Το λήμμα αυτό αποτελεί έναν κατάλογο των μοναρχών της Βρετάνης (βασιλείς και δούκες) που βασίλεψαν στη Βρετάνη (Βασίλειο και Δουκάτο της Βρετάνης) ως το 1547 με εξαίρεση τρεις περιόδους : τους πολέμους διαδοχής μεταξύ του Οίκου της Βαν και της Ρεν (874-890), τη νορμανδική εισβολή στη Βρετάνη κατά το πρώτο μισό του 10ου αιώνα και τον Πόλεμο της βρετονικής διαδοχής (1341-1365). Οι κυβερνήτες της Βρετάνης μερικές φορές ήταν εκλεγμένοι, συνήθως όμως κυβερνούσαν χάρη σε κληρονομικά δικαιώματα, μερικές φορές ήταν γυναίκες που έφεραν τον τίτλο της δούκισσας της Βρετάνης. Οι μεγάλες πόλεις της Βρετάνης κυβερνήθηκαν από κόμητες οι οποίοι πολλές φορές βρέθηκαν σε σύγκρουση με την κεντρική αυλή του δούκα. Την εποχή που η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία οι πρώτοι κυβερνήτες της Βρετάνης καταγράφονται σαν "βασιλείς" στην Κορνουάλη και στο Ντέβον. Οι βασιλείς αυτοί είχαν υπό την εξουσία τους την Αρμορική, ο Ιορδάνης ο Αλανός καταγράφει έναν βασιλιά με το όνομα Ριόθαμος. Δεν υπάρχει ωστόσο ξεχωριστός κυβερνήτης της Βρετάνης, τα εδάφη της ήταν μοιρασμένα σε δώρα από τους τοπικούς κόμητες.
Το Δουκάτο της Βρετάνης εμφανίστηκε για πρώτη φορά με τη "μάχη του Τραν-λα-Φορέ" (939), ο ποταμός Κουεσνόν καθιερώθηκε σαν όριο ανάμεσα στη Βρετάνη και τη Νορμανδία.[1] Ο Αλαίν Β΄ της Βρετάνης έδωσε όρκο υποτέλειας στον Λουδοβίκο Δ΄ της Γαλλίας αλλά το δουκάτο δεν είχε καμιά βασιλική προσοχή μέχρι τη χρονιά που ο Λουδοβίκος ΣΤ΄ της Γαλλίας ίδρυσε επισκοπή στη Νάντη (1123).[2] Δεν αναφέρονται άλλοι δούκες της Βρετάνης μέχρι την εποχή που ο Αρθούρος Α΄ της Βρετάνης αναγνώρισε τον Γάλλο βασιλιά Φίλιππο Αύγουστο σαν κυρίαρχο του (1202).[3]
Η περιοχή της Βρετάνης ήταν γνωστή συχνά σαν δουκάτο και οι κυβερνήτες της δούκες, ιστορικά ωστόσο είναι γνωστό ότι στα μέσα του 12ου αιώνα οι βασιλείς της Γαλλίας αποκαλούσαν τους κυβερνήτες της Βρετάνης κόμητες. Η χερσόνησος πήρε αργότερα τον τίτλο του δουκάτου σαν δώρο του βασιλείου της Γαλλίας.[4] Η άποψη αυτή δεν ταυτίζεται καθόλου με τον τρόπο που προσέγγισαν το δουκάτο ο Κάρολος Η΄ της Γαλλίας και ο Λουδοβίκος ΙΒ΄ της Γαλλίας που παντρεύτηκαν διαδοχικά την Άννα της Βρετάνης.
Ο τελευταίος κάτοχος του τίτλου του ηγεμόνα της Βρετάνης ήταν ο δελφίνος και δούκας Ερρίκος της Γαλλίας, γιος του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας. Η στέψη του ως βασιλιάς της Γαλλίας, στις 31 Μαρτίου 1547, κατέστησε οριστική, πλέον, την ένωση του δουκάτου με το βασίλειο της Γαλλίας. Ωστόσο, η ημερομηνία ίδρυσης μιας ενιαίας και ανεξάρτητης Βρετάνης παραμένει συζητήσιμη. Η ημερομηνία που είναι αποδεκτή από τον περισσότερο κόσμο είναι η μάχη του Μπαλόν, η οποία κερδήθηκε από τις δυνάμεις του Νομινόη στις 22 Νοεμβρίου 845. Ακόμη, το σύμφωνο του Ανζέ το 851 που υπεγράφη μεταξύ του Ερισπόη και του Καρόλου Β΄ του Φαλακρού, θεωρείται από αρκετούς και ως η επίσημη « ληξιαρχική πράξη του Βασιλείου της Βρετάνης ».
