Κύτωρος

Κύτωρος
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Κύτωρος
41°51′34″N 32°51′29″E
ΧώραΤουρκία
Διοικητική υπαγωγήΤσιντέ
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )
Ο κόλπος της Κύτωρου.

Η Κύτωρος[1], ή Κύτωρις[2], ήταν αρχαία ελληνική πόλη[2] στη βόρεια ακτή της Μικράς Ασίας. Αναφερόμενος από τον Όμηρο, η Κύτωρος επιβιώνει στο όνομα Γήδερος, που είναι:

Η Γήδερος βρίσκεται 12 χλμ δυτικά της Τσιντέ και 15 χλμ ανατολικά του Κουρουτσάσιλε.[3] Ενδεχομένως το όνομα του ίδιου του Τσιντέ προέρχεται από την Κύτωρο.[4]

Ο μυθικός ιδρυτής του ήταν ο Κυτίσωρος, γιος του Φρίξου, σύμφωνα με τον Έφορο[5] και τον Στέφανο τον Βυζάντιο.[6] Στο Τάγμα Τρωϊκού Πολέμου στο Βιβλίο 2 της Ιλιάδας, ο Όμηρος αναφέρει την Κύτωρο και τη Σήσαμο ως Παφλαγονικούς οικισμούς, μαζί με άλλους γύρω από τον ποταμό Παρθένιο, τον σημερινό ποταμό Μπαρτίν.[7] Η Σήσαμος είναι η σημερινή Αμάσρα. Αυτή η πόλη ήταν η Άμαστρις για τον Στράβονα, ο οποίος γράφει για την ίδρυσή της μέσω μιας ένωσης της Κύτωρου, της Σήσαμου και δύο άλλων οικισμών. Ο ίδιος αναφέρει ότι η Κύτωρος ήταν ένα εμπορικό κέντρο της Σινώπης και ήταν μια πηγή για πυξό.

Στα Αργοναυτικά, ο Απολλώνιος ο Ρόδιος αναφέρει τον οικισμό της Κύτωρου και συναφών τόπων στην περιγραφή του ταξιδιού της Αργώ. Σε αντίθεση με τον Στράβονα, δεν αναφέρει τον Κυτώριο ως γιο του Φρίξου. Ο Απολλώνιος προφανώς τοποθετεί την Κύτωρο όπου βρίσκεται ο κόλπος της Γήδερου σήμερα, ανάμεσα στον ποταμό Μπαρτίν και τη Σινώπη.[8]

Ο Απολλώνιος εφαρμόζει το επίθετο «ξυλώδης» στην Κύτωρο, αναφερόμενος στον πυξό που αναφέρει ο Στράβων. Στην 4η της Carmina, ο Κάτουλλος αναφέρεται στην «Κύτωρο με επένδυση από κουτιά με δέντρο»,[9] ενώ στα Γεωργικά, ο Βιργίλιος λέει, «Με προθυμία θα κοίταζα την Κύτωρο γεμάτη με πυξό».[10] Ο Ομηρικός σχολιαστής Ευστάθιος Θεσσαλονίκης αναφέρει ένα ρητό, «μεταφέρετε πυξό στην Κύτωρο», με την έννοια «κουβαλά κάρβουνα στο Νιούκασλ».[11]

Παρά την ετυμολογία του Στράβονα, ο Μπίλγκε Ουμάρ βρίσκει την προέλευση του ονόματος Κύτωρος στα λουβικά για το «Μεγάλο τείχος».[4]

Αναφέρεται επίσης μια λαϊκή ετυμολογία για το σύγχρονο όνομα της Γήδερου, με βάση την ομοιότητά της με το τουρκικό gideriz (πάμε). Οι χωρικοί λένε ότι κάποτε τα ρωμαϊκά πλοία αναζήτησαν καταφύγιο από μια καταιγίδα στον κόλπο του Γήδερου και όταν οι χωρικοί ρώτησαν τους ναυτικούς αν θα μείνουν, οι ναυτικοί απάντησαν, «Kalamazsak, gideros» (Αν δεν μπορούμε να μείνουμε, θα πάμε). Ευχαριστημένοι με την προοπτική να μην έχουν τους Ρωμαίους, οι χωρικοί κάλεσαν τον κόλπο Γήδερος.[12]

Παραπομπές

  1. ↑ In the passage cited below, Homer uses the accusative case form Κύτωρον. Murray and also Ρίτσμοντ Λάτιμορ translate this as if it is from the masculine Κύτωρος rather than the neuter Κύτωρον. Apollonius of Rhodes also uses only the ambiguous accusative case; but Strabo uses the nominative form τὸ Κύτωρον. The EUSTATHIUS THESSALONICENSIS EPISCOPUS INDEX IN EUSTATHII COMMENTARIOS IN HOMERII ILIADEM ET ODYSSEAM gives both Κύτωρος and Κύτωρον. In line 13 of the 4th carmen, Γάιος Βαλέριος Κάτουλλος addresses Cytore buxifer, using the κλητική της Κύτωρου. (The text is available from the Perseus Project.)
  2. ↑ 2,0 2,1 Pseudo Scylax, Periplous, § 90
  3. ↑ Article "Gideros" in Ουμάρ, Μπίλγκε (1993). Türkiye'deki Tarihsel Adlar [historical names in Turkey]. Κωνσταντινούπολη: İnkılâp. ISBN 975-10-0539-6. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Article "Cide" in the cited work of Umar.
  5. ↑ Στράβων. «Γεωγραφικά». Γεωγραφικά. p. 544.  Οι αριθμοί των σελίδων αναφέρονται σε εκείνους της έκδοσης του Ισαάκ Καζομπόν.
  6. ↑ Stephanus of Byzantium, Ethnica, §K399.12
  7. ↑ In the Loeb Classical Library translation of Homer's Iliad by A. T. Murray (first published 1924), lines 2.851–5, available from the Perseus Project, read thus:
  8. ↑ In the (presumably Loeb) 1912 translation of the Argonautica of Apollonius Rhodius by R. C. Seaton, available from Project Gutenberg, lines 2.930–65 include:
  9. ↑ Line 4.13, translated by Richard Francis Burton (1894), available from the Perseus Project. This example from Catullus, as well as the ensuing example from Virgil, are given by George W. Mooney in the note to line 2.942 in his 1912 edition of the Argonautica of Apollonius, available from the Perseus Project.
  10. ↑ Line 2.437 of the Georgics, in Virgil· J. W. MacKail (1950). Virgil's Works. Νέα Υόρκη: The Modern Library. σελ. 320. 
  11. ↑ Mooney, in the work cited, mentions the saying without giving a reference. The Liddell–Scott–Jones lexicon gives the reference to Eustathius under πύξος.
  12. ↑ "Küçük bir Gideros Şakası" [a little Gideros joke], Μουτλουάι, Γκουντούζ (2006). Köşe Bucak Karadeniz [the Black Sea: every nook and cranny]. Κωνσταντινούπολη: Ekin grubu. σελ. 63. ISBN 975-9132-10-9. 

 Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα: 
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Κύτωρος». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray.