Ο Όκρι είναι μέλος του λαού Ουρόμπο. Ο πατέρας του ήταν Ουρόμπο και η μητέρα του ήταν μισή Ίγκμπο («από βασιλική οικογένεια»).[16] Γεννήθηκε στη Μίννα στη δυτική κεντρική Νιγηρία από τους Γκρέις και Σίλβερ Όκρι το 1959.[16] Ο πατέρας του, Σίλβερ, μετακόμισε την οικογένειά του στο Λονδίνο όταν ο Όκρι ήταν λιγότερο από δύο ετών,[15] για να μπορέσει να σπουδάσει νομική.[17] Ο Όκρι πέρασε έτσι τα πρώτα του χρόνια στο Λονδίνο και παρακολούθησε το δημοτικό σχολείο στο Πέκαμ.[14] Το 1966, ο Σίλβερ μετακόμισε την οικογένειά του πίσω στη Νιγηρία,[18] όπου άσκησε τη δικηγορία στο Λάγος, παρέχοντας δωρεάν ή με έκπτωση υπηρεσίες σε όσους δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα.[16] Αφού παρακολούθησε τα σχολεία στο Ιμπαντάν και στο Ικένε, ο Όκρι ξεκίνησε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του στο Κολέγιο Ουρόμπο στο Γάρι,[19][20] το 1968, όπου ήταν ο νεότερος στην τάξη του.[18] Η έκθεσή του στον Εμφύλιο Πόλεμο της Νιγηρίας[21] και σε μια κουλτούρα στην οποία οι συνομήλικοί του εκείνη την εποχή ισχυρίστηκαν ότι είχαν δει οράματα πνευμάτων,[15] αργότερα παρείχαν έμπνευση για τη μυθοπλασία του Όκρι.
Σε ηλικία 14 ετών, αφού απορρίφθηκε για εισαγωγή σε ένα σύντομο πανεπιστημιακό πρόγραμμα στη φυσική λόγω της νιότης του και της έλλειψης προσόντων, ο Όκρι βίωσε μια αποκάλυψη ότι η ποίηση ήταν η επιλογή του.[22] Άρχισε να γράφει άρθρα για κοινωνικά και πολιτικά θέματα, αλλά αυτά δεν βρήκαν ποτέ εκδότη.[22] Στη συνέχεια έγραψε διηγήματα βασισμένα σε αυτά τα άρθρα και μερικά δημοσιεύτηκαν σε γυναικεία περιοδικά και βραδινές εφημερίδες.[22] Ο Όκρι ισχυρίστηκε ότι η κριτική του για την κυβέρνηση σε ορισμένες από αυτές τις πρώιμες εργασίες οδήγησε στο να μπει το όνομά του σε λίστα θανάτου και κατέστησε αναγκαία την αναχώρησή του από τη χώρα.[15] Το 1978, ο Όκρι επέστρεψε στην Αγγλία και πήγε να σπουδάσει συγκριτική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ με επιχορήγηση από την κυβέρνηση της Νιγηρίας.[23][22] Όταν η χρηματοδότηση για την υποτροφία του διεκόπη, ωστόσο, ο Όκρι βρέθηκε άστεγος, άλλοτε ζώντας σε πάρκα και άλλοτε με φίλους. Χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο ως «πολύ, πολύ σημαντική» για το έργο του: «Έγραψα και έγραψα εκείνη την περίοδο... Αν κάτι ήταν [η επιθυμία να γράψω] εντάθηκε πραγματικά».[22]
Η επιτυχία του Όκρι ως συγγραφέα ξεκίνησε όταν δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα Flowers and Shadows το 1980, σε ηλικία 21 ετών. Από το 1983 έως το 1986, εργάστηκε ως συντάκτης ποίησης του περιοδικού West Africa[18] και ήταν επίσης τακτικός συνεργάτης στην Παγκόσμια Υπηρεσία του BBC μεταξύ 1983 και 1985, συνεχίζοντας να δημοσιεύει σε όλη αυτή την περίοδο.