Στέφτηκε βασιλιάς της Βρετάνης το 857, αφού πρώτα δολοφόνησε τον ξάδερφό του Ερισπόη, του οποίου δεν ενέκρινε τις στενές διπλωματικές σχέσεις με τη Δυτική Φραγκία. Υπό τη βασιλεία του, η Βρετάνη έφτασε στο απόγειο της γεωγραφικής της επέκτασης. Αφού πολέμησε επί περίπου δεκαπέντε χρόνια ενάντια στους Βίκινγκ στη διάρκεια των Νορμανδικών Επιδρομών, κατάφερε να τους εκδιώξει από τη Βρετάνη, ενώ βοήθησε, μάλιστα, τον Κάρολο τον Φαλακρό να τους εκδιώξει από την Ανζέ το 873. Στο τέλος της βασιλείας του, αποσύρθηκε σε μοναστήρι ώστε να εξιλεωθεί για τον φόνο του Ερισπόη. Το 874, ο γαμπρός του Πασκουέτεν και ο γαμπρός του Ερισπόη, Γκυρβάν τον παρέδωσαν στους Φράγκους οι οποίοι τον δολοφόνησαν.
Κατοχή της Βρετάνης από τους Βίκινγκ υπό τον αρχηγό Ινκόν, ο οποίος διαδέχτηκε τον Ρόγκνβαλντ.
931 - 937
Ο Γουλιέλμος ο Μακρύσπαθος, δούκας της Νορμανδίας, ο οποίος είχε καταλάβει το Κοταντέν και το Αβρανσάν, αυτοανακηρύσεται « VVILEIM DUX BRI(TONUM) » δηλαδή « Γουλιέλμος, δούκας των Βρετόνων », όπως αναφέρεται επιγραφή πάνω σε δηνάριο-αρχαιολογικό εύρημα.
Κληρονομική Δούκισσα της Βρετάνης, καθώς ο πατέρας της Κόναν Γ΄ αποκλήρωσε τον γιο του Οέλ Γ΄ λόγω του ότι επρόκειτο για εκτός γάμου τέκνο του και όρισε ως διάδοχο τον εγγονό του Κόναν Δ΄, υπό την αντιβασιλεία του γαμπρού του, Εντόν ντε Ποροέ. Με τον θάνατό του, ο Εντόν απομάκρυνε τον γαμπρό του και ο Οέλ Γ΄ επιχείρησε να διεκδικήσει τα δικαιώματά του επί του θρόνου. Ο Κόναν Δ΄ κατέφυγε στην Αγγλία και ο Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας τον απεκατέστησε στον θρόνο του Δουκάτου το 1156.
Κόρη του Κόναν Δ΄, με τον πατέρα της να παραιτείται υπέρ της το 1166. Ο σύζυγός της, Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης ανακηρύχτηκε Δούκας της Βρετάνης το 1181, όμως πέθανε πρόωρα στις 19 Αυγούστου1186. Πέθανε τον Σεπτέμβριο του 1201.
Βαγίστρος της Βρετάνης εις όνομα της συζύγου του, δούκισσας Αλίκης μεταξύ 1213 και 1221 Βαγίστρος της Βρετάνης εις όνομα του ανήλικου γιου του, Ιωάννη Α΄ του Κοκκινομάλλη μεταξύ 1221 και 1237.
Γιος του Πιέρ Μωκλέρκ και της δούκισσας Αλίκης. Έγινε δούκας της Βρετάνης το 1221, με τον θάνατο της μητέρας του, όμως, καθώς ήταν ηλικίας μόλις τεσσάρων ετών, ο πατέρας του ανέλαβε την αντιβασιλεία του έως τον θάνατό του το 1237. Πέθανε στις 8 Οκτωβρίου1286.
