Αρσαμόσατα

Συντεταγμένες: 38°39′39.1194″N 39°30′39.3030″E / 38.660866500°N 39.510917500°E / 38.660866500; 39.510917500

Αρσαμόσατα
Χάρτης
Είδοςαρχαία πόλη[1] και αρχαιολογική θέση[1]
Γεωγραφικές συντεταγμένες38°39′39″N 39°30′39″E
ΧώραΤουρκία
δεδομένα (π)
Τα Αρσαμόσατα σε χάρτη της ευρύτερης περιοχής κατά το 780
Αρσαμόσατα
Αρσαμόσατα
Τα Αρσαμόσατα σε χάρτη της ευρύτερης περιοχής κατά το 780

Τα Αρσαμόσατα ή Ἀρμόσατα ή Αρσαμασάτ (αρμενικά: Արշամշատ‎‎), ή, ακόμη, Σιμσάτ, ήταν αρχαία πόλη η οποία ιδρύθηκε γύρω στο 220 π.Χ, στο αρμενικό βασίλειο της Σωφηνής η οποία στη συνέχεια πέρασε στην επικράτεια των Σελευκιδών και στους επόμενους αιώνες στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, στους Άραβες, στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τους Σελτζούκους, πριν ερημωθεί κατά τον 13ο αιώνα. Βρισκόταν ανάμεσα στον Ευφράτη και τον Τίγρη, στα εδάφη της επαρχίας Ελαζίγ της σημερινής Τουρκίας. Η θέση της πόλης θεωρείται ότι είναι στην περιοχή της Χαράμπα (σε απόσταση περίπου 60 χλμ. στα ανατολικά του Ελαζίγκ), εδάφη που βρίσκονται εν μέρει κάτω από τα νερά του φράγματος Κεμπάν(D/R). Η πόλη δεν πρέπει να συγχέεται με τα Σαμόσατα.

Τοπωνύμιο

Το όνομα θεωρείται ότι προέρχεται από το όνομα Αρσάμης, τυπικό όνομα περσικής προέλευσης, κοινό σε μέλη της δυναστείας της Σωφηνής, ένα από τα οποία θεωρείται ότι μπορεί να ήταν ιδρυτής της πόλης[2][3] και συγκεκριμένα στον Αρσάμη της Αρμενίας(D/R).

Τα ονόματα που υπάρχουν σε αναφορές για την πόλη αυτή είναι τα εξής[2][4]:

Τοποθεσία

Μετά το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα, η θέση των Αρσαμοσάτων θεωρείται ότι είναι 55 χλμ περίπου ανατολικά του Ελαζίγ, στον λόφο Σιμσάτ, κοντά στο χωριό Χαράμπα, το οποίο είναι εν μέρει κάτω από το νερό της λίμνης του φράγματος Κεμπάν. [7][8][9] Η τοποθεσία αναφέρεται και ως λόφος Χαράμπα και εκεί είχαν εντοπιστεί αρχαία ευρήματα τα οποία φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό και Εθνογραφικό μουσείο του Ελαζίγ[10]

Ο Πολύβιος, τον 2ο αιώνα π.Χ. ανέφερε ότι βρισκόταν στο αποκαλούμενο «Καλό Πεδίο», μεταξύ του ποταμού Ευφράτη και του ποταμού Τίγρη.[11]

Τον πρώτο αιώνα, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στο έργο του Φυσική Ιστορία το οποίο συντάχθηκε περίπου το 77-79 μ.Χ., αναφέρει ότι «Οι πιο διάσημες πόλεις στη Μικρή Αρμενία είναι η Καισαρεία, η Άζα και η Νικόπολις, στη Μεγάλη Αρμενία τα Αρσαμόσατα που βρίσκονται κοντά στον Ευφράτη, τα Καρκαθιόκερτα επί του Τίγρη, τα Τιγρανόκερτα και πάνω σε πεδιάδα κοντά στον ποταμό Αράξη, τα Αρτάξατα»[12].

