Το Ξινό Νερό βρίσκεται νοτιοδυτικά της Λίμνης Πετρών σε υψόμετρο 650 μέτρων[3] ενώ απέχει περίπου 34 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την Φλώρινα και 5 δυτικά από το Αμύνταιο. Παλαιότερα ήταν γνωστό ως Εκσί Σου[4] καθώς και ως Άνω Βέρμπιανη, είναι ένα από τα κεφαλοχώρια της Φλώρινας και είναι γνωστό για τις πηγές φυσικού μεταλλικού νερού (ψυχρών υδρογονανθράκων) που υπάρχουν στην περιοχή και το οποίο είναι ιαματικό για τη χρόνια διάρροια, δυσκοιλιότητα, αρθρίτιδα και ασθένειες των ουροποιητικών οδών[1]. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
Ανθρακούχο Ξυνό Νερό
Το φυσικό μεταλλικό νερό εμφιαλώνεται και εμπορεύεται από την «Αγνή Δημοτική Επιχείρηση και Βιομηχανικό Ξινό νερό», η οποία είναι υπεύθυνη για την παραγωγή εμφιάλωσης και εμπορίας του καθώς και αναψυκτικών.[5] Το νερό από το Ξινό νερό εμφιαλώνεται στο εργοστάσιο αυτόματης εμφιάλωσης που λειτουργεί από το 1958. Αυτή η ευχάριστη όξινη ιδιότητα και η παρουσία σε κανονικές αναλογίες αλάτων ασβεστίου και μαγνησίου τα κατατάσσει στην κατηγορία των πολύ σημαντικών μεταλλικών νερών. Η καθαρότητα και η μοναδικότητα της γεύσης τους οφείλεται στον φυσικό εμπλουτισμό των πηγών με ελεύθερο διοξείδιο του άνθρακα.[6]
Αξιοθέατα
Το κοινοτικό κατάστημα.
Στην κορυφή Ραντόσι, στα βορειοδυτικά του χωριού, υπάρχει διαμορφωμένος χώρος αναψυχής ανάμεσα σε δάσος οξιάς και με θέα τον κάμπο του Αμυνταίου και την λίμνη Πετρών. Στο χωριό υπάρχουν 4 εκκλησίες των: Αγίου Γεωργίου, Αγίου Αθανασίου, Αγίου Νικολάου και Αγίας Βαρβάρας. Το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου είναι ένα από τα σημαντικότερα οικοδομήματα της περιοχής και κοσμεί την πλατεία του χωριού, χτίστηκε πριν το 1880 και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο. Στο χωριό, οι διάλεκτοι των Ανατολικών Νοτιοσλαβικών γλωσσών εισάχθηκαν μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, γεγονός που το κατέστησαν στόχο των Βουλγαρικών διεκδικήσεων.[7] Στα χρόνια αυτά χτίστηκε και το σχολείο με τη συνδρομή των κατοίκων του χωριού και τεχνίτες από την Πελαγονία. Σχεδιάστηκε δε, από Γάλλους και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο.[8] Παλαιότερα υπήρχε και ο νερόμυλος του χωριού, ο οποίος καταστράφηκε από το πέρασμα του χρόνου.
Καρναβάλι
Ο παράγοντας που κάνει γνωστό το Ξινό Νερό σε όλη την Ελλάδα, είναι οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού που γίνονται κάθε χρόνο στα τέλη Φεβρουαρίου και αρχές Μαρτίου.[9] Οι εκδηλώσεις αυτές είναι γνωστές για το κέφι, το χορό, την πρωτοτυπία αλλά και την ζωντάνια αυτών που λαμβάνουν μέρος κάθε χρόνο αφιλοκερδώς. Οι εκδηλώσεις αυτές ξεκινούν την Τσικνοπέμπτη όπου γίνεται χορός μασκέ με ορχήστρα και παραδοσιακή μουσική. Επίσημα όμως ξεκινούν την επόμενη Πέμπτη με χορό στην πλατεία του χωριού και διαγωνισμό καλύτερης αμφίεσης σε επίπεδο γκρουπ. Το ίδιο γίνεται την Παρασκευή και το Σάββατο ενώ την Κυριακή το μεσημέρι διεξάγεται η παρέλαση των αρμάτων και των πεζοπόρων τμημάτων που πολλές φορές τα μέλη του κάθε γκρουπ ξεπερνούν τα είκοσι!
Διοικητικά στοιχεία
Αναφέρεται επίσημα, μετά την απελευθέρωση, το 1918 με την παλιά ονομασία Εξίσου να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας και το 1926 να μετονομάζεται σε Ξινό Νερό.[10] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, αποτελεί κοινότητα που υπάγεται στη Δημοτική Κοινότητα Αμυνταίου του Δήμου Αμυνταίου ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται σε 907 κατοίκους[11].