20
Ιωάννης Β΄ (3 Ιανουαρίου 1239 – 18 Νοεμβρίου 1305)
Κόμης του Ρίτσμοντ από το 1268, έγινε δούκας το 1286 με τον θάνατο του πατέρα του, του δούκα Ιωάννη Α΄. Συμμαχώντας με τον βασιλιά της Γαλλίας, το Δουκάτο έγινε μέλος της Βουλής των Ομοτίμων της Γαλλίας το 1297 από τον Φίλιππο Δ΄ τον Ωραίο. Πέθανε στη Ρώμη στις 18 Νοεμβρίου1305
Έγινε δούκας το 1312 με τον θάνατο του πατέρα του, Αρθούρου Β΄. Το 1316, τροποποίησε οριστικά τον θυρεό του, αντικαθιστώντας το σύνολο του θυρεού του με αναπαραστάσεις ερμίνων. Η άρνησή του να προετοιμάσει τη διαδοχή του, καθώς και το γεγονός ότι δεν απέκτησε απογόνους οδήγησε στον πόλεμο της βρετονικής διαδοχής. Πέθανε στις 30 Απριλίου1341.
Η Ιωάννα του Παντιέβρ και η Ιωάννα της Φλάνδρας μπήκαν σε διαμάχη για την κληρονομιά, ωθώντας τους συζύγους τους, Ζαν ντε Μονφόρ και Σαρλ ντε Μπλουά να διεκδικήσουν το δουκάτο. Όμως, η Γαλλία και η Αγγλία βρίσκονταν σε πόλεμο από το 1337 και ο Εδουάρδος Γ΄ είχε ανακηρυχτεί βασιλιάς της Γαλλίας. Έτσι, ο Ζαν ντε Μονφόρ του δήλωσε πίστη, ενώ ο Κάρολος του Μπλουά έκανε το ίδιο για λογαριασμό του θείου του, Φίλιππου ΣΤ΄ της Γαλλίας.
Οι Γάλλοι αιχμαλώτισαν τον Ζαν ντε Μονφόρ και εγκατέστησαν στην εξουσία τον Κάρολο του Μπλουά το 1341, όμως ο Εδουάρδος Γ΄ αποβιβάστηκε στην Μπρεστ το 1342. Ενώ ο Ζαν ντε Μονφόρ ήταν σιδεροδέσμιος και η Ιωάννα της Φλάνδρας βρισκόταν εν μέσω κρίσης σχιζοφρένειας, μία ανακωχή συμφωνήθηκε το 1343. Το 1365, μέσω του πρώτου Συμφώνου της Γκεράντ, η Ιωάννα του Παντιέβρ παραιτήθηκε των δικαιωμάτων της από το δουκάτο προς όφελος του Ιωάννη Δ΄.
Σύζυγος της Ιωάννα του Παντιέβρ, ο Κάρολος του Μπλουά ανακηρύχτηκε δούκας από τον βασιλιά της Γαλλίας, τον θείο του, Φίλιππο ΣΤ΄ της Γαλλίας. Ο Κάρολος του Μπλουά σκοτώθηκε στη μάχη του Ωραί το 1364
Γιος του Ζαν Β΄ ντε Μονφόρ, ήταν η μητέρα του, Ιωάννα της Φλάνδρας, που συνέχισε τον πόλεμο μετά τον θάνατο του πατέρα του. Ξεκίνησε να λαμβάνει μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις το 1357. Το 1364, πολιόρκησε το Ωραί, βοηθούμενος από ενισχύσεις που είχαν σταλεί από τον Μαύρο Πρίγκιπα, ενώ κατανίκησε και σκότωσε τον Κάρολο του Μπλουά στη μάχη του Ωραί. Εκκίνησε διαπραγματεύσεις με τη δούκισσα Ιωάννα του Παντιέβρ, οι οποίες κατέληξαν στο πρώτο σύμφωνο της Γκεράντ το 1365, το οποίο τον αναγνώριζε ως μόνο δούκα της Βρετάνης.
Γιος του Ζαν ντε Μονφόρ, ο Ιωάννης Δ΄ ήταν ο νικητής του πολέμου της βρετονικής διαδοχής. Έχοντας δεχτεί έντονη κριτική για τη φιλοαγγλική του στάση, δέχτηκε την επίθεση του βασιλιά Καρόλου Ε΄ της Γαλλίας που κατέλαβε για σύντομη διάρκεια του δουκάτο, ενώνοντάς το με τις υπόλοιπες κτήσεις του Γαλλικού Στέμματος. Επανέκτησε τη Βρετάνη το 1379 έπειτα από κάλεσμα των ίδιων ευγενών που λίγο καιρό νωρίτερα των είχαν υποχρεώσει σε αυτοεξορία.
Οι τρεις τελευταίοι δούκες της Βρετάνης δεν ασκούσαν ουσιαστικά διοικητικά καθήκοντα, καθώς ο έλεγχος του δουκάτου ανήκε στον βασιλιά Φραγκίσκο Α΄ της Γαλλίας. Μετά το έδικτο της Ένωσης της Βρετάνης με τη Γαλλία το 1532, ο πληθυσμός της Ναντ υποδέχτηκε πάνω από μια φορά τον Γάλλο μονάρχη με την επευφημία: « Vive le Duc ! » (« Ζήτω ο Δούκας ! »).
