Με τον ελληνικό, διεθνή σήμερα, όρο μεθοδολογία, (= "μέθοδος" + "λόγος"), χαρακτηρίζεται η συστηματική και λογική μελέτη των αρχών που διέπουν γενικότερα την επιστημονική διερεύνηση. Η μεθοδολογία αποτελεί ιδιαίτερη δεοντολογική επιστήμη, με αντικείμενο τους γενικούς λόγους ισχύος των διαφόρων θεωριών και όχι επί της ουσίας αυτών.
Ο απασχολούμενος με την μεθοδολογία καλείται μεθοδολόγος, που δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον μεθοδιστή, οπαδό του χριστιανικού κινήματος του Μεθοδισμού.

Η Μεθοδολογία με την αρχική στενή έννοια του όρου ως συστηματική μελέτη αρχών που διέπουν επιστημονική και φιλοσοφική διερεύνηση, εκ παραδόσεως αποτελούσε κλάδο της Φιλοσοφίας και της Λογικής. Αδυνατώντας όμως η φιλοσοφία να δώσει πολλές φορές απαντήσεις σε ερωτήματα πρακτικής σπουδαιότητας ιδίως των κοινωνιολόγων, οι τελευταίοι άρχισαν να δημιουργούν δικές τους επιμέρους μεθοδολογίες. Συνέπεια αυτών ήταν η μεθοδολογία να θεωρείται ως μια "νοοτροπία" των Κοινωνικών επιστημών και λιγότερο ως ανεξάρτητος κλάδος^[1] που χρησιμοποιείται ιδιωματικά για το σύνολο των ερευνών και τεχνικών που προσιδιάζουν σε συγκεκριμένη επιστήμη, ή στη σειρά διαφόρων τεχνικών επί συγκεκριμένων ερευνών. Υπό την δεύτερη αυτή άποψη η μεθοδολογία προσδιορίζει την όλη θεματική ύλη του όρου με την αρχική σημασία του.

Τελικά ο ορισμός της μεθοδολογίας ανέκυψε από το έργο των Γερμανών μετα-Καντιανών φιλοσόφων όπου και άσκησε σημαντική επιρροή στη σύγχρονη χρήση και ειδικά από τους Μαξ Βέμπερ (1864-1920), A. von Schetting και T. Parsons. Έτσι αυτή αποτελεί ιδιαίτερο δεοντολογικό (normative) επιστημονικό κλάδο που μελετά μεθόδους απόκτησης επιστημονικών γνώσεων. Συγκεκριμένα με διάφορες διαδικασίες (ερευνητικές), τρόπους και τεχνικές διερεύνησης και χειρισμού στοιχείων αξιολογούνται διάφορα γεγονότα στη παροχή αληθών γνώσεων.
Ωστόσο διαφέρει με άλλους τρόπους επιστημονικής μελέτης, όπως της πραγματολογικής που αποτελεί αντικείμενο της κοινωνιολογίας της γνώσης. Ειδικότερα χωρίς να επιβάλει αξίες στην εμπειρική επιστήμη ανακαλύπτει τον εγγενή κατά περίπτωση κανόνα.

Συνέχεια των παραπάνω ο Φέλιξ Κάουφμαν στο σύγγραμμά του "Μεθοδολογία των Κοινωνικών Επιστημών"^[2] εκφράζει την άποψη ότι "Η Μεθοδολογία δεν "ομιλεί" περί εμπειρικής επιστήμης", εισάγοντας έτσι τον όρο "εμπειρική επιστήμη" (empirical science). Έτσι μέσα στο εννοιολογικό αυτό πλαίσιο όπως αναπτύχθηκε ορισμένοι σύγχρονοι συγγραφείς υπογραμμίζουν την φιλοσοφική προσέγγιση ως πόλο των ειδικών προβλημάτων προς επίλυση, όπως π.χ. ο T. Πάρσονς που τονίζει ότι οι ακολουθούμενοι μέθοδοι δεν σχετίζονται με εκείνες της στατιστικής, η της περιπτωσιακής μελέτης, ή κάποιας συνέντευξης, προτείνοντας πως όλα αυτά θα πρέπει να ονομάζονται "τεχνικές", συνοψίζοντας ότι η Μεθοδολογία δεν είναι αυστηρά επιστημονικός κλάδος, αλλά και ούτε αυστηρά φιλοσοφικός^[3]. Την ίδια άποψη ακολουθεί και ο J. C. McKinney θεωρώντας ότι "ο μεθοδολόγος προβαίνει σε ορισμένες αρχικές παραδοχές για τον κόσμο και στη συνέχεια προβαίνει στη δόμηση της έρευνας, ενώ από την άλλη πλευρά ο φιλόσοφος, ο λογικός και ο επιστημολόγος εστιάζουν την προσοχή τους και αναλύονται με αυτές καθεαυτές τις παραδοχές^[4].

