Ο Ιωάννης Κουρκούας ήταν ο δομέστικος (διοικητής) της επίλεκτης μονάδας των Ικανάτων και συνωμότησε εναντίον του Αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα (β. 867–886). Στη συνωμοσία συμμετείχαν τουλάχιστον 66 άτομα, από τη Σύγκλητο και την αριστοκρατία, συμπεριλαμβανομένου τού διοικητή της Εταιρείας (Αυτοκρατορικής σωματοφυλακής) και διακεκριμένων ευγενών. [3][5] Οι συνωμότες σκόπευαν να χτυπήσουν στη γιορτή του Ευαγγελισμού, αλλά η συνωμοσία προδόθηκε από τον παρακοιμώμενο του Κουρκούα. Ο Αυτοκράτορας διεξήγαγε δημόσια δίκη των συνωμοτών στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης, καταδικάζοντάς τους σε ραβδισμούς και σε κουρές με τη βία: τα κομμένα μαλλιά τους κάηκαν. Τότε ο Αυτοκράτορας οδήγησε την πομπή για την εορτή του Ευαγγελισμού, αναγκάζοντας τους συνωμότες να βαδίζουν πίσω του γυμνοί. Στη συνέχεια εξορίστηκαν και κατασχέθηκαν τα υπάρχοντά τους.
Οι πηγές διαφέρουν ως προς την ακριβή χρονολόγηση της υπόθεσης, με τους Συνεχιστές του Θεοφάνη και τον Ιωάννη Σκυλίτση (που ακολουθεί τους Συνεχιστές) να την τοποθετούν γύρω στο 877/78, αλλά οι σύγχρονοι μελετητές την τοποθετούν το 886. Ο Σκυλίτσης μάλιστα δίνει στον αρχηγό της συνωμοσίας το όνομα Ρωμανός αντί Ιωάννης, αλλά τα άλλα χρονικά είναι ξεκάθαρα στην απόδοση αυτών των γεγονότων στον Ιωάννη. Η αναφορά του Σκυλίτζη μπορεί να είναι σύγχυση με το όνομα τού γιού του Ιωάννη, τού Ρωμανού. [3][5]
Andriollo, Lisa (2012), "Les Kourkouas (IXe-XIe siècle)", in Cheynet, Jean-Claude; Sode, Claudia (eds.), Studies in Byzantine Sigillography (in French), 11, Berlin: De Gruyter, pp. 57–88, ISBN 978-3-11-026668-9
Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (in German). Berlin and Boston: De Gruyter.
