Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν τα ιερογλυφικά για να επικοινωνήσουν, στον μεσαίωνα η αντιγραφή των κειμένων γινόταν από επαγγελματίες της καλλιγραφίας ενώ το 1450 με την τυπογραφία του Γουτεμβέργιου όπως και αργότερα με την βιομηχανική επανάσταση υπήρξε ραγδαία η εξέλιξη των γραφικών τεχνών. Όπως αναφέρουν οι Βιθυνός & Λυμπεράκης, στο βιβλίο τους Ιστορία της Τέχνης / Ιστορία των Γραφικών Τεχνών "Η ιστορία των γραφικών τεχνών αποτελεί αναμφίβολα αναπόσπαστο τμήμα της ιστορίας της επικοινωνίας και του πολιτισμού και κατ’ επέκταση της ιστορίας του ανθρώπου"^[1].

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 16/06/2012.

Οι Γραφικές Τέχνες, ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των καλών τεχνών, και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τεχνών (παραπομπές στη ζωγραφική, σχέδιο, χαλκογραφία, μεταξοτυπία, χαρακτική, ξυλογραφία κλπ), ενώ αναφέρεται και ως η άσκηση των παραπάνω τεχνών. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο Ιστορία της Τέχνης / Ιστορία των Γραφικών Τεχνών Γραφικές τέχνες είναι η τέχνη και οι τεχνικές με τις οποίες σχεδιάζονται, τυπώνονται και ολοκληρώνονται τα έντυπα κάθε είδους^[1] .

Ο Γ. Μπαμπινιώτης συνοψίζει δίνοντας τον ορισμό ως εξής: "Το σύνολο των μεθόδων και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για την σχεδίαση, την καλλιτεχνική επιμέλεια, την εκτύπωση και την αναπαραγωγή κειμένων και εικόνων" ενώ ο Α. Πολίτης συμπληρώνει "Ο όρος προσδιορίζει κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη σύνθετη δομή καλλιτεχνικών, διοικητικών, τεχνολογικών και παραγωγικών χαρακτηριστικών, τα οποία συνδυάζονται αρμονικά μεταξύ τους και ολοκληρώνονται στο τελικό έντυπο προϊόν. Ο όρος Γραφικές Τέχνες έχει επικρατήσει γιατί συνδυάζει τόσο την αισθητική δημιουργία και την γραφιστική απόδοση (του μηνύματος ή της πληροφορίας), όσο και τις τεχνικές και παραγωγικές δομές που χρησιμοποιούνται στον κλάδο. Η ονομασία «Γραφικές Τέχνες», κρίνεται (ακόμη) ως η πλέον δόκιμη για τον χαρακτηρισμό του κλάδου διότι εκφράζει με ακρίβεια όλες τις επεξεργασίες που λαμβάνουν χώρα έτσι ώστε να μετατραπούν οι ιδέες σε χειρόγραφα, σε σχέδια και εικόνες, σε συγκροτημένη ενιαία μορφή ως τελικού εντύπου σε πολλά αντίτυπα."

Όπως αναφέρει το Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης, χρησιμοποιούνται επίσης οι όροι άλλων γλωσσών όπως Graphic ή Media industry, Graphic communication, Graphic Arts, Polygraphic, Polygraphie, Druck - Print Medien, και Graphische Gewerbe.

Ο κλάδος των Γραφικών Τεχνών, λόγο της πολυπλοκότητάς του και πολλαπλών δραστηριοτήτων - προϊόντων του, έχει ταξινομηθεί από την Ελληνική Στατιστική Αρχή στην κατηγορία της μεταποιητικής βιομηχανίας .

