Συντεταγμένες: 53°58′N 18°32′E / 53.967°N 18.533°E / 53.967; 18.533

Σταρόγκαρντ Γκντάνσκι
Σημαία Έμβλημα
Σταρόγκαρντ Γκντάνσκι 53°58′0″N 18°32′0″E
Χώρα	Πολωνία[1]
Διοικητική υπαγωγή	Πόβιατ Σταρόγκαρντ
Ίδρυση	1198
Έκταση	25,27 km²
Υψόμετρο	99 μέτρα
Πληθυσμός	46.373 (31  Μαρτίου 2021)[2]
Ταχ. κωδ.	83-200
Τηλ. κωδ.	58
Ζώνη ώρας	UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Σταρόγκαρντ Γκντάνσκι (πολωνικά: Starogard Gdański), μέχρι το 1950 Σταρόγκαρντ (Starogard, πομερανικά/κασουβικά: Starogarda, γερμανικά: Preußisch Stargard) είναι πόλη του Βοεβοδάτου Πομερανίας στη βόρεια Πολωνία. Ο πληθυσμός της πόλης είναι 48.328 κάτοικοι (2004).

Το Σταρόγκαρντ είναι η πρωτεύουσα του Πόβιατ Σταρόγκαρντ. Είναι επίσης η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη (μετά το Ττσεφ) της εθνοπολιτισμικής περιοχής Κοτσιέβιε και κατοικείται από τους Κοτσιεβιανούς.

Το Σταρόγκαρντ Γκντάνσκι βρίσκεται στην Πομερανία στον μικρό ποταμό Βιεζίτσα, περίπου 21 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Ττσεφ, 40 χιλιόμετρα νότια του Γκντανσκ και 67 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Χοϊνίτσε. Βρίσκεται 50 χιλιόμετρα από την Τρίπολη (πολωνικά: Trójmiasto), στην ακτή του Κόλπου του Γκντανσκ.

Το όνομα Starogard σημαίνει «παλιά πόλη» στη πομερανική γλώσσα. Το Gdański προστέθηκε στον 20ο αιώνα στο όνομα για να το διαφοροποιήσει από άλλα μέρη που ονομάζονταν Σταρόγκαρντ. Το γερμανικό όνομα Preußisch Stargard χρησιμοποιείται επίσης για να το αποσαφηνίσει από άλλα μέρη που ονομάζονται Στάργκαρντ.

Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν κατάλοιπα ενός νεολιθικού οικισμού πριν από τέσσερις έως πέντε χιλιάδες χρόνια.

Η περιοχή έγινε μέρος του αναδυόμενου πολωνικού κράτους υπό τον πρώτο ηγεμόνα, Μιέσκο Α΄ της Πολωνίας, τον 10ο αιώνα, και κατά την περίοδο κατακερματισμού στην Πολωνία ήταν μέρος ενός πομερανικού δουκάτου, το οποίο διαχωρίστηκε από την Πολωνία το 1227. Το Σταρόγκροντ (ως Σταρίγκορντ) αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1198 όταν ο Δούκας Γκζιμίσουαφ Β΄ της Πομερανίας παραχώρησε τον οικισμό στους Οσπιτάλιους Ιππότες. Το σλαβικό όνομα Stargarde αναφέρθηκε το 1269. Το 1282, ο Μέστβιν Β΄ και ο Πολωνός Δούκας Πσέμισλ Β΄ υπέγραψαν τη Συνθήκη του Κέμπνο, η οποία μετέφερε την κυριαρχία επί της Ανατολικής Πομερανίας, συμπεριλαμβανομένου του Σταρόγκαρντ, στον Πσέμισλ Β΄ και επανένωσε την περιοχή με την Πολωνία. Μαζί με την Πομερηλία, τέθηκε υπό την κυριαρχία του Τευτονικού Τάγματος κατά τη διάρκεια της εξαγοράς του Ντάντσιγκ (Γκντανσκ) το 1308. Το 1348 η πόλη έλαβε προνόμια πόλης βάσει του νόμου Κουλμ από τον Χάινριχ Ντούσεμερ.

