Το Μπράιτον (αγγλικά: Brighton), ονομασία ενωτικής αρχής Μπράιτον εντ Χόουβ (αγγλικά: Brighton and Hove), είναι πόλη στην Κομητεία του Ανατολικού Σάσεξ (East Sussex) στη νότια ακτή της Αγγλίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έχει πληθυσμό 155.919 κατοίκων (2007)[2] ενώ η ευρύτερη αστική περιοχή (conurbation) που περιλαμβάνει τις πόλεις Μπράιτον, Ουόρδινγκ (Worthing) και Λιτλχάμπτον (Littlehampton) έχει πληθυσμό ανερχόμενο σε 461.181 κατοίκους (απογραφή 2001).
Ιστορία
Το Μπράιτον ξεκίνησε ως Σαξωνικό χωριό. Όταν τον 5ο μ.Χ. αιώνα οι Σάξωνες αποβιβάστηκαν στην Αγγλία, εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα. Ένας Σάξωνας ονόματι Beorthelm δημιούργησε ένα αγρόκτημα στη θέση της σημερινής πόλης. Το αγροκτημα (σαξων.tun) αυτό εξελίχθηκε σε μικρό χωριό, το Beorthelmtun καθώς εκτός από τις αγροτικές δραστηριότητες η παραθαλάσσια θέση του επέτρεπε την ενασχόληση με την αλιεία.[3]Οι αλιείς εγκαταστάθηκαν κοντά στην παραλία στις υπώρειες του βράχου που δέσποζε του Μπράιτον.
Η πρώτη αναφορά του χωριού σε γραπτό κείμενο γίνεται το 1086 στο "Domesday Book"[4], στο οποίο αναφέρεται ως "Bristelmestune ή Bristelmetune".[5] και καθορίστηκε ως ετήσιος φόρος 4.000 ρέγγες. Πρώτη αναφορά της εκκλησίας του Αγίου Βαρθολομαίου γίνεται το 1185, αν και πιστεύεται ότι κτίστηκε πριν αυτή τη χρονολογία.
Σημερινή εικόνα των "The Lanes"
Το 1313 στο Μπράιτον γίνεται ειδική παραχώρηση: Οι έμποροί του αποκτούν, μεταξύ άλλων, το προνόμιο να σχηματίζουν τη δική τους τοπική κυβέρνηση. Σε καθημερινή βάση λειτουργούσε στην παραλία ψαραγορά, ενώ μια φορά την εβδομάδα υπήρχε λαϊκή αγορά για χοίρους και πολλά άλλα αγαθά. Κάθε χρόνο διοργανωνόταν, επίσης, εμποροπανήγυρη.
Οι πρώτοι χάρτες του Μπράιτον απεικονίζουν ένα χωριό με έκταση περίπου ενός τετάρτου του τετρ. μιλίου. Υπήρχαν τέσσερις κεντρικοί δρόμοι, με ονομασίες ανάλογες προς τη διεύθυνσή τους: Η North street (βόρεια οδός), South street (νότια), East street (ανατολική) και West street (δυτική). Τα μικρότερα δρομάκια ανάμεσά τους έφεραν την ονομασία "The Lanes" (τμήμα τους διατηρείται μέχρι σήμερα). Η πόλη υπέφερε από τη συνεχή διάβρωση της ακτής - αναφέρεται ότι το 1340 "η θάλασσα "κατάπιε" περίπου 40 άκρες (acres) αγροτικής γης.[3]
Το Μπράιτον, το οποίο στο μεταξύ έχει μετονομαστεί σε Brighthelmston είναι, κατά το 16ο αιώνα, σημαντική αλιευτική κωμόπολη, αριθμώντας 400 αλιείς και 60 αλιευτικά σκάφη.[6][7]
Το 1514 το Μπράιτον δέχεται επιδρομή από Γάλλους εισβολείς, στα πλαίσια της Αγγλογαλλικής σύρραξης της περιόδου 1511 - 1514. Οι εισβολείς, υπό τον Ναύαρχο Πρενιάν (Prégnant), πυρπολούν το χωριό, το οποίο καταστρέφεται ολοσχερώς και διασώζεται μόνον η εκκλησία του Αγίου Νικολάου.[8] Οι Γάλλοι επιστρέφουν το 1545, αλλά οι κάτοικοι έχοντας οργανώσει προειδοποιητικούς φάρους, προβάλλουν τέτοια αντίσταση που αναγκάζουν τους Γάλλους να αποχωρήσουν. Ως επακόλουθο, από τον άρχοντα της περιοχής δωρίζεται, το 1558, μια λωρίδα γης, προκειμένου να κατασκευαστεί ένα κυκλικό οχυρό διαμέτρου 15 μ., ύψους 4,8 μ. και τοίχο πάχους 2,5 μ. Σε αυτό τοποθετήθηκαν δέκα μικρά και έξι μεγάλα πυροβόλα.[3]
Παρά την κατασκευή του οχυρού, οι αρχές του Μπράιτον παραπονέθηκαν στον τοπικό άρχοντα ότι το χωριό τους παρέμενε με ελλειπή οχυρωματικά έργα. Το 1651 ο βασιλιάς Κάρολος ο Β' έπεισε τους Σκώτους να εισβάλουν στην Αγγλία για να τον βοηθήσουν να ανακτήσει το στέμμα του. Η εισβολή απέτυχε και ο Κάρολος, μεταμφιεσμένος, φυγαδεύτηκε από το Μπράιτον στη Γαλλία.
