Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 16/01/2013.
Το Κιριτιμάτι (γκιλμπερτιανά: Kiritimati, προφ.: Κιρίσμας) - επίσης ονομάζεται και Νήσος Χριστουγέννων - είναι μια ατόλλη στον Ειρηνικό Ωκεανό, στα βόρεια Νησιά Γραμμής Ισημερινού, τμήμα της Δημοκρατίας του Κιριμπάτι. Το νησί έχει την μεγαλύτερη χερσαία έκταση από οποιαδήποτε κοραλλιογενή ατόλλη στον κόσμο, καταλαμβάνοντας 642 χμ² (ή 388,5 χμ² ανάλογα με την μέθοδο μέτρησης και τον υπολογισμό της λιμνοθάλασσας). Στην πραγματικότητα, περιέχει πάνω από το 70% της συνολικής χερσαίας έκτασης του Κιριμπάτι, ενός κράτους που αποτελείται από 33 ατόλλες και νησιά στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Το Κιριτιμάτι περιέχει και αρκετές μικρότερες νησίδες. Το Νησί Κουκ έχει μέγεθος 0,19 χμ² και μια μεγάλη αποικία θαλασσοπουλιών. Άλλα νησιά είναι τα Μότου Ουπούα (> 0,19 χμ²), Νγκαοντεταάκε (0,27 χμ²), και Μότου Ταμπού (0,035 χμ²).
Ιστορία
Το Κιριτιμάτι ανακαλύφθηκε από Ευρωπαίους στις 24 Δεκεμβρίου1777 από τον Καπετάνιο Τζέιμς Κουκ. Κιριτιμάτι είναι ο Γκιλμπερτιανός συλλαβισμός για τα Χριστούγεννα (στα Γκιλμπερτιανά, ο συνδυασμός τι προφέρεται ως ς, έτσι το κιριτιμάτι προφέρεται κη-ρης-μας). Τα Γκιλμπερτιανά είναι η μοναδική γλώσσα που ομιλείται στο νησί.
Το νησί κάποτε διεκδικούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό την Νομοθετική Πράξη Νήσων με αποθέματα Γκουανό του 1856. Αυτή η διεκδίκηση έληξε επίσημα με μια συνθήκη μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κιριμπάτι που υπογράφηκε το 1979 (επικυρώθηκε το 1983).
Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ένοπλες Αεροπορικές Δυνάμεις των Η.Π.Α. διατηρούσαν έναν μετεωρολογικό σταθμό και ένα κέντρο επικοινωνιών στην ατόλλη. Εξυπηρετούνταν από έναν αεροδιάδρομο που επίσης παρείχε εγκαταστάσεις ανάπαυσης και ανεφοδιασμού για αεροπλάνα που ταξίδευαν μεταξύ Χαβάης και Νότιου Ειρηνικού. Υπήρχε επίσης ένας μικρός ιδιωτικός ραδιομετεωρολογικός ερευνητικός σταθμός.
Χάρτης του νησιού
Σήμερα, υπάρχουν 4 χωριά στο νησί, Λονδίνο (1.829 κάτοικοι το 2005), Ταμπουακέα (1.881 κάτοικοι), Μπανάνα ή Μπανάνα Γουέλς (1.170 κάτοικοι), Πολωνία (235 κάτοικοι) και Παρίσι (ερείπια). Συνολικά το Κιριτιμάτι είχε πληθυσμό 5.115 κατοίκων το 2005. Το Λονδίνο είναι το κύριο χωριό και λιμένας. Το Μπανάνα είναι κοντά στο Αεροδρόμιο Κάσσιντυ αλλά πρέπει να μεταφερθεί πλησιέστερα στο Λονδίνο για να προληφθεί η μόλυνση των υπόγειων υδάτων. Το εγκαταλελειμένο χωριό του Παρισίου δεν κατατάσσεται πλέον στις αναφορές απογραφής. Πολλά από τα τοπωνύμια του νησιού χρονολογούνται από τον Πατέρα Εμμανουήλ Ρουζιέ, έναν Γάλλο ιερέα που μίσθωσε το νησί από το 1917 έως το 1939 και φύτεψε περίπου 800.000 φοίνικες εκεί. Έζησε στο Παρισινό του σπίτι (τώρα, μόνο μικρά ερείπια) που βρισκόταν έναντι του Καναλιού Κλέφτη (κύρια είσοδο στην λιμνοθάλασσα) από το Λοντρές (ή Λονδίνο, που ίδρυσε ως λιμάνι). Το Λα κολλίν ντε Τζο (λόφος του Τζο) είναι το ψηλότερο σημείο στην ατόλλη (λιγότερο από 12 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας) κοντά στις Γωνίες Αρτέμια.