Από τις 31 Μαρτίου 1440, το Σταρόγκαρντ ήταν μέλος της Πρωσικής Συνομοσπονδίας.^[3] Συμμετείχε ενεργά στην εξέγερση του 1454 κατά του Τευτονικού Τάγματος που οδήγησε στον Δεκατριετή Πόλεμος (1454-1466). Το 1454, ο Πολωνός Βασιλιάς Καζίμιρ Δ΄ επανέφερε την περιοχή στο Βασίλειο της Πολωνίας κατόπιν αιτήματος της Συνομοσπονδίας, και η πόλη αναγνώρισε τον Βασιλιά ως νόμιμο κυβερνήτη. Το 1461, οι Τεύτονες Ιππότες κατέλαβαν το Σταρόγκαρντ, το οποίο στη συνέχεια ανακτήθηκε από την Πολωνία τον Ιούλιο του 1466. Στην ειρηνευτική συνθήκη που υπογράφηκε στο Τόρουν μερικούς μήνες αργότερα το 1466, οι Τεύτονες Ιππότες παραιτήθηκαν από αξιώσεις στην πόλη και την αναγνώρισαν ως μέρος της Πολωνίας.^[4] Έγινε μέρος του Βοεβοδάτου Πομερανίας στην επαρχία της Βασιλικής Πρωσίας στην Επαρχία Μείζονος Πολωνίας του Πολωνικού Στέμματος. Παρέμεινε υπό την πολωνική κυριαρχία μέχρι τον πρώτο διαμελισμό της Πολωνίας το 1772, όταν έγινε μέρος του Βασιλείου της Πρωσίας.

Το 1871, ένα μεγάλο αποστακτήριο βότκας χτίστηκε στο δυτικό άκρο της πόλης, το οποίο επέζησε και από τους δύο παγκόσμιους πολέμους και σήμερα παράγει τις Sobieski και Κρούπνικ. Είναι ένα από τα παλαιότερα αποστακτήρια βότκας που λειτουργούν αδιάλειπτα στην Ευρώπη και ένα από τα ελάχιστα αποστακτήρια βότκας που δημιουργήθηκαν πριν από το 1945.^[5]

Μέχρι το 1920, το Στάργκαρντ ανήκε στη διοικητική περιφέρεια του Ράιχσγκαου Ντάνζιγκ στην επαρχία της Δυτικής Πρωσίας. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Στάργκαρντ επανεντάχθηκε στην Πολωνία, η οποία μόλις ανέκτησε την ανεξαρτησία της ως η Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία. Στον μεσοπόλεμο ήταν έδρα ενός πόβιατ που ανήκε διοικητικά στο Βοεβοδάτο Πομερανίας της Πολωνίας.

Κατά τη διάρκεια της από κοινού γερμανικής-σοβιετικής εισβολής στην Πολωνία, η οποία πυροδότησε το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τον Σεπτέμβριο του 1939, στην πόλη έγινε εισβολή από τη Ναζιστική Γερμανία και στη συνέχεια τα γερμανικά Einsatzkommando 16 και SS Heimwehr Danzig μπήκαν στην πόλη για να διαπράξουν διάφορα εγκλήματα κατά των Πολωνών.^[6][7] Υπό τη γερμανική κατοχή, η πόλη προσαρτήθηκε στο νεοσυσταθέν Ράιχσγκαου Ντάνζιγκ στη νέα επαρχία Ράιχσγκαου Ντάνζιγκ-Δυτικής Πρωσίας. Ο πολωνικός πληθυσμός υπέστη μαζικές συλλήψεις, φυλάκιση, βασανιστήρια, σφαγές, απελάσεις, μεταφορές σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστική εργασία.