Ο κλάδος με κωδικό 17, που αφορά τη χαρτοποιία και κατασκευή χάρτινων προϊόντων και ο κλάδος με κωδικό 18 που αφορά τις εκτυπώσεις και την αναπαραγωγή προεγγεγραμμένων μέσων, όπως εμφανίζεται στον πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας 1: Κωδικοποίηση Κλάδων 17 - 18

Πηγή ΣΤΑΚΟΔ 2008

Όλες οι επιχειρήσεις κατηγοριοποιούνται σε τρεις τομείς παραγωγής, ανάλογα με τα αγαθά που "εμπορεύονται". Οι κατηγορίες αυτές όπως αναφέρεται στο βιβλίο Βιομηχανική Παραγωγή και Ενέργεια :

· η Πρωτογενής παραγωγή περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες λήψης διαφόρων αγαθών από τη φύση στην κατάσταση και στη μορφή που βρίσκονται,

· η Δευτερογενής παραγωγή περιλαμβάνει, όλες τις δραστηριότητες του ανθρώπου με τις οποίες μετασχηματίζει και μετατρέπει τα προϊόντα του πρωτογενούς τομέα με τεχνητό τρόπο (χρήση τεχνολογίας) σε άλλα διαφορετικής φύσης προϊόντα

· Η Τριτογενής παραγωγή περιλαμβάνει τις διάφορες υπηρεσίες, ιδιωτικές και κρατικές, που χρησιμοποιούνται από τους τελικούς καταναλωτές ή βοηθούν στην παραγωγή των προϊόντων των δύο άλλων τομέων της οικονομίας.

Ο κλάδος των γραφικών τεχνών, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, εντάσσεται στον δευτερογενή τομέα παραγωγής. Η παραγωγική τους διαδικασία χαρακτηρίζεται από ένα πλήθος διαφορετικών και σύνθετων μεταποιητικών εξειδικευμένων δραστηριοτήτων, μέσω των οποίων το χαρτί ή το χαρτόνι, μέσω της προεκτύπωσης, της εκτύπωσης και της βιβλιοδεσίας, μετατρέπεται (μεταποιείται) σε τυπωμένο φύλλο και τελικό έντυπο.

Πίνακας 2: Σχηματική απεικόνιση μορφών παραγωγής σε συνάρτηση με τις γραφικές τέχνες

Πηγή: Διοίκηση Επιχειρήσεων Γραφικών Τεχνών

Μία, μάλλον σύγχρονη, κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων του κλάδου των γραφικών τεχνών είναι ανάλογα με το προϊόν που παράγει .

· Περιοδικά

· Κιβώτια, κουτιά

· Χαρτικά, ετικέτες

· Μέταλλα

· Κατάλογοι

· Βιβλία

· Υψηλής ποιότητας έγχρωμης εκτύπωσης

· Εφημερίδες

· Ειδικά εκτυπωτικά (Χαρτονομίσματα, ομόλογα κ.λπ.)

Ενώ μία πιο παραδοσιακή κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων είναι η ακόλουθη:

· Δημιουργικό

· Προεκτύπωση

· Εκτύπωση

· Μετεκτύπωση

Ενώ και πάλι λόγο της πληθώρας των εντύπων που μπορεί να παραχθούν, και της ανάγκης για διαφορετικό εξοπλισμό που απαιτείται, η κάθε επιχείρηση εστιάζει στην παραγωγή συγκεκριμένων εντύπων.

Ακολουθεί η εικόνα 3, στην οποία εμφανίζονται αναλυτικά τα στάδια παραγωγής ενός εντύπου.

Εικόνα 3: Αναλυτικά στάδια παραγωγής εντύπου

Το πρώτο βήμα για την δημιουργία ενός εντύπου είναι ο σχεδιασμός του. Εκεί αναλαμβάνει δράση ο γραφίστας. Εκείνος είναι που θα εναποθέσει, στο έντυπο, το κείμενο (μέγεθος και είδος γραμματοσειράς) και τις εικόνες (μέγεθος και θέση). Αυτά σε συνδυασμό με τη σελιδοποίηση, εάν πρόκειται το τελικό έγγραφο να είναι βιβλίο, και τις διορθώσεις, που μπορεί να χρειαστούν, δημιουργούν την τελική μακέτα του εντύπου.

Η προεκτύπωση αφορά εκείνο το κομμάτι της παραγωγικής διαδικασίας που προηγείται της εκτύπωσης.