Οι Βρετανοί δοκίμασαν εκεί την πρώτη τους βόμβα υδρογόνου τον Μάιο του 1957, και οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξήγαγαν την Επιχείρηση Δομίνικου το 1962. Κάποια τοπωνύμια προέρχονται από την περίοδο των πυρηνικών δοκιμών (Μπανάνα και Κύριο Στρατόπεδο). Υπάρχει ένας Ιαπωνικός σταθμός εντοπισμού δορυφόρων και ένας εγκαταλελειμένος αεροδιάδρομος (Πεδίο Αίον)που προτάθηκε για επαναλειτουργία από τους Ιάπωνες για το ακυρωμένο πλέον σχέδιο τους ΕΛΠΙΔΑ-Χ (ένα διαστημόπλοιο).
Το νησί έχει περίπου 5.000 κατοίκους και 2 αντιπροσώπους στην Μανεάμπα νι Μαουνγκαταμπού (Κοινοβούλιο του Κιριμπάτι). Το υπουργείο των Νήσων Γραμμής και Φοίνικα βρίσκεται στο Λονδίνο. Υπάρχουν επίσης δύο νέα γυμνάσια στον δρόμο μεταξύ Ταμπουακέα και Μπανάνα: ένα καθολικό και ένα Προτεσταντικό.
Παλαιότερα (έληξε στις 6 Απριλίου 2004) μια απευθείας πτήση της Αιρ Κιριμπάτι (που έκαναν οι Αλόχα Αερογραμμές) συνέδεε το Κιριτιμάτι με την Χονολουλού κάθε εβδομάδα με ένα Μπόινγκ 737. Προσωρινά την αντικατέστησαν με τζετς. Από τον Οκτώβριο του 2005, η Αιρ Πασίφικ κάνει μια εβδομαδιαία στάση μεταξύ Χονολουλού και Ναντί στα Φίτζι. Το Αεροδρόμιο Κάσσιντυ διαθέτει έναν στρωμένο διάδρομο μήκους 2.103 μέτρων. Ένα μεγάλο και σύγχρονο τζέττυ (πλατφόρμα δημιουργημένη προς το νερό), που διαχειρίζεται κάποια φορτία, κατασκευάστηκε από τους Ιάπωνες.
Η βροχόπτωση είναι λιγοστή εκτός από τις χρονιές με Ελ Νίνιο. Η χλωρίδα και η πανίδα είναι μοναδικές, αλλά το νησί επηρεάζεται από τακτικές, σφοδρές ξηρασίες. Οι περισσότερες από τις προμήθειες τροφίμων της ατόλλης πρέπει να εισάγονται, αν και υπάρχουν άφθονα αλιεύματα. Οι εξαγωγές του νησιού περιλαμβάνουν ψάρια ενυδρείου, καρύδες, και φύκια. Επιπροσθετα, υπάρχει κάποιος μικρός τουρισμός, που κυρίως συνδέεται με αλιείς που ενδιαφέρονται για την αλιεία στην λιμνοθάλασσα ή στην παράκτια περιοχή.
Λοιπές πληροφορίες
Το Κιριτιμάτι είναι το πρώτο κατοικημένο μέρος της Γης που κάνει Πρωτοχρονιά κάθε χρόνο.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο Βέρνερ φον Μπράουν πρότεινε το νησί ως τόπο εκτόξευσης για επανδρωμένα διαστημόπλοια.
Το Κιριτιμάτι είναι η ανατολικότερη περιοχή του κόσμου,καθώς η τοπική ζώνη ώρας είναι UTC+14.
