκε εκτός των τειχών, στη θέση μιας λομβαρδικής νεκρόπολης. Ο ναός καθαγιάστηκε το 1118 από τον πάπα Γελάσιο Β΄.
Στις αρχές του 12ου αιώνα ο καθεδρικός επεκτάθηκε υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Ραϊνάλντο, ο οποίος αύξησε το μήκος του κλίτος ακολουθώντας το αρχικό στυλ του Μπουσκέτο, επέκτεινε το εγκάρσιο κλίτος και σχεδίασε νέα πρόσοψη, η οποία ολοκληρώθηκε από εργάτες υπό την καθοδήγηση των γλυπτών Γκουλιέλμο και Μπιντουίνο. Η ακριβής ημερομηνία του έργου είναι ασαφής: σύμφωνα με κάποιους οι εργασίες άρχισαν αμέσως μετά τον θάνατο του Μπουσκέτο περί το έτος 1100 αν και άλλοι υποστηρίζουν ως έτος έναρξης το 1140. Εν πάσει περιπτώσει, οι εργασίες ολοκληρώθηκε το 1180, όπως εμφανίζεται στην ημερομηνία που αναγράφεται στα χάλκινα πόμολα που έφτιαξε ο Μπονάνο Πιζάνο για την κύρια είσοδο.
Η σημερινή εμφάνιση του κτιρίου είναι αποτέλεσμα των πολυάριθμων ανακαινίσεων που έγιναν τους επόμενους αιώνες.
Περιγραφή
Το αρχικό κτίριο είχε σχέδιο ελληνικού σταυρού με μεγάλο θόλο στο κέντρο, όμως το σημερινό σχέδιο είναι λατινικός σταυρός με κεντρικό κλίτος με δύο πλευρικούς διαδρόμους σε κάθε πλευρά και ιερό και εγκάρσια κλίτη και τρία επιμέρους κλίτη. Το κεντρικό κλίτος έχει μήκος 96 μέτρων και το εγκάρσιο κλίτος έχει πλάτος 72 μέτρα. Το ύψος του κεντρικού κλίτους είναι 28 μέτρα ενώ το συνολικό ύψος του τρούλου είναι 51,3 μέτρα. Το εσωτερικό με τις ανυψωμένες αψίδες, τα εναλλασσόμενα στρώματα λευκού και μαύρου μαρμάρου και ο ελλειπτικός τρούλος δίνουν στον ναό εμφάνιση που παραπέμπει σε μαυριτανικό τζαμί. Δύο μεγάλοι μονολιθικοί κίονες από γρανίτη είναι σημάδι βυζαντινών επιρροών. Ο Μπουσκέτο ήταν δεκτικός σε ισλαμικές και αρμενικές επιρροές.[10]
Ο τρούλος εσωτερικό, στο σημείο όπου διασταυρώνονται το κεντρικό και το εγκάρσιο κλίτος είναι διακοσμημένος με μια σπάνια ζωγραφική τεχνική η οποία αποκαλείται ενκαυστική και απεικονίζει την Παναγία σε δόξα με αγίους, έργο των Πιζανών αρχιτεκτόνων Οράτσιο και Τζιρόλαμο Ριμινάλντι (1627-1631).[11][12] Εντυπωσιακός είναι επίσης ο άμβωνας του 1302-1310, έργο του Τζοβάνι Πιζάνο. Στο ναό βρίσκονται τα λείψανα του αγίου Ραινιέρου, πολιούχου της Πίζας, και τμήμα του τύμβου του Αγίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα Ερρίκου Ζ΄, ο οποίος πέθανε κατά την ανεπιτυχή πολιορκία της Φλωρεντίας. Ο τύμβος είναι έργο του Τίνο ντι Καμάινο.
Στα τέλη του 10ου αιώνα η Πίζα όρισε την 25 Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού και κοντά στην εαρινή ισημερία ως αρχή του έτους. Για να εορταστεί η αρχή του έτους στον καθεδρικό κατασκευάστηκε ένα παράθυρο στο νότιο κλίτος του ναού απ'όπου μια ακτίνα φωτός το μεσημέρι της 25ης Μαρτίου φωτίζει ένα ράφι πάνω σε ένα πυλώνα στον απέναντι τοίχο του ναού. Το ράφι βρίσκεται πάνω σε ένα μαρμάρινο αυγό, σύμβολο της γέννησης και της νέας ζωής. Η αλλαγή της ημερομηνίας του νέου έτους άλλαξε επισήμως το 1750 αλλά το γεγονός γιορτάζεται ακόμη και σήμερα.[13]
Στο κέντρο του κλίτους βρίσκεται η λάμπα του Γαλιλαίου, καθώς σύμφωνα με τον θρύλο, ο Γαλιλαίος συνέλαβε την θεωρία του ισοχρωνισμού του εκκρεμούς κοιτώντας την ταλάντωση της λάμπας. Η αρχική λάμπα σήμερα βρίσκεται στο Καμποσάντο.
