Λυσενκοϊσμός

Ο Λυσενκοϊσμός (Ρωσικά: лысенковщина, lysenkovshchina) ήταν μια πολιτική εκστρατεία κατά της γενετικής και της γεωργίας που βασιζόταν στην ψευδοεπιστημονική έρευνα του Τροφίμ Λυσένκο, τους οπαδούς του και τις σοβιετικές αρχές. Ο Λυσένκο διετέλεσε διευθυντής της Πανεπιστημιακής Ακαδημίας Αγροτικών Επιστημών "Λένιν" της Σοβιετικής Ένωσης. Ο λυσενκοϊσμός ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και τελείωσε επίσημα με την αποσταλινοποίηση το 1964. Ο όρος λυσενκοϊσμός μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί μεταφορικά για να περιγράψει τη χειραγώγηση ή τη στρέβλωση της επιστημονικής διαδικασίας ως έναν τρόπο να φτάσει κανείς σε ένα προκαθορισμένο συμπέρασμα, όπως υπαγορεύεται από μια ιδεολογική μεροληψία, συχνά σχετιζόμενη με κοινωνικούς ή πολιτικούς στόχους. Σύγχρονες βιολογικές προσεγγίσεις ανοίγουν ξανά το θέμα που άνοιξε ο Λυσένκο.[1][2]

Οι ψευδο-επιστημονικές ιδέες του λυσενκοϊσμού βασίστηκαν σε Λαμαρκιανές έννοιες της κληρονομικότητας των επίκτητων χαρακτηριστικών. Η θεωρία του Λυσένκο απέρριψε την έννοια της κληρονομικότητας του Μέντελ και την έννοια του "γονιδίου", ενώ απομακρύνθηκε από τη δαρβινική εξελικτική θεωρία με την απόρριψη της φυσικής επιλογής.[3] Η επιστημονικά εσφαλμένη θεωρία του βιολόγου, αγρονόμου και πρώην χωρικού Τροφίμ Ντενίσοβιτς Λυσένκο ότι τα κληρονομικά χαρακτηριστικά των φυτών αποκτώνται από επιρροές του περιβάλλοντος, έπαιξε κεντρικό ρόλο. Οι υποστηρικτές ισχυρίστηκαν ψευδώς ότι ανακάλυψαν, μεταξύ πολλών άλλων, ότι η σίκαλη θα μπορούσε να μετατραπεί σε σιτάρι και το σιτάρι σε κριθάρι, ότι τα ζιζάνια θα μπορούσαν να μετατραπούν αυθόρμητα σε κόκκους τροφής και ότι η "φυσική συνεργασία" παρατηρήθηκε στη φύση σε αντίθεση με τη "φυσική επιλογή".[3] Ο λυσενκοϊσμός υποσχέθηκε εξαιρετικές εξελίξεις στην αναπαραγωγή και στη γεωργία, που δεν προέκυψαν ποτέ, ενώ τα "πειράματα" του Λυσένκο, μολονότι αποτελούσαν παταγώδη αποτυχία, ανακοινώνονταν ως τεράστια επιτεύγματα.

Ο Ιωσήφ Στάλιν υποστήριξε την εκστρατεία. Περισσότεροι από 3.000 βιολόγοι φυλακίστηκαν, απολύθηκαν[4] ή εκτελέστηκαν στο πλαίσιο εκστρατείας που υποκινήθηκε από τον Λυσένκο για την καταστολή των επιστημονικών του αντιπάλων. Ο πρόεδρος της Γεωργικής Ακαδημίας Νικολάι Βανίλοφ στάλθηκε στη φυλακή και πέθανε εκεί, ενώ η επιστημονική έρευνα στον τομέα της γενετικής καταστράφηκε αποτελεσματικά μέχρι τον θάνατο του Στάλιν το 1953.[3] Η έρευνα και η διδασκαλία στους τομείς της νευροφυσιολογίας, της κυτταρικής βιολογίας και πολλών άλλων βιολογικών κλάδων επηρεάστηκε επίσης αρνητικά ή απαγορεύτηκε.[5]

Ο όρος σήμερα χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει τον έλεγχο της Επιστήμης από την Πολιτική. Κατά τη διάρκεια εκείνης της εποχής στην Σοβιετική Ένωση οι επιστήμονες μπορούσαν να διεξάγουν έρευνες μόνο υπό τον απόλυτο έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Παραπομπές

  1. ↑ [1], [2].
  2. ↑ Center for the Conceptual Foundations of Science, Parmenides Foundation (2021-04-12). «Supporting Information» (στα αγγλικά). Proceedings of the National Academy of Sciences. ISSN 0027-8424. https://www.pnas.org/content/suppl/2015/04/01/1421398112.DCSupplemental. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Birstein, Vadim J. (2004). The Perversion of Knowledge: The True Story of Soviet Science. Westview Press. ISBN 0813342805. 
  4. ↑ Birstein, Vadim J. (2013). The Perversion Of Knowledge: The True Story Of Soviet Science. Perseus Books Group. ISBN 9780786751860. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2016. Academician Schmalhausen, Professors Formozov and Sabinin, and 3,000 other biologists, victims of the August 1948 Session, lost their professional jobs because of their integrity and moral principles [...] 
  5. ↑ Soyfer, Valery N. (1994). Lysenko and The Tragedy of Soviet ScienceΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. New Brunswick, NJ: Rutgers Univ. Press. ISBN 0813520878. 

Πηγές

Ζορές Μεντβέντεφ, Η Άνοδος και η Πτώση του Λυσένκο (οι συνέπειες του δογματισμού στην Επιστήμη) — Πρόλογος: Ζακ Μονό, μτφρ. Δανάη Μυλωνάκη, έκδ. Ράππα, Αθήνα 1971.