Συνοψίζοντας τελικά τις διάφορες θέσεις επί της έννοιας Μεθοδολογία στα κείμενα των Πάρσονς, Μακίνευ, Μέρτον καθώς και του Ζνανιέσκυ διακρίνονται φαινομενικές μόνο διαφορές παρά πραγματικές με διακριτή διαφορά στο τονισμό του έργου, ότι δηλαδή ο μεθοδολόγος κωδικοποιεί τις τρέχουσες ερευνητικές πρακτικές προκειμένου ν΄ ανασύρει απ΄ αυτές ότι είναι σταθερό (συνεπές) αλλά και ότι είναι άξιο για να ληφθεί υπόψη σε επόμενη φορά". Ειδικότερα ο Πάρσονς επικεντρώνεται κυρίως όχι τόσο στον ορισμό, όσο περισσότερο στα μεθοδολογικά προβλήματα και των εξ αυτών ορισμό.

• Επιστήμη
• Έρευνα

• UNESCO "Λεξικό Κοινωνικών Όρων" (Ελληνική Έκδοση) 3 τόμοι, Εκδ. Ελληνική Παιδεία Αθήναι 1972, τομ.2ος, σελ.539.

• Berg, Bruce L., 2009, Ποιοτικές Μέθοδοι Έρευνας για τις Κοινωνικές Επιστήμες . Έβδομη έκδοση. Boston MA: Pearson Education Α.Ε.
• Creswell, J. (1998) Ποιοτική έρευνα και το σχεδιασμό της έρευνας: Η επιλογή μεταξύ των πέντε παραδόσεις . Thousand Oaks, Καλιφόρνια: Sage Publications.
• Creswell, J. (2003) Σχεδιασμός Έρευνας: Ποιοτική, Ποσοτική και μεικτές προσεγγίσεις Μέθοδοι . Thousand Oaks, Καλιφόρνια: Sage Publications.
• Franklin, MI (2012) Κατανόηση Έρευνα: Αντιμέτωποι με την Ποσοτική-Ποιοτική χάσμα . Λονδίνο και Νέα Υόρκη: Routledge.
• Guba, Ε. και Λίνκολν, Γ. (1989). τέταρτης γενιάς αξιολόγησης . Newbury Park, Καλιφόρνια: Sage Publications.
• Herrman, CS (2009). «Βασικές αρχές της Μεθοδολογίας", μια σειρά από έγγραφα σχετικά με τις Κοινωνικές Επιστήμες Research Network (ΑΜΚΑ), σε απευθείας σύνδεση .
• James, Ε. Αλάνα, Slater, Τ. και Bucknam, Α. (2011). Δράση Έρευνα για Επιχειρήσεις, Εθελοντικές και Δημόσιας Διοίκησης - Ένα εργαλείο για Complex Times. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Joubish, ο Δρ Farooq (2009). Εκπαιδευτικής Έρευνας Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Federal Ουρντού, Καράτσι, Πακιστάν
• Patton, MQ (2002). Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας και αξιολόγησης (3η έκδοση). Thousand Oaks, Καλιφόρνια: Sage Publications.
• Silverman, David (Ed). (2011). Ποιοτική Έρευνα: Ζητήματα θεωρίας, τη μέθοδο και πρακτική , τρίτη έκδοση. Λονδίνο, Thousand Oaks, Νέο Δελχί, Σιγκαπούρη: Sage Publications
• Νέο λεξικό Webster το Διεθνές της Αγγλικής Γλώσσας, Δεύτερη έκδοση, χωρίς περικοπές , Ουάσιγκτον Neilson, ΤΑ Knott, PW Carhart (επιμ.), Γ. & Γ. Merriam Εταιρείας, Σπρίνγκφιλντ, Μασαχουσέτη, 1950.

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Methodology στο Wikimedia Commons