Εδώ είναι που ο γραφίστας παραδίνει τη μακέτα στο εργαστήριο. Το ατελιέ πρέπει να δημιουργήσει τα αντίστοιχα φιλμ με την πληροφορία που έχει λάβει (εικόνες, κείμενο, layout). Αμέσως μετά και προκειμένου να βεβαιωθεί ότι το αποτέλεσμα είναι το επιθυμητό εκτυπώνονται τα αντίστοιχα δοκίμια και όπου απαιτείται ακολουθούν οι αντίστοιχες διορθώσεις. Όταν όλα είναι έτοιμα, τα φιλμ τοποθετούνται στις επιθυμητές θέσεις (μοντάζ) και δημιουργούνται οι εκτυπωτικές πλάκες.

Τα πρωτότυπα που έχουν δημιουργηθεί στην προηγούμενη φάση, και με τη χρήση των εκτυπωτικών μεθόδων που υπάρχουν, ανάλογα με το είδος του εντύπου, μεταφέρονται στο εκτυπωτικό υπόστρωμα (χαρτί, χαρτόνι, μέταλλο κ.λπ.)

Οι κύριες εκτυπωτικές μέθοδοι είναι:

· Λιθογραφία - όφσετ

· Τυπογραφία

· Βαθυτυπία

· Φλεξογραφία

· Μεταξοτυπία

· Ψηφιακή εκτύπωση

· Ταμπόν - όφσετ

Με την ολοκλήρωση της εκτύπωσης ακολουθεί το τελικό στάδιο της μετεκτύπωσης ή περάτωσης. Σε αυτό το στάδιο το τυπωμένο φύλλο θα μετατραπεί στο τελικό έντυπο, μέσω της τελικής τους επεξεργασίας. Τα τελικά αυτά στάδια μπορεί να είναι:

· Κοπή, δίπλωση, σύνθεση

· Βιβλιοδεσία

· Κυτιοποιία

· Ειδικές εργασίες (επίστρωση βερνικιού, χρυσοτυπία, αναγλυφοτυπία, κοπτικά κ.λπ.)

Λόγο του πλήθους των δραστηριοτήτων του κλάδου των γραφικών τεχνών, έχουν δημιουργηθεί πολλές μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δρουν στον χώρο. Το ευρύ φάσμα των εντύπων , έχουν δημιουργήσει την επιπλέον εξειδίκευση των επιχειρήσεων αυτών.

Σύμφωνα με το ΕΚεΠις οι επιχειρήσεις του κλάδου διακρίνονται σε :

·       Μικρά παραδοσιακά τυπογραφεία – λιθογραφεία.

·       Επιχειρήσεις προεκτύπωσης.

·       Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών γραφικών τεχνών - επικοινωνίας.

·       Επιχειρήσεις Ηλεκτρονικής τυπογραφίας.

·       Μακετίστες - Γραφίστες.

·       Λιθογραφικές επιχειρήσεις.

·       Βιβλιοδεσία.

·       Φλεξογραφίες.

·       Βαθυτυπίες.

·       Κυτιοποιΐες.

·       Μεταξοτυπίες σε πολλές εξειδικεύσεις.

·       Πλαστικοποίηση – Επίστρωση βερνικιού - Λαμινάρισμα.

·       Επεξεργασία χάρτου - χαρτονιού.

Ταυτόχρονα σε παρουσίαση του κ. Πολίτη δίνονται τα παρακάτω στατιστικά για το πλήθος των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο κλάδο κατά το έτος 2009.

Πίνακας 3: Κατάταξη των επιχειρήσεων σύμφωνα με την εξειδίκευση κα τη μέθοδο εκτύπωσης

Πηγή

Ενώ πέρα από τα παραπάνω είδη επιχειρήσεων, στον κλάδο των γραφικών τεχνών οφείλουν και συμμετέχουν και άλλου είδους επιχειρήσεων όπως οι φωτογράφοι, τα διαφημιστικά γραφεία, εμπορία - συντήρηση και αντιπρόσωποι μηχανών, εξοπλισμού και υλικών, βιομηχανίες χαρτιού - χαρτονιού και άλλων εκτυπωτικών υποστρωμάτων.

Η εξέλιξη των γραφικών τεχνών ήταν πάντα στενά συνδεδεμένη με τις τεχνολογικές καινοτομίες και τις ανάγκες (κοινωνικές) της κάθε εποχής.