Η αλιευτική δραστηριότητα του Μπράιτον περιορίζεται κατά τα τέλη του 17ου αιώνα, λόγω των πολέμων με τους Γάλλους και τους Ολλανδούς, οι οποίοι παρεμποδίζουν τα αλιευτικά πλοιάρια των κατοίκων του Μπράιτον από τη δραστηριότητά τους. Την ίδια περίπου εποχή, γύρω στα 1660, εμφανίζεται για πρώτη φορά η ονομασία "Μπράιτον" σε επίσημο έγγραφο.[3]
Η αρχή του 18ου αιώνα "σημαδεύει" το Μπράιτον με δύο ισχυρές θύελλες, μία το 1703[8] και μια δεύτερη το 1705, οι οποίες προκαλούν σημαντικές καταστροφές τόσο στα αλιευτικά σκάφη όσο και στις παραλιακές κατοικίες των αλιέων. Το 1723 κατασκευάζονται προστατευτικές προκυμαίες, αλλά η αλιευτική κρίση έχει ήδη πλήξει την πόλη, αναγκάζοντας πολλούς κατοίκους της να αναζητήσουν αλλού εργασία. Όσοι απέμειναν ήταν τόσο φτωχοί που, στα 1740, δεν ήταν σε θέση να πληρώνουν φόρους. Όπως αναφέρει ο Ντάνιελ Ντεφόε στο βιβλίο του A Tour Through the Whole Island of Great Britain το 1724 "...το Μπράιτον είναι ένα φτωχό ψαροχώρι με παλιά κτίσματα στην άκρη της θάλασσας...".[6]
Το ενυδρείο του Μπράιτον (1890-1900) σε καρτ ποστάλ της εποχής
Κατά την περίοδο 1740 - 1750 ο ιατρός της πόλης Λιους (Lewes) του ανατολικού Σάσσεξ Δρ. Ρίτσαρντ Ράσελ (Richard Russell) γράφει συνταγές θαλάσσιων λουτρών στο Μπράιτον ως θεραπεία.[9] Γύρω στα 1780 αρχίζει η κατασκευή γεωργιανών δωμάτων (Georgian Terraces) και το Μπράιτον μετατρέπεται από ψαροχώρι σε θέρετρο της μόδας. Το 1783 την πόλη επισκέπτεται ο διάδοχος (και μετέπειτα βασιλέας) Γεώργιος ο Δ',[10] ο οποίος περνά μεγάλο μέρος των διακοπών του εκεί και κατασκευάζει το βασιλικό περίπτερο.
Νέα ώθηση στο Μπράιτον δίνεται από τους σιδηροδρόμους: Το 1841 η πόλη συνδέεται σιδηροδρομικά με το Λονδίνο, αυξάνοντας κατά πολύ τους αριθμούς των εκδρομέων της μιας ημέρας. Ο πληθυσμός γνωρίζει τρομακτική αύξηση: Από 7.000 κατοίκους το 1801 η πόλη φθάνει να έχει 120.000 το 1901. Παράλληλα κατασκευάζονται στην πόλη σημαντικά κτίσματα, όπως το Grand Hotel (το 1864), η "Δυτική προβλήτα" (West Pier) το 1866, έργο του Eugenius Birch, από την οποία, λόγω εγκατάλειψης από το 1975 λίγα έχουν απομείνει[11] και η προβλήτα του Ανακτόρου (Palace Pier) το 1899 (σημερινή Brighton Marine Palace and Pier). Πριν από τις δύο αυτές κατασκευές είχε κατασκευαστεί η Chain Pier, σε σχέδια του Πλοιάρχου Σάμιουελ Μπράουν (Samuel Brown). Η κατασκεή αυτή, που ολοκληρώθηκε το 1823 και κατεδαφίστηκε το 1896, διέθετε και πίνακες ζωγραφισμένους από τους ζωγράφους Τζον Κονστέιμπλ (John Constable, 1776 – 1837) και Τζόζεφ Τέρνερ (Joseph Mallord William Turner, 1775 - 1851).
