Ο Γερμανικός Σταυρός (γερμανικά: Deutsches Kreuz), επίσημος τίτλος Πολεμικό Τάγμα του Γερμανικού Σταυρού (γερμ. Kriegsorden des deutschen Kreuzes) ήταν ιδιαίτερο στρατιωτικό διάσημο της Ναζιστικής Γερμανίας κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο που απονέμονταν "επ΄ ανδραγαθία" ή για επιτεύγματα στη στρατιωτική διοίκηση και δακρίνονταν σε τρεις άσχετες ιεραρχικά τάξεις: τον Αργυρό, τον Χρυσό και τον Αδαμαντοκόλλητο Γερμανικό Σταυρό (ο τελευταίος ουδέποτε απονεμήθηκε). Στις στολές εκστρατείας φέρονταν κεντητές παραλλαγές, κυρίως του Χρυσού, ο οποίος απονεμόταν συχνότερα, σπανίως δε του Αργυρού.
Ιστορία
Ο Γερμανικός Σταυρός καθιερώθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 1941 από τον Αδόλφο Χίτλερ βάσει του 3ου Άρθρου του Διατάγματος Καθιέρωσης της 28ης Σεπτεμβρίου 1941 (Artikel 3 der Stiftungsverordnung vom 28. September 1941):[1]
Artikel 3
Das Deutsche Kreuz in Gold wird verliehen, für vielfach bewiesene außergewöhnliche Tapferkeit oder für vielfache hervorragende Verdienste in der Truppenführung.
Άρθρο 3ο
Ο Γερμανικός Σταυρός σε Χρυσό θα απονέμεται για επανειλημμένη επίδειξη αποδεδειγμένης εξαιρετικής ανδρείας ή για πολλά και εξαιρετικά κατορθώματα στην ηγεσία των στρατευμάτων.
Absatz 1
Das Deutsche Kreuz in Silber wird verliehen für vielfache außergewöhnliche Verdienste in der militärischen Kriegführung.
Παράγραφος 1η
Ο Γερμανικός σταυρός σε Ασημένιο θα απονέμεται για πολλά και εξαιρετικά κατορθώματα στην πολεμική στρατιωτική ηγεσία.
Το δικαίωμα απονομής διατηρούσε από τις 19 Δεκεμβρίου 1941 ο ΣτρατάρχηςΚάιτελ.[1]
Χρυσός και Αργυρός Γερμανικός Σταυρός
Παρ' όλο που επρόκειτο για δύο τάξεις του ίδιου παρασήμου, ο Χρυσός και ο Αργυρός Γερμανικός Σταυρός ήταν δύο ανεξάρτητα παράσημα. Οι κανονισμοί απαγόρευαν σε κάποιον να φορά και τις δύο τάξεις μαζί, αλλά υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις αξιωματικών που το έκαναν.
Ο Γερμανικός Σταυρός θεσπίστηκε ως ένα μετάλλιο ανώτερης τάξεως από αυτή του Σιδηρού Σταυρού 1ης Τάξεως, αλλά κατώτερης του Σταυρού των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού. Ο Σιδηρούς Σταυρός 1ης Τάξεως αποτελούσε μεν προϋπόθεση για την απονομή του Γερμανικού Σταυρού, αλλά ο Γερμανικός Σταυρός δεν σχετιζόταν με τα κριτήρια απονομής του Σταυρού των Ιπποτών.[1]
Από αριστερά προς τα δεξιά: Αργυρός Γερμανικός Σταυρός, Χρυσός Γερμανικός Σταυρός, Γερμανικός Σταυρός με Διαμάντια. Από κάτω ορισμένες αντίστοιχες μεταπολεμικές εκδόσεις: Παρατηρήστε πως η σβάστικα έχει αφαιρεθεί.
