Ο Τζέιμς Άιβορι (Αγγλικά: James Ivory) (Μπέρκλεϊ, 7 Ιουνίου 1928) είναι Αμερικανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός ταινιών. Έχει σκηνοθετήσει πολλές ταινίες εποχής που έχουν σημειώσει μεγάλη επιτυχία, συμπεριλαμβανομένων των Δωμάτιο με Θέα (1985), Μορίς (1987), Επιστροφή στο Χάουαρντς Εντ (1992) και Τα απομεινάρια μιας μέρας (1993). Το 2018, κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου για την ταινία Να με φωνάζεις με τ' όνομά σου.
Πρώτα χρόνια
Γεννημένος το 1928 στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, ο Richard Jerome Hazen, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του Τζέιμς Αϊβορι πριν του το αλλάξουν οι θετοί γονείς του,[13] μεγάλωσε στην πόλη Klamath Falls του Όρεγκον. Το 1951 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και στη συνέχεια φοίτησε στη σχολή κινηματογράφου του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, από την οποία αποφοίτησε το 1957. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του σκηνοθέτησε 3 ταινίες μικρού μήκους, πάνω σε δικά του σενάρια.
Σταδιοδρομία
Το 1959 ο Αϊβορι γνώρισε τον ινδικής καταγωγής Ισμαήλ Μέρτσαντ. Οι δυο τους έγιναν σύντροφοι στη ζωή και στα επαγγελματικά, ιδρύοντας το 1961 την εταιρεία κινηματογραφικών παραγωγών Merchant Ivory Productions.[14] Ο στόχος τους ήταν να γυρίζουν στην Ινδία ταινίες στην αγγλική γλώσσα, τις οποίες θα διένειμαν στην διεθνή αγορά. Η παρέα τους συμπληρώθηκε από τη Ρουθ Πράουερ Τζαμπβάλα,[σημ. 1] στην οποία ανατέθηκε να προσαρμόσει για την οθόνη το μυθιστόρημά της «The Householder».[16]. Έπειτα από κάποιες παραγωγές με πολύ μικρή ή και καθόλου επιτυχία, το 1979 ήρθε η πρώτη τους σχετικά επιτυχημένη ταινία: Οι Ευρωπαίοι, μια προσαρμογή του ομώνυμου μυθιστορήματος του Χένρι Τζέιμς. Η Ρουθ Τζαμπβάλα ήταν εκείνη που πρότεινε να ασχοληθούν με τον Χένρι Τζέιμς. Έτσι, ακολούθησε η μεταφορά στη μεγάλη οθόνη δυο ακόμη μυθιστορημάτων του Τζέιμς, Οι Βοστωνέζοι το 1984 και η Χρυσή κούπα το 2000.
Οι δεκαετίες του '80 και του '90 έμελε να είναι οι χρυσές δεκαετίες για τον Άιβορι και την εταιρία παραγωγής του. Το Δωμάτιο με θέα του 1985 βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του συγγραφέα Ε. Μ. Φόρστερ, απέσπασε σπουδαία βραβεία ( Όσκαρ Καλλιτεχνικής διεύθυνσης, ενδυματολογίας και καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου, BAFTA 1987 Καλύτερης ταινίας, Α' και Β' γυναικείου ρόλου, ενδυματολογίας, καλύτερου σχεδιασμού παραγωγής κ.ά), ενώ είχε και σημαντική εισπρακτική επιτυχία. Αμέσως μετά ακολούθησε η ταινία Μορίς, επίσης βασισμένη σε μυθιστόρημα του Φόρστερ, με τον Άιβορι να κερδίζει τον Αργυρό Λέοντα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και το πρωταγωνιστικό δίδυμο (Χιού Γκραντ και Τζέιμς Ουίλμπι) να κερδίζει από κοινού το βραβείο καλύτερου ηθοποιού.[17] Το τρίτο εγχείρημα μεταφοράς έργου του Φόρστερ ήταν η Επιστροφή στο Χάουαρντς Εντ το 1992, ενώ Τα απομεινάρια μιας μέρας, που ακολούθησαν την επόμενη χρονιά, ήταν μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Καζούο Ισιγκούρο. Και οι δυο ταινίες ήταν μεγάλες επιτυχίες του Άιβορι και της ομάδας του. Το 1999 το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε Τα Απομεινάρια μιας Μέρας ως την 64η σημαντικότερη βρετανική ταινία του 20ου αιώνα.[18]
Το 2005 το μυθιστόρημα του Ισιγκούρο Η κοντέσα της Σαγκάης[19] μεταφέρεται και αυτό στη μεγάλη οθόνη από τον Άιβορι αλλά δεν γνωρίζει την επιτυχία του προηγούμενου. Ήταν δε η τελευταία ταινία για τον Ισμαήλ Μέρτσαντ, που πέθανε στα 68 του χρόνια κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης.[20] Ο θάνατός του ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για τον Άιβορι προσωπικά και είχε αρνητικό αντίκτυπο και στην κινηματογραφική φίρμα τους, που έχει ταυτιστεί με ταινίες υψηλής αισθητικής. Η τελευταία ταινία που σκηνοθέτησε ο Άιβορι ήταν ο Τελευταίος προορισμός,[16] την οποία ολοκλήρωσε με πολλές δυσκολίες, 4 χρόνια μετά τον χαμό του αγαπημένου του συντρόφου και συνεργάτη.[13] Αυτή η ταινία ήταν η 22η και τελευταία συνεργασία του με τη σεναριογράφο Ρουθ Πράουερ Τζαμπβάλα, η οποία απεβίωσε το 2013 σε ηλικία 85 ετών.
Το 2017 βγήκε στους κινηματογράφους η μοναδική, μέχρι στιγμής, ταινία στην οποία ο Άιβορι είχε γράψει το σενάριο αλλά δεν την σκηνοθετούσε. Το Να με φωνάζεις με τ' όνομά σου[21] σκηνοθετήθηκε από τον Λούκα Γκουαντανίνο και πρωτοπροβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σάντανς. Η ταινία βραβεύτηκε στην κατηγορία Διασκευασμένου σεναρίου τόσο στα αμερικάνικα Όσκαρ όσο και στα βρετανικά BAFTA, μάλιστα, ο Άιβορι, στα 89 του χρόνια, έγινε ο γηραιότερος συντελεστής ταινίας που κέρδισε σε αυτά τα βραβεία. Ως σκηνοθέτης είχε προταθεί 3 φορές στα Όσκαρ, (Δωμάτιο με θέαΕπιστροφή στο Χάουαρντς Εντ και Τα απομεινάρια μιας μέρας), όμως δεν είχε ποτέ κερδίσει.
↑Η Ρουθ Πράουερ Τζαμπβάλα (1927-2013) ήταν γερμανοεβραία συγγραφέας και σεναριογράφος. Είχε παντρευτεί με τον Ινδό αρχιτέκτονα Κύρο Τζαμπβάλα και είχε ζήσει για περισσότερο από δυο δεκαετίες στην Ινδία, πριν εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1975.[15]
.jpg)
