Kaszëbi są w prosti rédze òtrokama Pòmòrzanów - wczasnych słowiańsczich plemion z òbéndë Pòmòrsczi, chtërnech miono wzã sã òd miona zemi (słowiańsczé Pomore - pò mòrze). Ùznaje sã, że przódkòwie Kaszëbów zjawile sã w ti òbéńdze midze Òdrã a Wisłą wicy jak 1500 lat nazôt. Nôstarsze zapisënczki miona są z XIII s. w sztãplu ksyża Pòmòrsczi Barnima I, czéde panowale òni w òkòlim Sztetëna.
Kaszëbskô familëjô na Zéńdzeniém Kaszëbów w Lebie w 2005 r.Dzewùs w kaszëbsczich ruchnach
W òglowim spisënkù lëdzy, chtëren sã òdbëł w Pòlsce w 2002 rokù, blós 5100 òsób zdeklarowało swòją apartną kaszëbską nôrodnosc, ale 51 000 pòdało kaszëbsczi jakò swòj rodny jãzëk. Wielu Kaszëbów chcało pòdac pòlską nôrodnosc ë przënôleżnotã do kaszëbsczégò etnicznegò karna, trzëmając sã za równo Pòlôchów ë Kaszëbów. Nié bëło równak taczi mòżnotë bë deklarowac jiną nôrodnosc ë przënôleżnotã do etnicznegò karna abò wicy nigle jedną nôrodnosc. Bëłë głosë, że spisënk bëł sfalszowany a wiele lëdzy nie mògło pòdac kaszëbsczi nôrodnoscë. Równak, blós pôrã taczich przëpôdków òsta ùdokôzanëch. W 2011 rokù 16 000 òsób pòdało blós kaszëbską nôrodnosc ë 228 000 za równo kaszëbską ë pòlską.
Kaszëbi są gwësnym lëdztwã przëgrańcza, chtëren w cządze stalat żëł w môlu zmieniającym krajową przënależnotã. Wielu z nich pòddôło sã germanizacëji czë pòlonizacëji, prawò to miało mùszowi abò nôtërny charakter. Wielu znónych prusczich czë miemiecczich wòjskòwich miało kaszëbsczi pòchòdzënk, ale nié czële sã do parłãczë z domôcą kùlturą abò pòddôwale sã òni całownemu zarwaniu w zôstnym pòkòleniu. Dlôte drãgò akùrôtno definiowac, chtërną z historëcznych sztatur mòże ùznac za Kaszëba, a chtërną za Miemca abò Pòlôcha kaszëbsczégò pòchòdzënkù.
Dzél Kaszëbów ùtrzëmôł apartną kùlturã ë jãzëk. Dzysdniowò w socjologiji ë historëji panuje dba, że Kaszëbi są etnicznym karnã pòlsczégò nôrodu. Wikszosc Kaszëbów mô dëbeltną identifikacëjã - nôrodną pòlską ë etniczną kaszëbską. Wielu nôrodnëch dzejôrzy w Pòmòrsczi w czasie zarabczeniô zôs nôleżników samòstójnoscowiégò pòdzemiô miało kaszëbsczi pòchòdzënk.
Kaszëbskô nôrodnô rësznota, choc nié nôleżi do przédnégò żochù w kaszëbsko-pòmòrsczé rësznoce, mô równak wielelatną zwëcz. Florian Cenôwa bëł dbë, że Kaszëbi są apartnym słowiańsczim nôrodã. W midzewòjnowym cządze jegò ùdbã prowadzële dali dzejôrze z karna tzw. "Zrzeszeńców", chtërni w PRL bëlë represjonowani òb UB a pózdni przez SB ë zepchniãcy na zberk òglowi dzejnotë. Pò 1989 rokù ną samą dbã w kaszëbsczi rësznoce reprezentowało pismiono Tatczëzna, a pò nim Kaszëbskô Òdroda.
W ùszłoce dzelelë sã òni na wiele etnicznëch pòdkarnów, zjinaczonëch jãzëkòwò ë kùlturowò, midzë jinszima: Mòrzanie, Rëbôcë, Bëlôcë, Lesôcë, Józcë (jinaczi Mùcnicë), Gôchë, Krëbanie, Zabòrôcë. Za wëjimkã Bëlôków ë Gôchów rolô nëch bënowëch pòdzélënków je wiele miészô jak cziledzesąt lat nazôd.
Stolëcą Kaszëbów nazëwô sã Gduńsk, le wiôldżim gardã z nôwikszim jich procentã je Gdiniô.
Òbjim kaszëbiznë kòl kùńca XX wiekù
Historëjô
Tôblëca z herbem pòmòrsczégò ksyżëca Barnima XI (1501–1573)
Pierszi rôz miono kaszëbsczégò ôrtu wëstąpiło 19 strëmiannika 1238 ròku w dokùmeńce wëstawionym przez papieża Gregòra IX, gdze je nazwóné ksyżã Kaszëb Bògùsłôwdux Cassubie. Pòtemù w titlu zôpadno-pòmòrsczich ksyżãtów bëło dux Slavorum et Cassubia. Barnim III (1320-1368) nadôł so miono dux Cassuborum ("ksyżã Kaszëbów"). Na spòdlim mirni ùgòdë z Westfaliji w 1648 r., pò trzëdzestolatny wòjnie, dzél Zôpôdni Pòmòrsczi òstôł Szwecczi a szwecczi król ód 1648 do lat 20. XVIII s. titelowôł sã jakno "Ksyż Kaszëbów".
Jak pisôł Aleksander Hilferding prësczi parlament (Landtag) w Króléwcu (Königsberg) w 1843 ùdbôł, bë zmienic jãzëk w kòscółach na miemiecczi, bo pò kaszëbsku nie je pisóné. Nen rozsądzënk nie béł równak długò w mòcë. Òd 1846 nôùka w kòscele mògła bëc w rodny mòwie (Muttersprache).
W latach 50. XIX s. czileset Kaszëbów wëwanożiło do Kanadë dze założëlë jistniejącą do dzys kòloniã Wilno w grôfiznié (an. county) Renfrew w Ontario. W lata 70. XIX s. Kaszëbi ë Miemce założëlë rëbacką wies na Òstrowie Jones w Milwaukee. Nie mieli równak prawa miectwa do ti zemi, tej przédnicë Milwaukee eksmitowalë jich jakno bezprawnëch mieszkańców ë w latach 40. XX stalata zjinaczelë ną zemiã w jindurtriową òbéndã.
Pierszim pismionã w całosce pò kaszëbskù bëł katézmùs Lutera z 1643 rokù (dalszi edicëje w 1752 ë 1828). Ùczałô ùsadzelë kaszëbiznã Mrongovius w 1823 ë 1828, rusczi ùczałi A. Hilferding, a pózdni téż Biskupski (1883, 1891), G. Bronisch (1896, 1898), Mikkola (1897) ë Nitsch (1903). Wôżny ùsôdzk to słôwórz Stefana RamùłtaSłownik języka pomorskiego, czyli kaszubskiego z 1893 a téż Friedrich LorentzSlovinzische Grammatik, 1903, Slovinzische Texte, 1905, ë Slovinzisches Wörterbuch, 1908.
Do 1989 rokù mało Kaszëbów bëło w prowôdnëch stanach. W 2005 r. kaszëbsczi jãzëk pierszi rôz szło wëbrac na maturowim ekzaminie. Nie zdrzącë na môłe tim zainteresowanié (kaszëbszczi wëbrało blós 23 ùczniów), to je wôżny dzél òchróni kaszëbsczi kùlturë.