Τον δεύτερο αιώνα από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο αναφέρεται στη Μεγάλη Αρμενία, ανάμεσα στις πόλεις της εποχής: Ηλέγερδα ή [Κ]λέγερδα, Μαζάρα, Άνζητα, Σόειτα, Βελκανία, Σελτία, Θωσπία, Κολχίς, Σιαυνάνα, Αρσαμόσατα, Κόρδα, μεταξύ του Ευφράτη και των πηγών του Τίγρη, στις περιοχές Ανζητηνή (ή Ανζιτηνή), Θωσπίτη, Κοριναία.[13]

Μετά την εγκατάλειψη της πόλης τον 13ο αιώνα, θεωρείται ότι ο πληθυσμός της χωρίστηκε σε κοντινά χωριά που δεν είναι γνωστό αν προϋπήρχαν ή φτιάχτηκαν από κατοίκους των Αρσαμοσάτων. Σημειώνεται ότι επτά χωριά της περιοχής κοντά στο χωριό της Χαράμπα (από το αραβικό Kharaba που σημαίνει «ερείπια», σήμερα μερικώς υπό το νερό του Φράγματος Κεμπάν), ονομάζονταν (ίσως ονομάζονται μέχρι και σήμερα), όλα μαζί Αρσιμσάτ (Arsimsat) (από το αραβικό όνομα για τα Αρσαμόσατα, προερχόμενο από το αρμένικο όνομα Αρσαμασάτ (Arshamashat), που είχε γίνει Αρσιμσάτ (Arshimshat) και συντομευμένο Σιμσάτ (Shimshat) [8].

Ιστορία

Η πρώτη πληροφορία που έχουμε για την πόλη είναι από τον Πολύβιο (8.23-25), ο οποίος την ονομάζει Ἀρμόσατα και αναφέρει ότι βρισκόταν στο αποκαλούμενο «Καλό Πεδίο», μεταξύ του ποταμού Ευφράτη και του ποταμού Τίγρη. Την πόλη πολιόρκησε ο Σελευκίδης Αντίοχος ο Γ΄, ενώ την υπεράσπιζε ο νεαρός βασιλιάς Ξέρξης[14] (ο Hewsen εκτιμά το 212 π.Χ.[15]). Μετά από συνεννόηση με τον Αντίοχο, ο Ξέρξης παρέδωσε την πόλη και ο Αντίοχος του άφησε πολλά από τα χρήματα που χρωστούσε και του έδωσε την αδελφή του Αντιοχίδα σε γάμο[11]. Θεωρείται ότι ο πατέρας του Ξέρξη και πιθανώς ιδρυτής των Σαμοσάτων ήταν ο βασιλιάς Αρσάμη της Σωφηνής (προς το 220 π.Χ.)[15], καθώς και ότι η πόλη για κάποια χρονική περίοδο, φαίνεται να αποτέλεσε πρωτεύουσα του βασιλείου της Σωφηνής[15].

Στη διάρκεια του Μεσαίωνα, βρέθηκε αρκετές φορές υπό τον έλεγχο των Βυζαντινών και των Αράβων. Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος αναφέρει ότι υπήρχε «Θέμα Ασμοσάτου», το οποίο στα προηγούμενα χρόνια ήταν υπό τους «Σαρακηνούς»[16][17]

Η πόλη ήταν επισκοπική έδρα σύμφωνα με το Notitiae Episcopatuum[5][6]. Σώζεται σφραγίδα μητροπολίτου του 11ου αιώνα με την ένδειξη «Κων[σ]ταντ[(ί)ν(ου) μητ]ροπολ(ίτου) [Ἀ]σμοσάτ(ου)»[18]

Εγκαταλείφθηκε στη διάρκεια του 13ου αιώνα.