Η φήμη του ως συγγραφέα εξασφαλίστηκε όταν το μυθιστόρημά του The Famished Road κέρδισε το Βραβείο Μυθιστορήματος Μπούκερ το 1991,[24] κάνοντάς τον τον νεότερο νικητή του βραβείου όλων των εποχών, σε ηλικία 32 ετών.[25] Το μυθιστόρημα γράφτηκε κατά τη διάρκεια των τριών ετών από το 1988 που ο Όκρι ζούσε σε ένα διαμέρισμα στο Νότινγκ Χιλ, νοικιασμένο από τη φίλη εκδότρια Μάργκαρετ Μπάσμπι, και είπε: «Κάτι σχετικά με τη γραφή μου άλλαξε γύρω από εκείνη την εποχή. Απέκτησα ένα είδος ηρεμίας. Προσπαθούσα για κάτι στον τόνο της φωνής μου ως συγγραφέας — ήταν εκεί που τελικά συνήλθα... Αυτό το διαμέρισμα είναι επίσης όπου έγραψα τα διηγήματα που έγιναν Αστέρια της νέας απαγόρευσης της κυκλοφορίας».[23]
Λογοτεχνική καριέρα
Απόσπασμα απ την Ψυχική Πάλη του Μπεν Όκρι στις Πύλες Μνήμης στο Λονδίνο
Από τη δημοσίευση το 1980 του πρώτου του μυθιστορήματος, Flowers and Shadows, ο Όκρι έχει κερδίσει διεθνή αναγνώριση και συχνά περιγράφεται ως ένας από τους κορυφαίους συγγραφείς της Αφρικής.[14][15] Το πιο γνωστό του έργο, The Famished Road, το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Μπούκερ 1991,[26] μαζί με τα Songs of Enchantment (1993)[27][28] και Infinite Riches (1998), συνθέτουν μια τριλογία που ακολουθεί τη ζωή του Αζάρο, ένας πνευματώδης αφηγητής-παιδί, μέσα από την κοινωνική και πολιτική αναταραχή ενός αφρικανικού έθνους που θυμίζει την ανάμνηση του Όκρι από την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Νιγηρία.
Το έργο του Όκρι είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κατηγοριοποιηθεί. Αν και έχει κατηγοριοποιηθεί ευρέως ως μεταμοντέρνο,[29] ορισμένοι μελετητές έχουν σημειώσει ότι ο φαινομενικός ρεαλισμός με τον οποίο απεικονίζει τον κόσμο των πνευμάτων αμφισβητεί αυτήν την κατηγοριοποίηση. Εάν ο Όκρι αποδίδει την πραγματικότητα σε έναν πνευματικό κόσμο, υποστηρίζεται, τότε «οι πίστεις του δεν είναι μεταμοντέρνες [γιατί] εξακολουθεί να πιστεύει ότι υπάρχει κάτι ανιστορικό ή υπερβατικό που προσδίδει νομιμότητα σε ορισμένους, και όχι σε άλλους, ισχυρισμούς αλήθειας».[29] Εναλλακτικοί χαρακτηρισμοί του έργου του Όκρι υποδηλώνουν πίστη στη λαογραφία των Γιορούμπα,[30] στη Νέα Εποχή,[29][31] στον πνευματικό ρεαλισμό,[31] στο μαγικό ρεαλισμό,[32] στον οραματικό υλισμό[32] και στον υπαρξισμό.[33]
Απέναντι σε αυτές τις αναλύσεις, ο Όκρι απέρριπτε πάντα την κατηγοριοποίηση του έργου του ως μαγικό ρεαλισμό, ισχυριζόμενος ότι αυτή η κατηγοριοποίηση είναι αποτέλεσμα οκνηρίας εκ μέρους των κριτικών και παρομοιάζοντας αυτήν την κατηγοριοποίηση με την παρατήρηση ότι «ένα άλογο έχει τέσσερα πόδια και μία ουρά. Αυτό δεν το περιγράφει».[15] Αντιθέτως, περιέγραψε τη μυθοπλασία του ως υπακούοντας σε ένα είδος «λογικής των ονείρων»[21] και δήλωσε ότι η μυθοπλασία του συχνά απασχολείται με το «φιλοσοφικό αίνιγμα... τι είναι η πραγματικότητα;»,[22] επιμένοντας ότι:
«Μεγάλωσα σε μια παράδοση όπου υπάρχουν απλώς περισσότερες διαστάσεις στην πραγματικότητα: θρύλοι και μύθοι και πρόγονοι και πνεύματα και θάνατος... Πράγμα που θέτει το ερώτημα: τι είναι η πραγματικότητα; Η πραγματικότητα του καθενός είναι διαφορετική. Για διαφορετικές αντιλήψεις της πραγματικότητας χρειαζόμαστε διαφορετική γλώσσα. Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι ο κόσμος είναι λογικός και ακριβής και ακριβώς όπως τον βλέπουμε, αλλά κάτι ξεσπά στην πραγματικότητά μας που μας κάνει να νιώθουμε ότι υπάρχουν περισσότερα στον ιστό της ζωής. Με γοητεύει το μυστηριώδες στοιχείο που διατρέχει τη ζωή μας. Ο καθένας κοιτάζει έξω από τον κόσμο μέσα από το συναίσθημα και την ιστορία του. Κανείς δεν έχει απόλυτη πραγματικότητα».[21]
Σημειώνει την επίδραση των προσωπικών επιλογών, «Προσοχή στις ιστορίες που διαβάζετε ή λέτε, καθώς διακριτικά, τη νύχτα, κάτω από τα νερά της συνείδησης, αλλάζουν τον κόσμο σας».[34]
Η σύντομη μυθοπλασία του Όκρι έχει περιγραφεί ως πιο ρεαλιστική και λιγότερο φανταστική από τα μυθιστορήματά του, αλλά αυτές οι ιστορίες απεικονίζουν επίσης Αφρικανούς σε επικοινωνία με πνεύματα, ενώ η ποίηση και η μη λογοτεχνία του έχουν έναν πιο ανοιχτό πολιτικό τόνο, εστιάζοντας στις δυνατότητες της Αφρικής και του κόσμου για να ξεπεράσει τα προβλήματα της νεωτερικότητας.