Κόρη της Άννας της Βρετάνης και του Λουδοβίκου ΙΒ΄ της Γαλλίας, Δούκισσα της Βρετάνης με τον θάνατο της μητέρας της. Βασίλισσα της Γαλλίας, Δούκισσα του Μιλάνου, Κόμισσα του Σουασόν, του Μπλουά, του Κουσί, της Ετάμπ και του Μονφόρ, μέσω του γάμου της με τον βασιλιά Φραγκίσκο Α΄ της Γαλλίας
31
Φραγκίσκος Γ΄ (28 Φεβρουαρίου 1518 - 10 Αυγούστου 1536)
Ο Φραγκίσκος Γ΄, δελφίνος της Γαλλίας, ήταν ο τελευταίος εστεμμένος δούκας. Ο πατέρας του ο βασιλιάς Φραγκίσκος Α΄ κυβερνούσε απευθείας του δουκάτο. Κάτι που συνέβαινε σε πλήρη αντίθεση με το σύμφωνο που συνέδεε τη Βρετάνη με τη Γαλλία, καθώς η Βρετάνη όφειλε να δοθεί ως κτήση στο μικρότερο γιο του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας.
Μικρότερος γιος του Φραγκίσκου Α΄, έγινε Δελφίνος και Δούκα της Βρετάνης με τον θάνατο του αδερφού του το 1536. Έφερε τον τίτλο του δούκα χωρίς να έχει στεφθεί τέτοιος στη Ρεν, σύμφωνα με την παράδοση. Με τον θάνατο του πατέρα του το 1547, έγινε βασιλιά της Γαλλίας υπό την ονομασία Ερρίκος Β΄. Το δουκάτο, τότε, ενσωματώθηκε οριστικά στις βασιλικές κτήσεις
Βασιλιάς της Γαλλίας - Το 1480, ο πατέρας του, Λουδοβίκος ΙΑ΄ είχε αγοράσει έναντι του ποσού των 50.000 λιρών από τη Νικόλ του Μπλουά-Βρετάνης, κόμισσας της Παντιέβρ και κληρονομικής διαδόχου του Ολιβιέ ντε Μπλουά, τα δικαιώματα επί της Βρετάνης που διατηρούσε.
Υποκόμης του Ροάν - σύζυγος της Μαρίας της Βρετάνης, κόρης του δούκα Φραγκίσκου Α΄ - όσο η Άννα της Βρετάνης ήταν ακόμη ανήλικο κορίτσι (και παρά το γεγονός ότι ο Φραγκίσκος Β΄ την είχε αναγνωρίσει ως διάδοχο μέσω του Συμβουλίου των Ευγενών), ο Ζαν διεκδίκησε το δουκάτο λόγω της ύπαρξης του Συμφώνου της Γκεράντ το οποίο απέκλειε τη διαδοχή από τις γυναίκες όσο υπήρχε διάδοχος αρσενικού γένους - Έλαβε πάνω από μια φορά τον τίτλο του δούκα, κάτι που ο Κάρολος Η΄ του απαγόρευσε στη συνέχεια.
Πρίγκιπας της Οράγγης - Αν και ποτέ δεν διεκδίκησε επισήμως τα δικαιώματά του επί του συγκεκριμένου τίτλου, υποχρέωσε τον Κάρολο Η΄ να τον πληρώσει ώστε να παραιτηθεί αυτών. Γιος της Αικατερίνης της Βρετάνης, η ίδια αδερφή του τελευταίου δούκα Φραγκίσκου Β΄, τα δικαιώματά του σύμφωνα με τους βρετονικούς νόμους (Σύμφωνο της Γκεράντ) ήταν, δίχως αμφιβολία, τα καλύτερα δυνατά για να μπορέσει να διαδεχτεί τον Φραγκίσκο Β΄.