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 (Aρμενικά) Αρμένικη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Armenian Encyclopedia Publishing House. 1974.
  2. ↑ 2,0 2,1 Getzel M. Cohen, "Hellenistic Settlements in the East from Armenia and Mesopotamia to Bactria and India", University of California Press, 2013, σελ. 45
  3. ↑ Αναφερόμενο στο Cohen, 2013: Marie-Louise Chaumont (που αποδίδεται λανθασμένα ως M.L- Claumont), Arméniens, 94
  4. ↑ Arsamosata, Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft
  5. ↑ 5,0 5,1 Notitiae Episcopatuum 1.950 (εκδ. Parthrey)
  6. ↑ 6,0 6,1 GEORGIVS CODINVS CVROPALATA, DE OFFICIIS MAGNAE ECCLESIAE, ET AVLAE CONSTANTINOPOLITANAE: Ex versione P. IACOBI GRETSERI SOC. IESV, cum eiusdem in Codinum Commentarior. libris tribus, & de Imaginibus non manufactis Opere. In hac Editione praeter comparatum cum Regiis MMSS. Graecum textum, [et reparatam Latinam versionem, accedunt inediti ex REGIA [et] MAZARINA Bibliotheca Officialium Catalogi, [et] ad Codini mentem locupletes Notae. Adiunguntur recentiores Orientalium Episcopatuum Notitiae, voces honorariae, appellationes dignitatum indices, quibus pustremis saeculis Ecclesiastici vel Aulici Proceres salutabantur], Γεώργιος Κωδινός, 1648, σελ. 360
  7. ↑ Dualist Heresy in the Middle Ages, Volume 10, M. Loos, 1974, σελ. 39, με αναφορά στο Anatolian Studies XXI (1971) 145-16, Haraba (Şimşat Kalesi)
  8. ↑ 8,0 8,1 (Αγγλικά) T. A. Sinclair, Eastern Turkey, an Architectural and Archaeological survey, volume 3, Pindar Press, Londres, 1989, p. 112-115.
  9. ↑ Roaf, M., T. Sinclair, S. Kroll, St J. Simpson. «Places: 874354 (Arsamosata)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2016. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  10. ↑ Elazığ Museums and Historical Ruins (Μουσεία του Ελαζίγ και Ιστορικά Ερείπια, Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, ανακτήθηκε στις 21/12/2016
  11. ↑ 11,0 11,1 Πολύβιος, Ιστορίες η΄ (8.23-25) «Ὅτι Ξέρξου βασιλεύοντος πόλεως Ἀρμόσατα, ἣ κεῖται πρὸς τῷ Καλῷ πεδίῳ καλουμένῳ, μέσον Εὐφράτου καὶ Τίγριδος, ταύτῃ τῇ πόλει παραστρατοπεδεύσας Ἀντίοχος ὁ βασιλεὺς ἐπεβάλετο πολιορκεῖν αὐτήν. θεωρῶν δὲ τὴν παρασκευὴν τοῦ βασιλέως ὁ Ξέρξης, τὸ μὲν πρῶτον αὑτὸν ἐκποδὼν ἐποίησε, μετὰ δέ τινα χρόνον δείσας μὴ τοῦ βασιλείου κρατηθέντος ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν καὶ τἄλλα τὰ κατὰ τὴν ἀρχὴν αὐτῷ διατραπῇ, μετεμελήθη καὶ διεπέμψατο πρὸς τὸν Ἀντίοχον, φάσκων βούλεσθαι συνελθεῖν εἰς λόγους. οἱ μὲν οὖν πιστοὶ τῶν φίλων οὐκ ἔφασκον δεῖν προΐεσθαι τὸν νεανίσκον λαβόντες εἰς χεῖρας, ἀλλὰ συνεβούλευον