Castell Caerffili

Awyrlun o'r castell
Math	castell
Sefydlwyd	1268
Daearyddiaeth
Lleoliad	Caerffili
Sir	Caerffili
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	1.2 ha
Uwch y môr	94.9 metr
Cyfesurynnau	51.576052°N 3.220333°W
Cod OS	ST1552787068
Rheolir gan	Cadw
Perchnogaeth	Cadw
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Sefydlwydwyd gan	Gilbert de Clare
Manylion
Dynodwr Cadw	GM002
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Castell yng nghanol tref Caerffili a adeiladwyd rhwng 1268 a 1271 yw Castell Caerffili. Castell tua 1.2ha cydganol yw e gyda ffos o'i gwmpas. Hwn yw'r castell mwyaf yng Nghymru a'r ail fwyaf yng ngwledydd Prydain.

Adeiladwyd y castell ar safle hen gaer Rufeinig gynharach, gan Gilbert de Clare, Arglwydd Morgannwg a oedd o dras Normanaidd. Yr amcan oedd rhwystro'r Tywysog Llywelyn ap Gruffudd rhag ychwanegu'r tiroedd i'w Dywysogaeth. Llwyddodd Llywelyn gipio'r castell ym 1270, ond mewn blwyddyn roedd de Clare yn dechrau ailadeiladu'r castell eto.^[1]

Yn ystod gwrthryfel Llywelyn Bren yn 1316 ymosododd y Cymry ar y castell. Ymosododd rhan o fyddin Owain Glyndŵr arno hefyd.

Chafodd y castell ddim llawer o ddifrod adeg Rhyfel Cartref Lloegr (1642-1648) ar wahân i'r tŵr de-orllewinol a ddechreuodd wyro.

Mae Castell Caerffili yn gastell consentrig a amgylchynir gan ffosydd dŵr a chylchoedd o dir. Mae'r tŵr de-orllewinol yn 80 troedfedd o uchder ond yn gwyro allan 13 troedfedd.

Mae Castell Caerffili ar restr Cadw ac yn hawdd i gyrraedd o ganol tref Caerffili.

• William Rees, Caerphilly Castle, a history and description (1937)
• H. P. Richards, A History of Caerphilly (1975)