Η δημιουργία μηχανών εκτύπωσης, με πρώτη εκείνη του Γουτεμβέργιου τον 15ο αιώνα, επιτάχυνε το πλήθος των αντιγράφων και την ταχύτητα με την οποία γινόταν η αντιγραφή, ταυτόχρονα όμως μείωνε τις θέσεις εργασίας. Όμοια με την εισαγωγή στην αγορά νέων μηχανημάτων οι επιχειρήσεις εκείνες που δεν κατάφεραν να εκσυγχρονιστούν, έμειναν έξω από την παραγωγική διαδικασία. Οι επιχειρήσεις του κλάδου και προκειμένου να καταφέρουν να παραμείνουν στον χώρο, ειδικά οι μικρές και μικρομεσαίες, εξειδικευτήκαν σε συγκεκριμένους τομείς και είδη εντύπων.

Η νέα εποχή, με την εισαγωγή των υπολογιστών και την ανάπτυξη του διαδικτύου, δημιούργησε ένα μοντέλο ηλεκτρονικής οπτικής επικοινωνίας που βασίζεται στην ύπαρξη και κοινή εμφάνιση δεδομένων στις σύγχρονες πλατφόρμες επικοινωνίας.

Το μοντέλο cross media publishing ήρθε να καλύψει την ανάγκη για ενιαία προβολή, έντυπη και ηλεκτρονική, μίας επιχείρησης. Η ιδέα του Create Once - Produce Many (Cross media publishing, 2005), αρχικά δημιουργήθηκε στο εργαστήριο, προκειμένου να μεταφερθεί η πληροφορία ενός εντύπου στο site της επιχείρησης.

Η τεχνολογία που χρησιμοποιείτε σε αυτού του είδους τις εκδόσεις είναι η XML (Extensible Markup Language), είναι μία γλώσσα σήμανσης, που περιέχει ένα σύνολο κανόνων για την ηλεκτρονική κωδικοποίηση κειμένων. Οι συγγραφείς δημιουργούν αρχεία και ορίζουν κείμενα, εικόνες κ.λπ. και οι παραγωγή των αρχείων τα επεξεργάζονται ανάλογα με το μέσο που θα δημοσιευθούν. Με αυτό τον τρόπο η δημιουργία του περιεχομένου πραγματοποιείτε μία φορά (create once) και διανομή γίνεται ανάλογα με το μέσο (produce many).

Όμοια, το μοντέλο premedia, αφορά την επεξεργασία των δεδομένων, ανεξάρτητα από το μέσο που θα παρουσιαστούν, έντυπο ή ηλεκτρονικό.

Ο κλάδος των γραφικών τεχνών έχει έρθει αντιμέτωπος με τεράστιες αλλαγές. Η ραγδαία εξέλιξη των τεχνολογιών, ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις επιχειρήσεις, τόσο τις εγχώριες όσο και από τις ξένες αγορές, η πτώση των κονδυλίων που διαχειρίζονται οι διαφημίστηκες αλλά και φυσικά η οικονομική κρίση έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση τόσο του αριθμού των επιχειρήσεων όσο και την αξία τους.

Σύμφωνα με την κ. Βλάχου "ο βασικός παράγοντας που συνέβαλε στη μείωση της αγοράς τα τελευταία έτη ήταν η πτώση που κατέγραψε η κατηγορία των εκτυπώσεων εφημερίδων/περιοδικών (2014/2013: -14,3%). Πτώση εμφάνισαν και οι υπόλοιπες επιμέρους κατηγορίες το 2014 σε σχέση με το 2013 (διαφημιστικά έντυπα: -5,6%, χάρτινα κουτιά: -1,7%, εύκαμπτα υλικά συσκευασίας: -2,5%, μηχανογραφικά έντυπα: -4,4%, βιβλία: -3,3%, ετικέτες: -2,9%). Το μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά γραφικών τεχνών καταλαμβάνει διαχρονικά η κατηγορία περιοδικά-εφημερίδες. Το μερίδιο αυτής της κατηγορίας εμφανίζει σημαντική μείωση και διαμορφώνεται σε 20% το 2014 (από 29,5% το 2008). Η αξία της συγκεκριμένης αγοράς το 2014 περιορίστηκε μειώθηκε κατά 57,7% σε σχέση με το 2009, εξαιτίας της έντονης πτώσης της κυκλοφορίας των εφημερίδων και περιοδικών που παρουσιάζεται τα τελευταία έτη".