Υφασμάτινη παραλλαγή
Στις 7 Απριλίου 1943, ενεκρίθη η κατασκευή μιας υφασμάτινης, ως επί το πλείστον, παραλλαγής του παρασήμου, προκειμένου να αποφευχθεί η φθορά του μεταλλικού στο πεδίο της μάχης. Η εκδοχή αυτή παραδιδόταν σε πακέτο και καλυμμένη από σελοφάν. Τα κύρια υλικά κατασκευής της ήταν βαμβάκι, αλουμίνιο και μετάξι, ενώ το οπίσθιο μέρος από μαύρο, σκληρό χαρτόνι. Το χρώμα διαφοροποιούνταν επίσης ανάλογα με τον κλάδο (πρασινο-γκρι για τον Στρατό Ξηράς και τα Waffen-SS, μαύρο για τα πληρώματα των Τεθωρακισμένων, γκρι-μπλε για τη Λούφτβαφε, μπλε για την Kriegsmarine και λευκό για θερινή επίδειξη. Η συντριπτική πλειοψηφία των μεταλλίων αφορούσε τον Χρυσό Γερμανικό Σταυρό.[2]
Χρυσός Γερμανικός Σταυρός, κεντητή παραλλαγή
Αδαμαντοκόλλητος Γερμανικός Σταυρός
Τον Οκτώβριο του 1942, ο Χίτλερ διέταξε την κατασκευή της τάξεως του Γερμανικού Σταυρού με Διαμάντια. 20 κομμάτια κατασκευάστηκαν από τον κοσμηματοποιό Ρατ στο Μόναχο. Στάλθηκαν σε ένα παράρτημα της Καγκελαρίας, αλλά ουδέποτε απονεμήθηκαν. Τελικά κατέληξαν στο Κάστρο Κλέσσχαϊμ στην Αυστρία, όπου κατασχέθηκαν από έναν Αμερικανό αξιωματικό και κατέληξαν σε ιδιωτικές συλλογές, εκτός από τρεις που φυλάσσονται στη Στρατιωτική Ακαδημία του Ουέστ Πόιντ στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.[1][3]
Μεταπολεμικά
Όπως και με άλλα παράσημα που έφεραν τον αγκυλωτό σταυρό, μετά από την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος η δημόσια επίδειξη του μεταλλίου ποινικοποιήθηκε, ωστόσο για τους βετεράνους του πολέμου σχεδιάστηκαν Γερμανικοί Σταυροί που έφεραν τον μαύρο Σιδηρούν Σταυρό με τρία φύλλα δρυός στο κέντρο του, σύμβολα τα οποία επιτρέπονταν, αντί του παράνομου μέχρι σήμερα αγκυλωτού σταυρού.[4] Η αλλαγή αυτή καθιερώθηκε βάσει του «Νόμου περί Τίτλων, Τάξεων και Τιμητικών Σημάτων» (Gesetz über Titel, Orden und Ehrenzeichen) (BGBl. I S. 334) της 26ης Ιουλίου 1957.[5]
Σχεδίαση και παραγωγή
Αργυρός Γερμανικός Σταυρός
Σχεδιαστής του παρασήμου ήταν ο Δρ. Ρίχαρντ Κλάιν (Dr. Richard Klein) στο Μόναχο και τα πρώτα πρωτότυπα κατασκευάστηκαν από την εταιρεία Ντέσλερ&Υιός (Deschler und Sohn) στην ίδια πόλη.[1] και αργότερα από διάφορες κατασκευάστριες εταιρείες όπως οι Deschler, Zimmermann, Klein, Steinhauer&Luck, Godet και C.E. Juncker – όλες έπρεπε ωστόσο να έχουν την άδεια της Leistungsgemeinschaft Deutscher Ordenshersteller («Ένωση Κατασκευαστών Γερμανικών Παρασήμων», η οποία καθόριζε και τις διαστάσεις των παρασήμων). Η εταιρεία Meybauer ανέστειλε την παραγωγή της για αυτόν ακριβώς τον λόγο.[6]
Ο Γερμανικός Σταυρός ήταν ομολογουμένως ένα από τα πιο περίπλοκα παράσημα που κατασκευάστηκαν στη Ναζιστική Γερμανία.[6] Σε αντίθεση με το όνομά του, το παράσημο δεν είχε καμία σχέση με το σήμα του σταυρού, εκτός από τον αγκυλωτό σταυρό που απεικόνιζε στο κέντρο του.