Οι Γερμανοί πραγματοποίησαν αμέσως μαζικές συλλήψεις Πολωνών δασκάλων, ιερέων και τοπικών ακτιβιστών στην πόλη και το πόβιατ ως μέρος του Ιντελιγκέντσακτιον.^[8] Στη συνέχεια, οι Πολωνοί που συνελήφθησαν κρατήθηκαν τόσο στην προπολεμική φυλακή όσο και στον μεσαιωνικό Πύργο του Γκντανσκ και συχνά υποβλήθηκαν σε βάναυσους ξυλοδαρμούς^[9] και κακομεταχείριση, ειδικά οι κληρικοί, σε μερικούς από τους οποίους χάραξαν ακόμη και σβάστικα στα μέτωπά τους.^[10] Ήδη τον Σεπτέμβριο του 1939, οι Γερμανοί είχαν δολοφόνησαν 150 Πολωνούς, συμπεριλαμβανομένων των κατοίκων των Σταρόγκαρντ, Σκουρτς και Γκντίνια, στην πόλη και τα περίχωρά τους.

Ξεκινώντας τον Σεπτέμβριο του 1939 στο κοντινό δάσος του Σπένγκαφσκ (βορειοανατολικά της πόλης), οι Γερμανοί σκότωσαν σε μαζικές εκτελέσεις περίπου 7.000 Πολωνούς, μεταξύ των οποίων 1.680 ψυχασθενείς από τα ψυχιατρεία του Κοτσμπορόβο (συνοικία του Σταρόγκαρντ) και του Σφιέτσιε. Περίπου 500 άτομα με ειδικές ανάγκες σκοτώθηκαν στο νοσοκομείο, στο Πρόγραμμα Ευθανασίας T-4. 2.842 ασθενείς πέθαναν μεταξύ 1940-1944. Το πολωνικό νοσοκομειακό προσωπικό είτε δολοφονήθηκε στο δάσος του Σπένγκαφσκ είτε απελάθηκε σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης ή σε καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία.^[11] Ένας ντόπιος ιερέας δολοφονήθηκε σε σφαγή περίπου 230 Πολωνών στο Πουουτόβο.^[12] Οι Γερμανοί δημιούργησαν επίσης και χρησιμοποιούσαν ένα υποστρατόπεδο του στρατοπέδου συγκέντρωσης Στούχτοφ στην πόλη.^[13]

Παρά αυτές τις συνθήκες, οι Πολωνοί οργάνωσαν ένα υπόγειο κίνημα αντίστασης, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων του Πολωνικού Εσωτερικού Στρατού και της Γιαστσούρκα.^[14]

Το 1945 η γερμανική κατοχή τελείωσε και η πόλη αποκαταστάθηκε στην Πολωνία, ωστόσο με ένα σοβιετικό κομμουνιστικό καθεστώς, το οποίο παρέμεινε στην εξουσία μέχρι την πτώση του κομμουνισμού στη δεκαετία του 1980.

Η αντικομμουνιστική αντιστασιακή οργάνωση νεολαίας Jord-Just ιδρύθηκε στο Σταρόγκαρντ το 1951 από την 16χρονη Τερέσα Μπλοτσκ.^[15] Η οργάνωση τελικά συντρίφθηκε από τους κομμουνιστές, οι οποίοι καταδίκασαν 17 έφηβους σε 1,5 έως 9 χρόνια φυλάκισης.

Sights of Starogard Gdański (examples)

Πλατεία Αγοράς (Rynek) με τα ιστορικά σπίτια

Εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης

Μνημείο του Άνταμ Μιτσκιέβιτς

Παλάτι του Βίεχερτ

Σημειώστε ότι ο παραπάνω πίνακας βασίζεται σε πρωταρχικές, πιθανώς μεροληπτικές πηγές.^{[16][17][18][19]}

• Polpharma SA
• Destylarnia Sobieski SA

Ο πιο αξιοσημείωτος αθλητικός σύλλογος της πόλης είναι η ομάδα καλαθοσφαίρισης ΣΚΣ Σταρόγκαρντ Γκντάνσκι, η οποία αγωνίζεται στο Πρωτάθλημα Πολωνίας και η οποία κατέκτησε το Κύπελλο Πολωνίας το 2011. Ο τοπική ποδοσφαιρική ομάδα είναι η ΚΠ Σταρόγκαρντ Γκντάνσκι, η οποία αγωνίζεται στην τέταρτη κατηγορία Πολωνίας.

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Σταρόγκαρντ Γκντάνσκι