Σύνταγμα της Ελλάδος του 1973

Το Σύνταγμα της Ελλάδος του 1973 ήταν μία τροποποιημένη εκδοχή του Συντάγματος του 1968 (το οποίο δεν τέθηκε ποτέ πλήρως σε ισχύ) από τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, με στόχο την κατάργηση της μοναρχίας της Ελλάδας. Η επανεξέταση του Συντάγματος του 1968 από τον Παπαδόπουλο αντικατέστησε τους όρους «κοινοβουλευτική μοναρχία» και «βασιλιάς» με «προεδρική δημοκρατία» και «πρόεδρος της Ελλάδας».[1] Το σύνταγμα δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή, λόγω της αποτυχημένης προσπάθειας του Παπαδόπουλου για την απελευθέρωση του καθεστώτος.

Ιστορικό

Στις αρχές του 1973, το καθεστώς Παπαδόπουλου αντιμετώπισε για πρώτη φορά οργανωμένες διαμαρτυρίες ενάντια στη δικτατορική του κυβέρνηση. Το Φεβρουάριο του 1973,[2] ξεκίνησε η φοιτητική εξέγερση της Νομικής Σχολής όταν οι φοιτητές κατέλαβαν τη Νομική Σχολή της Αθήνας, διαμαρτυρόμενοι ενάντια στους δικτάτορες που αποτέλεσε πρόδρομο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Τη δημόσια ανησυχία εναντίον του καθεστώτος ακολούθησε το Κίνημα του Ναυτικού που οργάνωσαν αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού.[1]

Οι δικτάτορες υποψιάζονταν έντονα ότι ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄, ο οποίος ήταν ήδη εξόριστος λόγω ενός αντικινήματος τον Δεκέμβριο του 1967 , ήταν επίσης πίσω από το Κίνημα του Ναυτικού. Ο δικτάτορας το χρησιμοποίησε ως πρόφαση για να ενισχύσει τη θέση του, απομακρύνοντας τον βασιλιά, τον οποίο θεωρούσε ως τον τελευταίο κύριο, μη χουντικό, ανταγωνιστή της εξουσίας.[3] Ένα μήνα αργότερα, τον Ιούνιο του 1973, ο Παπαδόπουλος προχώρησε στην κατάργηση της μοναρχίας και στην κήρυξη της Ελλάδας ως προεδρικής δημοκρατίας, ταυτοχρόνως διορίζοντας τον εαυτό του στη νέα θέση ως αρχηγού κράτους.[1]

Χωρίς να χάσει χρόνο, το καθεστώς προχώρησε τον Ιούλιο του ίδιου έτους στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, που επικύρωσε το νέο σύνταγμα με το 21,56% να υποστηρίζει τη μοναρχία και το 78,44% να είναι εναντίον της.[1] [4] Ο Παπαδόπουλος προχώρησε στην έναρξη εφαρμογής του σχεδίου φιλελευθεροποίησης και τη κυβέρνηση από το 1967, στην οποία συμμετείχαν ηγετικά στελέχη της δικτατορίας όπως ο Στυλιανός Παττακός και ο Νικόλαος Μακαρέζος διαδέχθηκε η υπηρεσιακή κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Ωστόσο, μια ομάδα σκληροπυρηνικών αξιωματικών, με επικεφαλής τον Δημήτριο Ιωαννίδη οργάνωσε και προέβη σε πραξικόπημα ανατροπής του Παπαδόπουλου στις 25 Νοεμβρίου 1973. Έτσι, η προσπάθεια του Παπαδόπουλου να σχεδιάσει ένα νέο πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα τελικά απέτυχε και το νέο σύνταγμα δεν τέθηκε ποτέ σε πλήρη ισχύ.[1]

Ανάλυση

Το σύνταγμα του 1973 είναι το δεύτερο σύνταγμα της νεοελληνικής ιστορίας, μετά το σύνταγμα του 1968, που προέκυψε από μια αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος από το Ελληνικό Ναυτικό.[5] Το σύνταγμα του 1973 αντιβαίνει στο άρθρο 137, παράγραφος 1 του συντάγματος του 1968, που αναφέρει ότι «οι θεμελιώδεις διατάξεις του Συντάγματος, καθώς και εκείνες που ορίζουν τη μορφή κυβέρνησης ως Βασιλευόμενη Δημοκρατία δε μπορούν ποτέ να αναθεωρηθούν».[5] Λόγω αυτής της παραβίασης του άρθρου 137 του προκατόχου του, το σύνταγμα του 1973 χαρακτηρίστηκε ως «επαναστατικό».[5] Το σύνταγμα υπήρξε ένα νέο εγχείρημα για την ελληνική συνταγματική ιστορία και περιελάμβανε διατάξεις άνευ προηγουμένου, όπως η θέση Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας.

