Η λοκαντιέρα La locandiera
Συγγραφέας	Κάρλο Γκολντόνι
Πρωτότυπος τίτλος	La locandiera
Παγκόσμια πρώτη παράσταση	1753
Ρόλοι	Μιραντολίνα, Ιππότης Ριπαφράττα, Μαρκήσιος της Φορλιπόπολης, Κόμης της Αλμπαφιορίτας, Ορτένσια, Δηιανείρα, Φαμπρίτσιο, Υπηρέτης του Ιππότη και Υπηρέτης του Κόμη
Γλώσσα πρωτότυπου	Ιταλικά
Είδος	κωμωδία και κωμωδία
Διαδραματίζεται στο/η	Φλωρεντία
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα
π σ ε

Η λοκαντιέρα (ιταλ. La locandiera) ή Η ξενοδόχα^[1] είναι θεατρικό έργο, και συγκεκριμένα κωμωδία σε τρεις πράξεις, που γράφτηκε από τον Ιταλό συγγραφέα Κάρλο Γκολντόνι το 1750-1751 και παίχθηκε^[2] για πρώτη φορά το 1753. Το έργο έχει θεωρηθεί από αρκετούς ως το αριστούργημα του Γκολντόνι^[3] και μία από τις σημαντικότερες και γνωστότερες κωμωδίες του 18ου αιώνα.

• Μιραντολίνα, ιδιοκτήτρια πανδοχείου, το πρόσωπο του τίτλου (la locandiera = «η πανδοχέας» στα ιταλικά)
• Μαρκήσιος του Φορλιπόπολι
• Κόμης της Αλμπαφιορίτα
• Ιππότης (ή βαρόνος) Ριπαφράττα
• Φαμπρίτσιο, βοηθός στο πανδοχείο
• ο υπηρέτης του Ριπαφράττα
• Ορτένσια
• Ντετζάνιρα

Η Μιραντολίνα έχει κληρονομήσει ένα πανδοχείο (ιταλ. «λοκάντα») και καταφέρνει να το διευθύνει με επιτυχία, με μόνο εργαζόμενο τον Φαμπρίτσιο, έναν καμαριέρη που προσβλέπει στην οικονομική και κοινωνική ανέλιξή του.

Στο πανδοχείο συχνάζουν διάφοροι τύποι, ιδίως ένας κόμης (λαϊκής καταγωγής άνθρωπος, που έχει αγοράσει τον τίτλο ευγενείας του) και ένας ξεπεσμένος και χρεοκοπημένος μαρκήσιος, που διεκδικούν τον έρωτα της Μιραντολίνας.

Ως αντιθετικό στοιχείο χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα ο Ιππότης Ριπαφράττα, που διαμένει για λίγο στο πανδοχείο: είναι ένας μισογύνης, σκληρός και με τη σημερινή ορολογία θα λέγαμε σεξιστής, που αρνείται τον έρωτα των γυναικών. Δυο θεατρίνες που παριστάνουν (με την ελπίδα πως θα βρουν κάποιον άνδρα να κατακτήσουν) μια κόμισσα και μια μαρκησία, συμπληρώνουν τα πρόσωπα της κωμωδίας.

Από την αρχή ο Ιππότης φέρεται ιδιαιτέρως προσβλητικά και κυρίως περιφρονητικά προς τη Μιραντολίνα, η οποία με τη σειρά της αποφασίζει να εκδικηθεί. Ορκίζεται να αποδείξει πως κάθε γυναίκα μπορεί να διεκδικήσει με επιτυχία την ερωτική προσοχή όποιου άνδρα επιθυμεί.

Η παγκόσμια πρεμιέρα του έργου δόθηκε το 1753 στη Βενετία, τη γενέτειρα του Γκολντόνι. Η κορυφαία Ιταλίδα ηθοποιός της εποχής της Ελεονόρα Ντούζε είχε ερμηνεύσει πολλές φορές τον ρόλο της Μιραντολίνα, τη μία από αυτές σε ειδική παράσταση για λογαριασμό της Βασίλισσας Βικτωρίας του Ηνωμένου Βασιλείου στο Ανάκτορο του Ουίνδσορ^[4] στις 18 Μαΐου 1894.