Η ίδια μελέτη συνεχίζει "Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση των ομαδοποιημένων ισολογισμών των επιχειρήσεων γραφικών τεχνών του κλάδου, επεξεργασίας - εκτύπωσης ειδών συσκευασίας καθώς και των εκδοτικών – εκτυπωτικών επιχειρήσεων. Με βάση τον ομαδοποιημένο ισολογισμό από δείγμα 60 επιχειρήσεων γραφικών τεχνών, το σύνολο του ενεργητικού το 2013, παρουσίασε μείωση 5,3% σε σχέση με το 2012. Τα ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων του δείγματος μειώθηκαν κατά 9% το ίδιο έτος. Οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων του δείγματος μειώθηκαν 2,1% το 2013/12, ενώ το μικτό κέρδος αυξήθηκε κατά 19,5% λόγω περικοπής του κόστους. Τα υψηλά λειτουργικά έξοδα (παρά την μείωση που εμφανίζουν) είχαν σαν αποτέλεσμα τη διαμόρφωση αρνητικών λειτουργικών αποτελεσμάτων και καταγραφή ζημιών, τόσο το 2012 όσο και το 2013. Το τελευταίο έτος ωστόσο οι ζημίες περιορίστηκαν κατά 26,9% ενώ τα κέρδη EBITDA βελτιώθηκαν σημαντικά το 2013".

Σε πανευρωπαϊκή έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την EDP, και αναδημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό cmykmag.gr, οι επιχειρήσεις του κλάδου των γραφικών τεχνών προκειμένου να καταφέρουν να βγουν από το αδιέξοδο της κρίσης χρησιμοποιούν τις νέες δυνατότητες που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία και προσφέρουν στους πελάτες τους ολοκληρωμένες υπηρεσίες καθώς και εξατομικευμένα έντυπα. "Ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα που προέκυψε από την ανάλυση των απαντήσεων είναι το γεγονός πως οι επιχειρήσεις που αποφασίζουν στρατηγικά να εξελιχθούν, το κάνουν όχι με την παραδοσιακή μέθοδο των τυπογράφων, δηλαδή με μία αναβάθμιση του εξοπλισμού τους (καινούριες μηχανές εκτύπωσης με καλύτερη ποιότητα κ.λπ.). Αντ' αυτού, επιλέγουν να βελτιώσουν ή/και να δημιουργήσουν από την αρχή τμήματα πωλήσεων & marketing και να βελτιώσουν τη συνεργασία τους με τους προμηθευτές τους επενδύοντας ταυτοχρόνως στην έρευνα και την εκπαίδευση"

Στο ίδιο μήκος κύματος κυμαινόταν και η ομιλία του κ Τριανταφύλλου στην ημερίδα με θέμα "Από DRUPA σε DRUPA; Νέες τεχνολογίες, νέες εξελίξεις, νέα οργανωτικά σχήματα για τις γραφικές τέχνες" μιλώντας κατά τη διάρκεια ημερίδας για το νέο πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών του ΤΕΙ Αθήνας "η εκτύπωση πρέπει να ξεπεράσει τις παλιές λογικές, η χαμηλή τιμή, ο μεγάλος όγκος, η μεταπρατική νοοτροπία δεν δημιουργούν προοπτικές επιβίωσης, πρέπει να αρχίσουμε να παράγουμε συγκεκριμένα προϊόντα με προστιθέμενη αξία, να εμβαθύνουμε σε αυτά και παράλληλα με επενδύσεις στο μάρκετινγκ και τις πωλήσεις να δημιουργήσουμε αγορές, να “εκπαιδεύσουμε” καταναλωτές, δεν έχουν θέση και μέλλον πλέον, δεν μπορούμε να μιλάμε απλά για εκτύπωση, πρέπει να λέμε στον πελάτη μας “παράγω αυτό” και να είμαστε συγκεκριμένοι, ουσιαστικοί και βαθιά γνώστες ολόκληρης της διαδικασίας παραγωγής".

• Γραφιστική
• Γραφικά
• Γραφίστας
• Γραφή

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   γραφικές τέχνες

Αυτό το λήμμα σχετικά με την τέχνη χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το.