Ο Όκρι έγινε επίτιμος αντιπρόεδρος του Αγγλικού Κέντρου του International PEN και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Βασιλικού Εθνικού Θεάτρου. Στις 26 Απριλίου 2012, ο Όκρι διορίστηκε ο νέος αντιπρόεδρος του Βραβείου Κέιν για την Αφρικανική Συγγραφή, έχοντας συμμετάσχει στη συμβουλευτική επιτροπή και έχοντας συνδεθεί με το βραβείο από τότε που ιδρύθηκε, 13 χρόνια πριν.[36]
Τον Απρίλιο του 2019, ο Όκρι έδωσε την κεντρική ομιλία στο δεύτερο Φεστιβάλ Αφρικανικού Βιβλίου του Βερολίνου, σε επιμέλεια της Τσίτσι Ντανγκαρέμπγκα.[37]
Ο Όκρι επηρεάστηκε επίσης από την προφορική παράδοση του λαού του και ιδιαίτερα από την αφήγηση της μητέρας του: «Αν η μητέρα μου ήθελε να πει κάτι, δεν θα με διόρθωνε, θα μου έλεγε μια ιστορία».[21] Οι εμπειρίες του από πρώτο χέρι από τον Εμφύλιο Πόλεμο της Νιγηρίας λέγεται ότι ενέπνευσαν πολλά από τα έργα του.[21]
Την τελευταία ημέρα της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή του 2021 στη Γλασκώβη, ο Όκρι έγραψε για την υπαρξιακή απειλή που θέτει η κλιματική κρίση και πόσο αρρωστημένοι άνθρωποι φαίνεται να αντιμετωπίζουν την προοπτική της αυτοπροκαλούμενης εξαφάνισης. Πράγματι, λέει ο Όκρι, «[πρέπει] να βρούμε μια νέα τέχνη και μια νέα ψυχολογία για να διεισδύσουμε στην απάθεια και την άρνηση που μας εμποδίζουν να κάνουμε τις αλλαγές που είναι αναπόφευκτες αν θέλουμε να επιβιώσει ο κόσμος μας».[40]
Βραβεία και διακρίσεις
1987: Βραβείο Συγγραφέων της Κοινοπολιτείας (Περιοχή Αφρικής, Καλύτερο βιβλίο) – Incidents at the Shrine[41]
1987: Βραβείο Μυθοπλασίας Αγκά Χαν – The Dream Vendor's August[42]
1988: Βραβείο Φαντασίας της Guardian – Stars of the New Curfew (επιλεγμένη λίστα)[43]
1991–1993: Κοινό μέλος στις Δημιουργικές Τέχνες (FCCA), Κολέγιο Τρίνιτι, Κέιμπριτζ[44]
↑ 29,029,129,2Douglas McCabe. "'Higher Realities': New Age Spirituality in Ben Okri's The Famished Road." Research in African Literatures, vol. 36, no. 4 (2005), 1–21.
↑Ato Quayson, Transformations in Nigerian Writing (Oxford: James Currey, 1997).
↑ 31,031,1Anthony K. Appiah, "Spiritual Realism." Review of The Famished Road, by Ben Okri. The Nation, 3–10 August 1992, 146–148.
↑ 32,032,132,2Matthew J. A. Green, "Dreams of Freedom: Magical Realism and Visionary Materialism in Okri and Blake", Romanticism, vol. 15, no. 1 (2009), 18–32.
↑Ben Obumselu, "Ben Okri's The Famished Road: A Re-Evaluation." Tydskrif vir Letterkunde, vol. 48, no. 1 (2011), 26–38.
↑«Acclaimed Author – Ben Okri». The London Nigerian - Community News and Events for Nigerians in UK (στα Αγγλικά). 16 Σεπτεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2020.
The Ben Okri Bibliography – μια εκτενής βιβλιογραφία με έργα από και για τον Μπεν Όκρι. Περιλαμβάνει επίσης μια σύντομη βιογραφία και μια εισαγωγή στο έργο του.