Εξουσίες του προέδρου

Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1973, ο πρόεδρος είχε την εξουσία να ορίζει και επίσης να απομακρύνει τους υπουργούς και τους υφυπουργούς δημόσιας τάξης, εξωτερικών υποθέσεων και εθνικής άμυνας. Αυτό προοριζόταν για να επισκιάσει τις ένοπλες δυνάμεις και σχεδιάστηκε για να τους διαβεβαιώσει ότι η εξουσία ανήκει στον πρόεδρο της δημοκρατίας. Το άρθρο 49 παράγραφος 2 του Συντάγματος του 1973 επέτρεπε στον Πρόεδρο να διοικεί απευθείας τις ένοπλες δυνάμεις και να επιλέγει επίσης τον αρχηγό και τους διοικητές των κλάδων των ενόπλων δυνάμεων.[6] Το σύνταγμα έδωσε επίσης νομοθετικές εξουσίες στον πρόεδρο και το κοινοβούλιο της Ελλάδας.[7]

Μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου, το νέο καθεστώς κατήργησε με Συντακτική Πράξη όλες τις υπερεξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας, τη θέση του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας, τους Κυβερνητικούς επιτρόπους των ΑΕΙ και τα άρθρα 25, 87 παρ. 2 και 3, 136, 137, 138, 139 παρ. 1 και 140, [8] καθιστώντας το πολίτευμα στην πράξη προεδρευόμενο.

Το Σύνταγμα του 1973 αντικαταστάθηκε από το σημερινό Σύνταγμα της Ελλάδας, του 1975, κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης.[4]

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Philippos K. Spyropoulos· Théodore Fortsakis (2009). Constitutional Law in Greece. Kluwer Law International. σελίδες 54–55. ISBN 978-90-411-2878-2. 
  2. ↑ Michel Forsé· International Research Group on the Comparative Charting of Social Change in Advanced Industrial Societies (29 Απριλίου 1993). Recent Social Trends in France, 1960–1990. McGill-Queen's Press – MQUP. σελ. 410. ISBN 978-0-7735-0887-3. 
  3. ↑ Mogens Pelt (2006). Tying Greece to the West: US-West German-Greek Relations 1949–1974. Museum Tusculanum Press. σελ. 348. ISBN 978-87-7289-583-3. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Louis M. Imbeau· Steve Jacob (19 Φεβρουαρίου 2015). Behind a Veil of Ignorance?: Power and Uncertainty in Constitutional Design. Springer. σελ. 179. ISBN 978-3-319-14953-0. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Markesinis, Basil S. (1973). «Reflections on the Greek Constitution». Parliamentary Affairs 27 (1973September): 8-27. http://pa.oxfordjournals.org/content/27/1973sep/8.extract. [νεκρός σύνδεσμος]
  6. ↑ Thomas Kyriakis, University of Hamburg. «The two Plebiscites and Constitutions of 1968 and 1973» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2019. 
  7. ↑ Stephen G. Xydis (Autumn 1974). «Coups and Countercoups in Greece, 1967–1973». Political Science Quarterly (The Academy of Political Science) 89 No. 3: 507–538. doi:10.2307/2148452. https://wikileaks.org/gifiles/attach/97/97825_Coups%20and%20Countercoups%20in%20Greece.pdf. 
  8. ↑ Συντακτική Πράξις Υπ' αριθμ. 1, Περί ασκήσεως της Συντακτικής και Νομοθετικής Εξουσίας και καταργήσεως ή τροποποιήσεως συνταγματικών τίνων διατάξεων. (17/12/1973, ΦΕΚ Α΄ 326), άρθρον 2