Ο μεταλλικός Γερμανικός Σταυρός – πλην μικρών διαφορών ανάλογα με τον κατασκευαστή – αποτελούνταν από πέντε κύρια μέρη που συνδέονταν μεταξύ τους με 4 βίδες (από το 1942, πρώιμα πρωτότυπα είχαν 10, ενώ 6 είχαν τυπικά αυτά που κατασκευάζονταν στην Αυστρία[7] ). Η βάση του παρασήμου ήταν ένα ασημένιο αστέρι με οκτώ ακτίνες, πάνω στο οποίο εφαρμοζόταν ένα δεύτερο, μικρότερο, σε βαθύ γκρι χρώμα. Στο κέντρο δύο ομόκεντρων ασημένιων κύκλων, με τον έναν μικρότερο από τον άλλο, κόκκινου χρώματος περιμετρικά, εφαρμοζόταν ο αγκυλωτός σταυρός (δηλαδή μια εκδοχή του συμβόλου της σβάστικας βαμμένος με μαύρο σμάλτο. Στο διάστημα μεταξύ των δύο ομόκεντρων κύκλων τοποθετούνταν ένα χρυσό στεφάνι, με χαραγμένο στη βάση του το έτος 1941.[6]
Στο οπίσθιο μέρος του παρασήμου υπήρχε στερεωμένη μία καρφίτσα, έτσι ώστε να εφαρμόζεται στο ρούχο του αποδέκτη, ο οποίος το φορούσε στην δεξιά πλευρά του στήθους.[6]
Απονομή του Χρυσού Γερμανικού Σταυρού σε άντρα των U-Boote (γερμανικών υποβρυχίων, που αποτελούσαν κλάδο της Kriegsmarine)
Τα υλικά κατασκευής του παρασήμου, σύμφωνα με τις διαταγές, ήταν, ανάλογα με τα μέρη, ένα κράμα αλουμινίου και χαλκού, ορείχαλκος και ένα κράμα χαλκού και νικελίου.[6]
Παρά την εκλεπτυσμένη σχεδίασή του, το παράσημο θεωρούνταν ανέκαθεν κακόγουστο. Ανάμεσα στους στρατιώτες ονομαζόταν Spiegelei και Hitlers Spiegelei («Τηγανητό αυγό» και «τηγανητό αυγό του Χίτλερ» αντίστοιχα), Ochsenauge (κυριολεκτικά «μάτι του βοδιού», εννοείται «Κέντρο του στόχου», πβ. το αγγλικό bullseye),[8]Gesinnungsrückstrahler («Ανακλαστής άποψης») και Parteiabzeichen für Krurzsichtige («Έμβλημα του Κόμματος για μυωπικούς»), λόγω της ευδιάκριτης σβάστικας που απεικόνιζε.[9] Καθώς επίσης υπήρχε η αίσθηση πως ο στρατιώτης που λάμβανε τον Γερμανικό Σταυρό είχε πλέον μειωμένες πιθανότητες να λάβει την υψηλότερη διάκριση του Σταυρού των Ιπποτών, ο Γερμανικός Σταυρός απέκτησε τη φήμη του Ritterkreuz Stopper («σταματητής του Σταυρού των Ιπποτών»).[10]
Ένας εκ των πολλών αποδεκτών του Γερμανικού Χρυσού Σταυρού, ο Αντιστράτηγος Βάλτερ Λουχτ
Κριτήρια απονομής
Η ουσιώδης διαφορά μεταξύ των δύο τάξεων του Γερμανικού Σταυρού (Χρυσού και Αργυρού), όπως είναι φανερή απ' το διάταγμα, ήταν η εξής: Ο Χρυσός Γερμανικός Σταυρός απονεμόταν κυρίως για επίδειξη ανδρείας, ενώ ο Αργυρός Γερμανικός Σταυρός για εξαιρετικές διοικητικές επιδόσεις.[1] Με άλλα λόγια, ο Χρυσός Γερμανικός Σταυρός απονεμόταν για πράξεις στο πεδίο της μάχης και ο Αργυρός για πράξεις που συνέβαλαν στην πολεμική προσπάθεια, αλλά κατά βάση στα μετόπισθεν, όχι στην πρώτη γραμμή.
