Ο Κάρελ Ζέμαν (τσεχικά: Karel Zeman, 3 Νοεμβρίου1910 - 5 Απριλίου1989) ήταν Τσέχος σκηνοθέτης, σχεδιαστής παραγωγής, καλλιτέχνης και animator. Είναι περισσότερο γνωστός ως δημιουργός ταινιών φαντασίας που συνδύαζαν live-action (ζωντανή δράση) και animation,[11] για αυτό και συχνά αναφέρεται ως ο «Τσέχος Μελιές».[12][13][14]
Βιογραφία
Πρώιμα χρόνια, σπουδές, animation και εργασία στον τομέα της διαφήμισης
Ο Κάρελ Ζέμαν γεννήθηκε στις 3 Νοεμβρίου του 1910 στο Οστρόμερ, το οποίο τότε ανήκε στην Αυστροουγγαρία.[15] Μετά από επιμονή των γονιών του, σπούδασε επιχειρήσεις, σε λύκειο του Κολίν.[16] Τη δεκαετία του 1920 σπούδασε σε ένα γαλλικό σχολείο με θέμα τη διαφήμιση και αργότερα εργάστηκε σε διαφημιστικό στούντιο στη Μασσαλία, έως το 1936.[17] Στη Γαλλία δούλεψε για πρώτη φορά με animation για τους σκοπούς μιας διαφήμισης ενός σαπουνιού.[16] Μετά από επισκέψεις του στη Γιουγκοσλαβία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα, επέστρεψε στην πατρίδα του (τότε Τσεχοσλοβακία). Εν συνεχεία, εξακολούθησε να εργάζεται στο χώρο της διαφήμισης, κυρίως για τις τσεχικές εταιρείες Bata Shoes και Tatra.[15] Το 1939, προσπάθησε να επισκεφτεί και να μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Καζαμπλάνκα, αλλά κάτι τέτοιο ήταν δύσκολο εξ αιτίας του Προτεκτοράτου Βοημίας και Μοραβίας, το οποίο δημιουργήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία. Ο Ζέμαν δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τα απαραίτητα έγγραφα, κι έτσι αναγκάστηκε να παραμείνει στην πατρίδα του κατά τη Γερμανική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία.[16]
Συνάντηση με τον Κλος και πρώτη μικρού μήκους ταινία (αρχή των πειραματισμών)
Στο σχολείο της Bata, που αφορούσε βιτρίνες, και όπου ο ίδιος δίδασκε, γνώρισε τον animator Έλμαρ Κλος, και του έδειξε μέρος της δουλειάς του. Έτσι, ο Κλος πρόσφερε στον Ζέμαν εργασία, στα Zlín's animation studio. Κατόπιν σκέψεως (οι γυναίκα του και τα παιδιά του είχαν εγκατασταθεί ήδη στο Μπρνο), δέχθηκε τη δουλειά που του προσφέρθηκε το 1943.[15] Εκεί εργάσθηκε ως βοηθός της πρωτοπόρου Τσέχας animator Χερμίνα Τύρλοβα και το 1945 έγινε σκηνοθέτης σε γκρουπ παραγωγής stop-motion animation.[18] Την ίδια χρονιά, σε συνεργασία με τον αδελφό του Μποζιβόι Ζέμαν, δημιούργησε την πρώτη του μικρού μήκους ταινία, ονόματι Vánoční sen. Το έργο αυτό συνδύαζε κινούμενες μαριονέτες και ζωντανή δράση, σηματοδοτώντας την αρχή των πειραματισμών του Ζέμαν με νέες τεχνικές και είδη.[19]
Σόλο δουλειά
Αμερικανική αφίσα της ταινίας του, Vynález zkázy (1958)
Ξεκίνησε την αυτόνομη καριέρα του δημιουργώντας μια σειρά σατιρικών μικρών επεισοδίων καρτούν, με πρωταγωνιστή μια μαριονέτα με το όνομα Κύριος Προκούκ. Η σειρά έγινε μεγάλη επιτυχία και αγαπήθηκε από το τσεχικό κοινό.[20] Ανταποκρινόμενος σε σχετική πρόκληση, ο Ζέμαν προσπάθησε να ανακαλύψει μία μέθοδο στην οποία θα χρησιμοποιούσε γυαλί σε animation,[19] το οποίο τον οδήγησε στη δημιουργία του ασυνήθιστου έργου Inspirace, το 1948. Πρόκειται για μία βουβή και ποιητική ιστορία αγάπης, χρησιμοποιώντας γυάλινες φιγούρες.[15] Το 1950, ο Ζέμαν δημιούργησε το μισάωρο φιλμ Král Lávra, βασισμένο στο σατιρικό ποίημα του Κάρελ Χάβλιτσεκ Μπρορόβσκι,[18] με το φιλμ, τελικά, να βραβεύεται.[15] Το 1952 δημιούργησε το πρώτο του μεγάλου μήκους φιλμ, ονόματι Poklad ptačího ostrova. Το έργο βασίστηκε σε ένα περσικό παραμύθι και σχεδιάστηκε εμπνευσμένο από την περσική ζωγραφική, συνδυάζοντας, μάλιστα, και πολλές animation τεχνικές σε δύο ή και τρεις διαστάσεις.[19]