Η λοκαντιέρα ήταν ένα από τα έργα που ανέβασε το περίφημο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας (MAT) στην πρώτη σεζόν της ιστορίας του^[5], με πρεμιέρα στις 2 Δεκεμβρίου 1898 και πρωταγωνίστρια την Εμίλια Ματτάι (Emilia Matthai).^[5] Η σκηνοθεσία ήταν του Κονσταντίν Στανισλάφσκι, ο οποίος ερμήνευσε και τον ρόλο του Ιππότη Ριπαφράττα.^[6] Ο Στανισλάφσκι σκηνοθέτησε και πάλι το έργο αρκετά χρόνια αργότερα στο MAT, με πρεμιέρα στις 3 Φεβρουαρίου 1914, μετά από 112 πρόβες^[7], και έπαιξε και πάλι τον ρόλο του Ριπαφράττα.^[8] Στις παραστάσεις αυτές, που έγιναν για να αναδειχθεί η ηθοποιός Όλγα Γκζόφσκαγια, τα σκηνικά ήταν του μεγάλου εικαστικού Αλεξάντρ Μπενουά.^[9]

• Η λοκαντιέρα, μετάφραση Νικόλαος Ποριώτης, εκδ. Οίκος Γεωργίου Δ. Φέξη, Αθήναι 1903, 125 σελίδες
• Λοκαντιέρα ή Η ξενοδόχα, μετάφρ. Αντώνης Σακελλάριος, εκδ. «Δωδώνη», Αθήνα 1977
• Η λοκαντιέρα, μετάφρ. Αγάθη Δημητρούκα, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2008, ISBN 978-960-16-2943-8, 158 σελ.

Αρκετές ήταν οι μεταφορές του έργου στην όπερα και στον κινηματογράφο, με πιο χαρακτηριστικές τις ακόλουθες:

• Το 1773 ο Βενετός συνθέτης Αντόνιο Σαλιέρι και ο λιμπρετίστας Ντομένικο Πότζι (Domenico Poggi) μετέτρεψαν το έργο σε τρίπρακτη όπερα του τύπου dramma giocoso.^[10]
• Το 1800 ο Γερμανός συνθέτης Σίμον Μάυρ και ο Ιταλός λιμπρετίστας Γκαετάνο Ρόσσι το προσάρμοσαν σε δίπρακτη όπερα dramma giocoso.^[11]
• Ο Αμερικανός συνθέτης Χένρυ Κίμπολ Χάντλεϋ το προσάρμοσε σε μονόπρακτη κωμική όπερα υπό τον τίτλο Bianca, που παίχθηκε για πρώτη φορά^[12] το 1918.
• Ο Μπόχουσλαβ Μαρτίνου επίσης έγραψε με βάση τη Λοκαντιέρα την τρίπρακτη όπερα Μιραντολίνα, που παίχθηκε για πρώτη φορά το 1959.

• La locandiera ή Mirandolina (1980) του Πάολο Καβάρα με τον Αντριάνο Τσελεντάνο και την Κλαούντια Μόρι
• Miranda (1985) του Τίντο Μπρας με τη Σερένα Γκράντι, μια πιο χαλαρή μεταφορά

• Balthazar, Scott L.: το λήμμα «Mayr, Simon» στο The New Grove Dictionary of Opera, επιμ. Stanley Sadie, εκδ. Macmillan, Λονδίνο 1992, ISBN 0-333-73432-7
• Banham, Martin (επιμ.): The Cambridge Guide to Theatre, Cambridge University Press, Cambridge 1998, ISBN 0-521-43437-8
• Benedetti, Jean: Stanislavski: His Life and Art. Αναθεωρημένη έκδοση 1999, αρχική έκδ.: Methuen, Λονδίνο 1988, ISBN 0-413-52520-1
• Boardman, Herbert R.: Henry Hadley: Ambassador of Harmony, εκδ. Banner P, Georgia 1932
• Davies, Frederick (μετάφρ.): Four Comedies / By Carlo Goldoni, εκδ. Penguin, Λονδίνο 1968, ISBN 0-14-044204-9
• Hartnoll, Phyllis (επιμ.): The Oxford Companion to the Theatre. 4η έκδ., Oxford University Press, Οξφόρδη 1983, ISBN 0-19-211546-4
• Rice, John A.: Το λήμμα «Salieri, Antonio» στο The New Grove Dictionary of Opera, επιμ. Stanley Sadie, εκδ. Macmillan, Λονδίνο 1992
• Worrall, Nick: The Moscow Art Theatre, Theatre Production Studies ser., Routledge, 1996, ISBN 0-415-05598-9