Ινφάντα της Ισπανίας - μεγαλύτερη κόρη του βασιλιά Φιλίππου Β΄ της Ισπανίας και της Ελισάβετ του Βαλουά, η ίδια μεγαλύτερη κόρη του Ερρίκου Β΄, είχε κληρονομήσει τα δικαιώματα για τη διαδοχή του δουκάτου, σύμφωνα με τον νόμο περί διαδοχής προγενέστερο του Εδίκτου της Ενώσεως, καθώς ο βασιλιάς Ερρίκος Γ΄ της Γαλλίας ήταν αδερφός του τελευταίου δούκα. Αρνούμενος να αναγνωρίσει το Έδικτο της Ενώσεως του 1532, ο Φίλιππος Β΄ απέστειλε τις στρατιωτικές του δυνάμεις στη Βρετάνη ώστε να υποστηρίξει τις διεκδικήσεις της δούκισσας Ισαβέλλας του και να δημιουργήσει μια γέφυρα προς τις κτήσεις του στις Κάτω Χώρες.
Αδερφός του προηγούμενου - Έλαβε τον τίτλο από τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ κατά τη γέννησή του, με τον Λουδοβίκο της Γαλλίας να γίνεται στη συνέχεια δελφίνος, με τον θάνατο του πατέρα του.
Από το 1169 με τον δούκα Γοδεφρείδο Β΄, οι δούκες της Βρετάνης ορκίζονταν πίστη στον βασιλιά της Γαλλίας (ορισμένες φορές ορκίζονταν πίστη στους βασιλείς της Αγγλίας όταν οι τελευταίοι διεκδικούσαν τον τίτλο του βασιλιά της Γαλλίας) για τη Βρετάνη. Αυτό γινόταν ως συνήθεια έως και τον Ιωάννη Δ΄, είτις για διάρκεια 176 ετών. Οι επόμενοι δούκες έδιναν απλό όρκο, παρά τις επαναλαμβανόμενες διαμαρτυρίες και αιτιάσεις της γαλλικής βασιλικής αυλής.
Οι δούκες όφειλαν, επίσης, να δίνουν όρκο πίστης και για τις άλλες κτήσεις που διέθεταν:
Ο δούκας Αρθούρος Γ΄, που είχε γίνει σταβλάρχης της Γαλλίας πριν από την άνοδό του στον δουκικό θρόνο, όταν και δεν ήταν παρά μονάχα κόμης του Ρίτσμοντ — ήταν γνωστός υπό την ονομασία connétable de Richemont — ο οποίος, ορκιζόμενος πίστη στις 14 Οκτωβρίου1457, είχε έναν βαστάζο να προηγείται ο οποίος έφερε δύο σπαθιά : το ένα έξω από τη θήκη του με τη λεπίδα προς τα πάνω, λόγω του δουκικού του τίτλου, το άλλο στη θήκη, λόγω της θέσης του ως σταβλάρχη.
Το 1366, ο Ιωάννης Δ΄ απέφυγε να δώσει όρκο πίστης υποστηρίζοντας ότι επιθυμούσε να το κάνει, αν και αμέσως μετά έδωσε όρκο πίστης για το φέουδό του της κομητείας του Μονφόρ-Λ'Αμωρί. Οι δισταγμοί αυτοί στο να δοθεί όρκος πίστης στον βασιλιά ήταν χαρακτηριστικοί μιας περιόδου κατά την οποία η βασιλική εξουσία είχε δεχθεί ισχυρό πλήγμα από τον Εκατονταετή Πόλεμο και όπου οι μεγαλύτεροι και πιο ισχυροί φεουδάρχες επιχειρούσαν να ισχυροποιήσουν τη θέση τους και να μην είναι υποχρεωμένοι να λογοδοτούν στον βασιλιά της Γαλλίας. Ένα από τα πλέον σημαντικά θέματα της διαμάχης αυτής για την εξουσία ήταν ο Τρελός Πόλεμος στον οποίο ο Φραγκίσκος Β΄ οδήγησε τη Βρετάνη, ερχόμενος σε μετωπική σύγκρουση με τη βρετονική αριστοκρατία η οποία στην πλειοψηφία της ήταν πιστή στον βασιλιά της Γαλλίας.
Παραπομπές
↑John Le Patourel, Feudal Empires: Norman and Plantagenet; ed. Michael Jones, (The Hambledon Press, 1984), σ. 241
↑Michael Jones, The Creation of Brittany, (The Hambledon Press, 1988), 4
↑Μεταξύ 1206 και 1207, ο βασιλιάς της Γαλλίας, Φίλιππος Αύγουστος αφαίρεσε τη διοίκηση του δουκάτου από τον Γκι ντε Τουάρ και ανέλαβε ο ίδιος τα διοικητικά καθήκοντά του, προτού του τα επιστρέψει.
.png)
.jpg)
_Philip_VI_of_France.jpg)
.jpg)
.png)
.jpg)