Το 1961, υπήρξε μέλος της κριτικής επιτροπής του 2ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μόσχας,[23] πόστο που του ανατέθηκε εκ νέου στο 7ο Φεστιβάλ Μόσχας, το 1971.[24] Το 1970 τιμήθηκε από την Τσεχοσλοβακική Κυβέρνηση με τον τίτλο «Εθνικός Καλλιτέχνης».[20]
Ύστερη περίοδος
Αφού ολοκλήρωσε ορισμένες τανίες ζωντανής δράσης, ο Ζέμαν πειραματίστηκε με πιο κλασικές φόρμες του animation, ξεκινώντας με τα επτά μικρού μήκους κινούμενα σχέδια, σχετικά με τον Σεβάχ, τα οποία, εν τέλει, έγιναν η ταινία μεγάλου μήκους Pohádky tisíce a jedné noci (1974).[25] Οι τελευταίες του ταινίες ήταν το Čarodějův učeň, το 1977, η οποία βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Ότφριντ Προύσλερ και το Pohádka o Honzíkovi a Mařence, το 1980. Στις 3 Νοεμβρίου του 1980, στον εορτασμό των εβδομήντα χρόνων του, ο Πρόεδρος Γκουστάβ Χουσάκ, τον τίμησε με το Τάγμα της Δημοκρατίας.[26]
Στις 5 Απριλίου του 1989, ο Ζέμεν απεβίωσε στο Γκότβαλντοβ (σημερινό Ζλιν), μερικούς μήνες πριν τη Βελούδινη επανάσταση.[20]
Η δουλειά του Ζέμαν επηρέασε αρκετούς animator και σκηνοθέτες, τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και διεθνώς. Για παράδειγμα, ο Τσέχος animator Γιαν Σβάνκμαϊερ επηρεάστηκε αρκετά από τη δουλειά του Ζέμαν,[27] όπως και Αμερικανός σκηνοθέτης Τέρι Γκίλιαμ,[28] ο οποίος είπε για τον Ζέμαν: «Έκανε (ο Ζέμαν) ότι ακόμα εγώ προσπαθώ να κάνω, το οποίο είναι να συνδυάσω live-action με animation.[29] Οι εικόνες στο βάθος στο στυλ του Ντορέ ήταν υπέροχες». Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τιμ Μπάρτον, περιέγραψε τον Ζέμαν ως «εξαιρετική έμπνευση», σχολιάζοντας ειδικότερα: «όσον αφορά το stop motion και μία αίσθηση 'χειροποίητης' ποιότητας, ο Ζέμαν το έκανε απίστευτα».[30] Ο Ρέι Χάριχαουζεν, μιλώντας σε συνέντευξη, δήλωσε πόσο θαυμάζει τον Ζέμαν,[31] συμπληρώνοντας ότι και ο Αμερικανός σκηνοθέτης Γουές Άντερσον, έχει συμπεριλάβει στις ταινίες του στοιχεία που αποτελούν φόρο τιμής στον Ζέμαν.[32]
Ο ιστορικός κινηματογράφου Ζωρζ Σαντούλ, είπε για τον Ζέμαν ότι «άνοιξε διάπλατα του ορίζοντες για την όγδοη τέχνη, το animation».[19] Με αφορμή μία έκθεση animation το 2010, επιμελητές του Barbican Centre, είπαν για τον Ζέμαν: «Αν και η επιρροή του είναι πολύ μεγαλύτερη από την παγκόσμια φήμη του, σίγουρα θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους animator όλων των εποχών».[32]
Το 2012, στην Πράγα, άνοιξε μουσείο αφιερωμένο στον Ζέμαν και το έργο του, με το όνομα Muzeum Karla Zemana, το οποίο βρίσκεται κοντά στη Γέφυρα του Καρόλου.[33]
↑ 11,011,1Hames, Peter (2009). Czech and Slovak Cinema: Theme and Tradition. Edinburgh: Edinburgh University Press. σελ. 188.
↑Wellner-Pospisil, Michael (2002). «Le Méliès tchèque» (στα French). Festival International du Film de la Rochelle. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2013.CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
↑ 15,015,115,215,315,4Nováková, Markéta (March–April 2001). «The Fabulous World of Karel Zeman». Ahoy: Newsletter of the Czech Center New York6 (2). Published online: «The Fabulous World of Karel Zeman». Jules Verne: Andreas Fehrmann's Collection. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2012.
_07,_hrob_Karla_Zemana.jpg)
