Llyn bychan yn ne Gwynedd yw Llyn Gelligain. Fe'i lleolir tua 3 milltir i'r de-ddwyrain o Drawsfynydd yn ardal Meirionnydd. Saif 1,100 troedfedd i fyny.
Saif y llyn ger copa Moel Ddu i'r de o Gwm Prysor; llifa ffrwd o'r llyn i gyfeiriad y de i lifo i Afon Gain, un o lednentydd Afon Mawddach, yn is i lawr.[1]
Llyn Gelli Gain yn yr hafLlyn Gelli Gain yn y gaeaf
Cyfeiria'r hynafiaethydd a naturiaethwr Edward Lhuyd at y llyn yn 1698, gan ei alw'n "Lhyn Celligen". Mae'n dweud bod y llyn "yn llawn o benhwyaid a llyswennod o faint eithriadol o fawr"; ceir penhwyaid a llyswennod yno o hyd.[2]
Hanes llafar
Mae Llyn Gelli Gain (Llugan ar lafar) ym mhlwy Trawsfynydd yn 1,300' o uchder uwchben y môr; felly syndod oedd o i mi ddarllen mewn llyfr teithiau cerdded fod y lle'n enwog am lyswennod ers talwm (glywis i erioed mo hynny o'r blaen - penhwyad yn bendant, fel Llyn Peic oeddan i'n nabod y lle fel plant). Un nant fach sydd yn rhedeg ohoni i'r Afon Gain tua 450' yn îs i lawr yng Nghwm Dolgain - felly oes 'na bosibilrwydd fod llyswennod wedi bod yno rhyw dro.[3]
...At one time large eels were to be found in the lake for which it was famous. However today, it contains pike which weigh up to 8 pounds.
Stori arall cofiaf pan oedd y llyn wedi rhewi yw un am hela llwynog a'r cŵn hela wedi dal i fyny efo'r hen lwynog wrth lan y llyn. Mentrodd y blewyn coch dros y rhew ar cŵn yn ei ddilyn, ond roeddent yn rhy drwm i'r rhew a drwodd a nhw i'r dŵr gan adael i'r hen lwynog ddianc![4]
