PROFILPELAJAR.COM

Natrij-hidrogenkarbonat
Natrij-hidrogenkarbonat
	;
Općenito
Hemijski spoj	Natrij-hidrogenkarbonat
Druga imena	soda bikarbona, natrij-bikarbonat, kuhinjska soda
Molekularna formula	NaHCO3
CAS registarski broj	144-55-8
Kratki opis	bijeli prah
Osobine1
Molarna masa	84,007 g/mol
Agregatno stanje	čvrsto
Gustoća	2,2-2,22 g/cm3
Tačka topljenja	razlaže se oko 50 °C
Rastvorljivost	7,8 g/100 ml vode na 18 °C
	1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima.

Natrij-bikarbonat,^[a] soda bikarbona ili kuhinjska soda (po IUPAC-u: natrij-hidrogenkarbonat) jeste hemijski spoj sa formulom NaHCO₃. To je bijela čvrsta tvar koja se kristališe ali se često javlja i kao fini prah. Ima blagi slani, bazični okus koji posjeća na sodu (natrij-karbonat). U prirodi gradi mineral nahkolit. Ona je sastojak mineral natrona i može se naći rastvorena u mnogim mineralim izvorima. Pošto se koristi i kao prehrambeni aditiv, po standardima Evropske unije ima E-oznaku E 500. Riječ saleratus od latinskog sal æratus u značenju gazirana so, korištena je u 19. vijeku i za natrij- i kalij-bikarbonat.

Historija

Drevni Egipćani su koristili prirodne depozite natrona, mješavine koja se sastojala pretežno iz natrij-karbonata dekahidrata i natrij-bikarbonata. Natron se isitnjavao, rastvarao u vodi i koristio kao boja za hijeroglife.^{[nedostaje referenca]} Godine 1791. francuski hemičar Nicolas Leblanc napravio je natrij-karbonat poznatiji kao soda-pepeo. Godine 1846. dvojica njujorških pekara, John Dwight i Austin Church osnovali su prvu tvornicu za proizvodnju kuhinjske sode iz natrij-karbonata i ugljik-dioksida.^[3]

Ovaj spoj, pod nazivom saleratus, spomenut je u romanu Captains Courageous Rudyarda Kiplinga, a široko je korišten 1800tih u ribolovu za sprječavanje svježe ulovljene ribe od kvarenja.^[4]

Hemijske osobine

Natrij-hidrogenkarbonat je amfoterni spoj. U vodenim rastvorima je blago bazičan zbog formiranja ugljične kiseline i hidroksidnog iona:

HCO−
3 + H₂O → H₂CO₃ + OH⁻

Natrij-bikarbonat se može koristiti kao sredstvo za pranje i uklanjanje svih kiselinskih nečistoća iz "sirove" tekućine, dajući čisti uzorak. Reakcija natrij-hidrogenkarbonata i neke kiseline daje so i ugljičnu kiselinu, koja se vrlo lahko raspada na ugljik-dioksid i vodu:

NaHCO₃ + HCl → NaCl + H₂CO₃

H₂CO₃ → H₂O + CO₂(g)

Natrij-bikarbonat reagira sa acetatnom kiselinom (sirćetnom), dajući natrij-acetat, vodu i ugljik-dioksid:

NaHCO₃ + CH₃COOH → CH₃COONa + H₂O + CO₂(g)

Natrij-hidrogenkarbonat reagira sa bazama poput natrij-hidroksida dajući karbonate:

NaHCO₃ + NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

Soda bikarbona reagira sa karboksilnom grupom u bjelančevinama dajući oštru efervescenciju zbog formiranja CO₂. Ta reakcija se koristi za testiranje prisustva karboksilnih grupa u bjelančevinama.^{[nedostaje referenca]}

Dobijanje

Osim Solvayevim postupkom, soda bikarbona dobija se i uvođenjem CO₂ u vodenu otopinu natrij-karbonata.

Upotreba

Koristi se u proizvodnji praška za pecivo, u kozmetici, proizvodnji pjenušavih pića i drugo.

Također pogledajte

Natrij-karbonat

Napomene

^ Prefiks "bi" u "bikarbonat" potječe od zastarijelog sistema imena i zasovan je na posmatranjima gdje je uočeno da ima dva puta više karbonata (CO₃) u natrij-bikarbonatu (NaHCO₃) od drugih bikarbonata u natrij-karbonatu (Na₂CO₃) i drugim karbonatima.

Reference

^ "Physical Constants of Inorganic Compounds". CRC Handbook, str. 4-85.
^ Natrij-hidrogenkarbonat Arhivirano 22. 5. 2013. na Wayback Machine u GESTIS bazi podataka
^ "Company History". Church & Dwight Co.
^ Rudyard Kipling (1992). "Captains Courageous". journal zahtijeva |journal= (pomoć) str. 25