κυριεύσαντα τῆς πόλεως Μιθριδάτῃ παραδοῦναι τὴν δυναστείαν, ὃς ἦν υἱὸς τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ κατὰ φύσιν. ὁ δὲ βασιλεὺς τούτων μὲν οὐδενὶ προσέσχε, μεταπεμψάμενος δὲ τὸν νεανίσκον διελύσατο τὴν ἔχθραν, ἀφῆκε δὲ τὰ πλεῖστα τῶν χρημάτων, ἃ συνέβαινε τὸν πατέρα προσοφείλειν αὐτῷ τῶν φόρων. λαβὼν δὲ παραχρῆμα τριακόσια τάλαντα παρ' αὐτοῦ καὶ χιλίους ἵππους καὶ χιλίους ἡμιόνους μετὰ τῆς ἐπισκευῆς τά τε κατὰ τὴν ἀρχὴν ἅπαντ' ἀποκατέστησε, καὶ συνοικίσας αὐτῷ τὴν ἀδελφὴν Ἀντιοχίδα πάντας τοὺς ἐκείνων τῶν τόπων ἐψυχαγώγησε καὶ προσεκαλέσατο, δόξας μεγαλοψύχως καὶ βασιλικῶς τοῖς πράγμασι κεχρῆσθαι.»
  12. ↑ Πλίνιος ο Πρεσβύτερος Φυσική Ιστορία, 6.26.6 «Cyrus oritur in Heniochis montibus, quos alii Coraxicos vocavere, Araxos eodem monte quo Euphrates, VI p. intervallo, auctusque amne Vsi et ipse, ut plures existimavere, Cyro defertur in Caspium mare. oppida celebrantur in Minore Caesarea, Aza, Nicopolis, in Maiore Arsamosata Euphrati proximum, Tigri Carcathiocerta, in excelso autem Tigranocerta, at in campis iuxta Araxen Artaxata»
  13. ↑ Κλαύδιος Πτολεμαίος, Βιβλίο Ε΄, κεφ. 13, παρ. 19 (5.13.19) (σελ. 156 εκδ. Β.), (σελ. 53 στην έκδοση Claudii Ptolemaei Geographia, Volume 1, Claudio Ptolomeo sumtibus et typis Caroli Tauchnitii, 1843)
  14. ↑ (Γαλλικά) Grousset, René (1984) [1947]. Histoire de l’Arménie des origines à 1071. Παρίσι: Payot. ISBN 978-2228135702. 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 (Αγγλικά) Robert H. Hewsen, Armenia: A historical Atlas, The University of Chicago Press, Chicago et Londres, 2001 ISBN 0-226-33228-4, p. 37.
  16. ↑ Επιστημονική Επετηρίς, 1906, σελ. 222 [1] … και του υπό του Κωνσταντίνου Προφυρογέννητου αναφερόμενον (προς τον ίδι. υι. σ. 136) θέμα Ασμoσάτου (όπερ επί τινα χρόνον «υπό τών Σαρακηνών ήν») είναι θέμα Σαμoσάτων, παραφθαρέντος του ονόματος υπό των Αράβων εις Αλσαμοσάτ, Ασσαμοσάτ, και εντεύθεν παρά τοις Βυζαντινοίς μεταποιηθέντος εις Ασμόσατον. …
  17. ↑ Constantinus Porphyrogenitus, de Thematibus et de Administrando imperio. Accedit Hieroclis Synecdemus, cum Bandurii et Wesselingii commentariis. Recognovit Immanuel Bekkerus, Volume 3; Volume 7, Constantin VII ((empereur de Byzance ;), Hierokles Grammaticus impensis E. Weberi, 1840 σελίδα 226 στην έκδοση Weberi, 1840, στο πρωτότυπο κεφ. 50, σελ. 135/6 «Ίστεον ότι τοις παρελθούσι χρόνοις το του Χοζάνου θέμα υπό των Σαρακηνών ην, ομοίως και το του Ασμοσάτου θέμα και αυτό υπό των Σαρακηνών ήν»
  18. ↑ Constantine metropolitan of Asmosaton (eleventh century) Accession Number: BZS.1958.106.359, Dumbarton Oaks, Research Library and collection