Σημερινή εικόνα
Η έκταση της πόλης αυξανόταν συνεχώς, με συνέπεια την "απορρόφηση" ορισμένων περιφερειακών οικισμών, ενώ το 2000, η συνένωση του Μπράιτον με το γειτονικό Χόουβ πήρε το προνόμιο της πόλης από τη βασίλισσα Ελισάβετ Β' στα πλαίσια των εορτασμών της νέας χιλιετίας.
Αξιοθέατα
Το Βασιλικό Περίπτερο
Εκτός από τις προβλήτες (αποβάθρες) που προαναφέρθηκαν, μπορεί κανείς να επισκεφθεί την παλαιά, κτισμένη με τούβλα εκκλησία του Αγίου Βαρθολομαίου (St. Bartholomew Church) και τη λίγο νεότερή της εκκλησία του Αγίου Νικολάου (St. Nicholas Church) που αποκαλείται "The Mother Church" και την εκκλησία του Αγίου Πέτρου. Υπάρχει, επίσης, το Βασιλικό Περίπτερο (Royal Pavillion) σε σχέδια του αρχιτέκτονα Τζον Νας (Hohn Nash), το Μαυσωλείο Σασούν (Sassoon Mausoleum) - σήμερα αίθουσα προγευμάτων - και τα δύο αρχιτεκτονικά δείγματα με σαφή επήρεια από την Ινδο-σαρακηνική αρχιτεκτονική. Στο Μπράιτον μπορεί επίσης ο επισκέπτης να δει τον παλαιότερο ηλεκτροκίνητο σιδηρόδρομο στον κόσμο, τον Volk's Electric Railway, ο οποίος λειτουργεί ως σήμερα. Η πόλη διαθέτει, επίσης, παραλίες για κολύμβηση (όταν το επιτρέπει ο καιρός), πολλά εστιατόρια, μπαρ και ξενοδοχεία, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το "Grand Hotel".
Στην πόλη υπάρχουν, επίσης, το μουσείο Brighton Museum and Art Gallery (Μουσείο και Πινακοθήκη του Μπράιτον), το μουσείο Φυσικής Ιστορίας (Booth Museum of Natural History), το μουσείο Παιχνιδιών και Μοντέλων (Brighton Toy and Model Museum) και το αλιευτικό μουσείο (Brighton Fishing Museum). Άξιο επίσκεψης, τέλος, είναι και το ιστορικό κέντρο του Μπράιτον, με την επωνυμία "The Lanes" (τα σοκάκια), το μόνο σημείο του παλαιού Μπράιτον που έχει διατηρηθεί και αναπαλαιωθεί, στο οποίο σήμερα στεγάζονται πολυάριθμα καταστήματα κοσμημάτων, ρουχισμού, αντικών και πολλά εστιατόρια και μπαρ.
Οικονομία
Εκτός από τον πολύ σημαντικό τομέα του τουρισμού, στην πόλη εδρεύουν πολλές επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας και νέων μέσων, σε σημείο που η πόλη να αποκαλείται, από τη δεκαετία του 1990, ως "Silicon Beach" (Παραλία του πυριτίου, σε αναλογία με την "Κοιλάδα του πυριτίου" (silicon Valley) της Καλιφόρνια, όπου εδρεύουν οι μεγάλες εταιρείες κατασκευής εξαρτημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών). Η τράπεζα American Express σχεδιάζει εκεί την κατασκευή νέων γραφείων για να στεγάσει την ευρωπαϊκή έδρα της (η οποία ήδη βρίσκεται στη John Street του Μπράιτον.
Εκπαίδευση
Εκτός από τα 84 σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στην πόλη εδρεύει το Πανεπιστήμιο του Μπράιτον (πρώην Brighton Polytechnic) με φοιτητικό πληθυσμό ανερχόμενο σε 20.000 περίπου άτομα. Κτήριά του βρίσκονται, επίσης, στις πόλεις Φάλμερ (Falmer), Μάουλσεκομπ (Moulsecoomb), Ίστμπουρν (Eastbourne) και Χέιστινγκς (Hastings).[12] Από το 2003 λειτουργεί και Σχολή Ιατρικής, η Brighton and Sussex Medical School, δημιουργημένη από κοινού από τα Πανεπιστήμια του Μπράιτον και του Σάσσεξ[13]
Έξι περίπου χιλιόμετρα από το κέντρο του Μπράιτον βρίσκεται και το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ (University of Sussex), που ιδρύθηκε το 1961 και έχει φοιτητικό πληθυσμό περίπου 10.000 ατόμων.
Υπάρχουν, επίσης, αρκετά κολέγια που παρέχουν τεχνική εκπαίδευση και μερικά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια.
↑Το "Domesday Book" είναι κατάστιχο στο οποίο οι άνθρωποι του Γουλιέλμου του Κατακτητή κατέγραψαν, το 1086, το μέγεθος της περιουσίας κάθε γαιοκτήμονα σε γη και ζώα καθώς και εκτίμηση της αξίας της.
