Frank Mills

Mills yng nghrys Cymru (1895)
Enw llawn	Frank Matthew Mills
Dyddiad geni	(1873-03-18)18 Mawrth 1873
Man geni	Aberpennar
Dyddiad marw	18 Chwefror 1925(1925-02-18) (51 oed)
Lle marw	Porthcawl,
Taldra	6'
Pwysau	13 st +
Gwaith	Ymgymerwr angladdau
Gyrfa rygbi'r undeb
Gyrfa'n chwarae
Safle	Rheng flaen
Clybiau amatur
Blynyddoedd	Clwb / timau
?-1892 1892–1894 1894–1897	Aberpennar Abertawe Caerdydd Sir Forgannwg
Timau cenedlaethol
Blynydd.	Clybiau	Capiau
1892–1896	Cymru	13	(0)

Roedd Frank Matthew Mills (18 Mawrth 1873 - 18 Chwefror 1925) ^[1] yn flaenwr rygbi a chwaraeodd rygbi clwb i Gaerdydd ac Abertawe ac a enillodd 13 cap i Gymru. Roedd yn un o garfan Cymru a enillodd y Goron Driphlyg a'r bencampwriaeth i Gymru am y tro cyntaf ym 1893.

Ganwyd Mills yn Aberpennar, yn blentyn i William Mills, cigydd, a Mary Ann (née Cavill) ei wraig, fe'i haddysgwyd yn..... Mewn cyfnod lle'r oedd rygbi yn gêm amatur roedd yn ennill ei fywoliaeth fel ymgymerydd angladdau. Ym 1898 priododd â Sarah Ann John. Bu iddynt ddwy ferch. Bu farw ym Mhorthcawl yn 51 oed.

Er bod Mills wedi chwarae i Aberpennar yn wreiddiol,^[2] daeth i'r amlwg fel chwaraewr rygbi pan gynrychiolodd y clwb dosbarth cyntaf Abertawe,^[3] yr ymunodd ag ef ym 1892. Yn ystod ei dymor cyntaf yn Abertawe cafodd ei ddewis i chware i Gymru am y tro cyntaf gan ymuno a'r pac gyda'i gyd gapiau newydd, Wallace Watts ac Arthur Boucher.^[4] Er bod Watts a Boucher yn chwarae i Gasnewydd, byddai gyrfa ryngwladol Mills yn adlewyrchu eu rhai hwy gan chwarae 11 gêm gyda Boucher a 12 gyda Watts.

Roedd ei ymgyrch gyntaf gyda Chymru yn un wael i'r wlad. Chwaraeodd Mills ym mhob un o dair gêm Pencampwriaeth y Pedair Gwlad 1892, a chollodd Cymru bob un ohonynt. Er gwaethaf hyn, cadwodd y detholwyr ffydd gyda'r tîm ac yn arbennig y blaenwyr, a dalodd ar ei ganfed y tymor olynol, pan enillodd Cymru, dan gapteiniaeth Arthur Gould y Goron Driphlyg am y tro cyntaf yn eu hanes. Chwaraeodd Mills ym mhob un o'r tair gêm, mewn pac a gafodd ei gydnabod am ei bwysau, ei gryfder a'i dactegau sgrymio.

Ail-ddewiswyd Mills ar gyfer Pencampwriaeth y Pedair Gwlad 1894, ond arweiniodd cymysgedd o gyflyrau maes chwarae gwael ac ymladd mewnol ymysg aelodau carfan Cymru at ddwy golled a dim ond un fuddugoliaeth. Ar ddiwedd tymor 1894, nodir bod Mills wedi chwarae o leiaf un gêm i Forgannwg, ochr yn ochr â'i gyd aelod o dîm Abertawe, Billy Bancroft.^[5] Y tymor nesaf roedd Mills wedi newid clybiau o Abertawe i Gaerdydd, ond wedi cadw ei safle yng ngharfan Cymru. Trwy chwarae ym mhob un o dair gêm Pencampwriaeth 1895 roedd Mills wedi cynrychioli Cymru mewn 12 gêm ryngwladol yn olynol, a’i gêm olaf i Gymru oedd gêm agoriadol twrnamaint 1896, a welodd Lloegr yn rhedeg saith cais heibio Cymry heb ateb. Collodd dewiswyr Cymru ffydd yn y pac, gan ddod â phum cap newydd i mewn ar gyfer y gêm nesaf. Roedd Mills yn un o'r chwaraewyr a ddisodlwyd ni chafodd cynrychioli Cymru eto.

Cymru ^[6]

•  Lloegr 1892,^[7] 1893,^[8] 1894,^[9] 1895,^[10] 1896^[11]
•  Iwerddon 1892,^[12] 1893,^[13], 1894,^[14] 1895^[15]
•  yr Alban 1892,^[16] 1893,^[17] 1894,^[18] 1895,^[19] 1896^[20]

• Alcock, C.W.; Hill, Rowland (1997). Famous Rugby Footballers 1895. Horefield: Yore Publications. ISBN 1-874427-42-9.
• Godwin, Terry (1984). The International Rugby Championship 1883–1983. Llundain: Willows Books. ISBN 0-00-218060-X.
• Griffiths, John (1987). The Phoenix Book of International Rugby Records. Llundain: Phoenix House. ISBN 0-460-07003-7.
• Smith, David; Williams, Gareth (1980). Fields of Praise: The Official History of The Welsh Rugby Union. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0766-3.