Στρατιώτες και υπαξιωματικοί του Στρατού (Heer), της Αεροπορίας (Λούφτβαφε) και των Waffen-SS, – αλλά και προσωπικό συμμαχικών δυνάμεων – όλοι κάτοχοι του Σιδηρού Σταυρού Α' Τάξεως (είτε της έκδοσης του 1939 είτε με την πόρπη του 1939, που απονεμόταν σε κατόχους της έκδοσης του 1914), μπορούσαν να τιμηθούν με το Χρυσό Γερμανικό Σταυρό, πραγματοποιώντας έξι φορές κάποιες ενέργειες που κανονικά θα τους απέφεραν τον Σιδηρούν Σταυρό 1ης Τάξεως. Για τους αξιωματικούς ίσχυε το ίδιο, αλλά για οκτώ φορές. Τα κριτήρια για τον Αργυρό Γερμανικό Σταυρό ήταν παρόμοια, αλλά το μετάλλιο το οποίο θα απέφερε η πράξη ανδρείας ήταν σε αυτή την περίπτωση ο Σταυρός Πολεμικής Ανδραγαθίας 1ης Τάξεως, με ξίφη ή άνευ ξιφών.[1] Πρακτικά, ο Γερμανικός Σταυρός ισοδυναμούσε χονδρικά με 6-8 (κατά περίπτωση) Σιδερένιους Σταυρούς Α' Τάξεως (Χρυσός) ή με ανάλογο αριθμό Σταυρών Πολεμικής Ανδραγαθίας Α' Τάξης.
Από το 1944 και εξής η απονομή της σπάνιας Πόρπης Μάχης εκ του Συστάδην συνοδευόταν αυτόματα και με την απονομή του Χρυσού Γερμανικού Σταυρού.[3]
Για το Πολεμικό Ναυτικό (Kriegsmarine) αναπτύχθηκε ένα ιδιαίτερο σύστημα πόντων. 500 πόντοι κερδίζονταν για την απενεργοποίηση μιας μη επισημασμένης εχθρικής νάρκης και 100 για αυτή μίας επισημασμένης, ενώ Χρυσός Γερμανικός Σταυρός απονεμόταν με την συγκέντρωση συνολικά 6000 πόντων.[1]
Δικαίωμα απονομής του παρασήμου είχε ο Ανώτατος Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων (Βέρμαχτ) και των επιμέρους κλάδων.
Μαζί με το παράσημο, ο αποδέκτης λάμβανε και ένα προσωρινό πιστοποιητικό απονομής, (Vorläufiges Besitzzeugnis) ενώ το επίσημο (Besitzurkunde) αποστελλόταν συνήθως ταχυδρομικά στο σπίτι του ή στον ίδιο. Η απονομή σημειωνόταν στα χαρτιά του αποδέκτη και δημοσιευόταν στη "Λίστα της Τιμής" που εκδιδόταν μηνιαίως για αυτό τον σκοπό από κάθε κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεων ξεχωριστά (συμπεριλαμβανομένων και των Waffen-SS).[3]
Απονομές ανά κλάδο υπηρεσίας
Σημείωση:Οι αριθμοί ενδέχεται να διαφέρουν από τους ακριβείς, καθώς λόγω του χάους που επικρατούσε στα τέλη του πολέμου, δεν κρατήθηκαν επίσημα αρχεία για τους τελευταίους αποδέκτες.[3]
↑Stedman, Robert F.: Jagdflieger. Ο πιλότος καταδιωκτικών της Luftwaffe 1939-1945. Στρατολόγηση-Επιχειρησιακή Δράση-Εξοπλισμός-Αερομαχίες. Σειρά: Πολεμιστές (10). Εκδόσεις Περισκόπιο/Osprey Publishing (συνεργασία), Αθήνα 2009. ISBN 978-960-9408-39-4
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
