John Montagu, 4ydd Iarll Sandwich
Ganwyd	13 Tachwedd 1718
Bu farw	30 Ebrill 1792  Chiswick
Dinasyddiaeth	Teyrnas Prydain Fawr
Alma mater	Coleg Eton Coleg y Drindod, Caergrawnt
Galwedigaeth	diplomydd, swyddog milwrol, cricedwr, gwleidydd
Swydd	Ysgrifennydd Gwladol Adran y Gogledd, Board of Admiralty, Postfeistr Cyffredinol y Deyrnas Unedig, llysgennad, Prif Arglwydd y Morlys, Prif Arglwydd y Morlys, Prif Arglwydd y Morlys, ambassador of the Kingdom of Great Britain in the Kingdom of Spain
Tad	Edward Montagu
Mam	Elizabeth Popham
Priod	Dorothy Montagu, Martha Ray
Partner	Fanny Murray
Plant	Basil Montagu, John Montagu, William Augustus Montagu, Augusta Montagu, Robert Montagu, Mary Montagu, Edward Montagu
Gwobr/au	Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol
Chwaraeon

Olynodd John Montagu, 4ydd Iarll Sandwich, PC, FRS (3 Tachwedd 1718 – 30 Ebrill 1792)^[1] ei daid, y 3ydd Iarll i Iarllaeth Sandwich, yn 1729, pan oedd ond yn ddeg oed. Daliodd amryw o swyddi milwrol a gwleidyddol yn ystod ei oes, ond mae fwyaf enwog oherwydd i bobl honni mai ef ddyfeisiodd y frechdan, Sandwich yn Saesneg.

Addysgwyd yn Eton a Choleg y Drindod, Caergrawnt, treuliodd Montagu cryn dipyn o amser yn teithio, a phan ddychwelodd i Loegr ym 1739 cymerodd ei sedd yn Nhŷ'r Arglwyddi fel un o gefnogwyr Dug Bedford. Apwyntiwyd ef yn un o Gomisiynwyr y Forlys o dan arweinyddiaeth Bedford, ac yn Chyrnol yn y Fyddin.

Anfonwyd ef i weinyddu fel plenipotensiwr yn y gyngres yn Breda yn 1746, a fe gariodd ymlaen i gymryd rhan yn nhrafodaethau heddwch Cytundeb Aix-la-Chapelle, a ddaeth i ban ym 1748. Yn Chwefror 1748, daeth e'n Arglwydd Cyntaf y Forlys, a ddailiodd y swydd hyd Mehefin 1751. Yn Awst 1753, daeth Sandwich yn un o brif Ysgrifenyddion Gwladol, a cymerodd ran arweiniol yn erledigaeth John Wilkes am enllib aflan, er ei fod wedi ymwneud â Wileken yn yr Hellfire Club ddrwg-enwog. Perfformiwyd The Beggar's Opera gan John Gay yn Covent Garden yn fuan wedyn, fe ymglymwyd Sandwich i gymeriad Jemmy Twitcher, bradwr Macheath yn y ddrama, fyth wedyn oherwydd ymddygiad Sandwich.

Daeth yr Arglwydd Sandwich yn Bostfeistr Cyffredin yn 1768, ac yn Ysgrifennydd Gwladol yn 1770, ac eto yn Arglwydd Cyntaf y Forlys o dan weinyddiaeth Arglwydd North o 1771 hyd Mawrth 1782. Er iddo ddal sawl swydd pwysig, roedd Sandwich yn analluog ac yn llwgr.

Dywed y tanseilwyd yr ymdrechion morol yn y Rhyfel Cylchdroadol Americanaidd gan anallu Sandwich yn y Forlys.^[2]

Priododd Sandwich Dorothy Fane, merch Isiarll 1af Fane, a chawsant fab, John, Isiarll Hinchingbrooke (1743–1814), a olynodd ei dad fel y 5ed Iarll. Trasiedi personol cyntaf Sandwich oedd dirywiad yn iechyd ei wraig, yn y diwedd, aeth hi'n wallgof. Fe gafodd Sandwich 16 mlynedd o hapusrwydd yn ddiweddarach gyda'r cantores opera Martha Ray, a chawsant tua naw o blant, roedd Basil Montagu (1770–1851), llenor, arbenigwr cyfreithiol a dyngarwr, yn un ohonynt.^[3] Bu trasiedi arall yn Ebrill 1779 pan llofruddiwyd Ray yng nghyntedd y Tŷ Opera Brenhinol yn Covent Garden gan gwynwr cenfigennus, James Hackman, Rheithor Wiveton. Ni ddaeth Sandwich fyth dros ei alar.

Mae'n bosib y gymerwyd y gair Saesneg am frechdan, sandwich, ar ôl Arglwydd Sandwich, ond ni ddyfeisiwyd y frechdan ganddo.^[4] Mae amgylchiadau dyfeisio'r frechdan yn dal i gael eu dadlau hyd heddiw. Fe argraffwyd achlust yn llawlyfr teithio Tour to London gan Pierre Jean Grosley, gan ffurfio'r chwedl boblogaidd mai bara a chig a gynhaliodd yr Arglwydd Sandwich wrth y bwrdd gamblo^[5]. Ond mae bywgraffwr Sandwich, N.A.M. Rodger, yn cynnig y syniad y bu'n mwy tebygol iddo fwyta ei frechdan cyntaf wrth ei ddesg oherwydd ei ymrwymiadau i'r forlu, gwleidyddiaeth a'r celfyddydau.

Mae'n bosib mai brawd yng nghyfraith Sandwich, Jerome de Salis a anwyd yn Gweriniaeth Grisons, a ddygodd ef am frechdanau.

• 1718 Ganwyd ar 3 Tachwedd 1718
• 1729 olynu ei daid, Edward y 3ydd Iarll, i'r iarllaeth
• 1729 Addysgwyd yn Eton a Coleg y Drindod, Caergrawnt
• 1740/41 (hen galendr/calendr newydd), 14 Mawrth, priodi yr Anrhydeddus Dorothy Fane yn Sant James, Westminster
• 1746 Cael ei anfon fel plenipotensiwr i'r gyngres yn Breda, ac yn cario 'mlaen i gymryd rhan yn y trafodaethau hyd i Gytundeb Aix-la-Chapelle cael ei arwyddo ym 1748
• 1748 Dod yn Arglwydd Cyntaf y Forlys
• 1763 Dod yn un o'r prif Ysgrifenyddion Gwladol
• 1768 Dod yn Postfeistr Cyffredin
• 1770 Dod yn Ysgrifennydd Gwladol
• 1771–1782 Dod yn Arglwydd Cyntaf y Forlys unwaith eto
• 1779 Cafodd Martha Ray ei llofruddion gan James Hackman
• 1782 Ymddeolodd ym mis Mawrth
• 1792 Bu farw ar 30 Ebrill

• N. A. M. Rodger, The Insatiable Earl: A Life of John Montagu, Fourth Earl of Sandwich (London: Harper Collins, 1993)
• Mae'r erthygl hon yn cynnwys testun wedi'i gyfieithu o unfed argraffiad ar ddeg Encyclopædia Britannica, sydd erbyn hyn yn y parth cyhoeddus.

• Montague family history page Archifwyd 2003-06-25 yn y Peiriant Wayback
• Guide to the papers of Lord Sandwich, 1718–1792 yn Saesneg
• Smithsonian Magazine Article on the Earl's Love Triangle Archifwyd 2005-11-26 yn y Peiriant Wayback
• The Lives & Times of the Hell-Fire Club