Ivan Štraus (24. juli 1928 – 24. august 2018) bio je bosanskohercegovački arhitekt slovenskog porijekla.
Biografija
Rođen u Srbiji, odrastao u Banjoj Luci, Ivan Štraus je započeo arhitektonske studije u Zagrebu 1947. godine, a diplomirao je 1958. godine na Tehničkom fakultetu u Sarajevu. Već od 1952. godine počeo se baviti arhitektnoskom djelatnošću učestvujući u arhitektonskim natječajima. Od tada je osvojio oko 30 vodećih nagrada za arhitekturu a pobjedio je na mnogim državnim i međunarodnim natječajima.
1984 – Prijem u Akademiju nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine[1]
2012 – Prijem u Srpsku Akademiju nauka i umjetnosti [2]
9. august 2013 – Vlada Srbije je proglasila Muzej vazduhoplovstva za spomenik kulture[3]
O Štrausu su pisali:
"Ivan Štraus je kompletna arhitektonska i umjetnička ličnost. On je na prvom mjestu čovjek ideja i kreator prostora, ali on je i arhitekt-graditelj i arhitekt-publicist. ... Objekti koje je Ivan Štraus projektovao u posljednje vrijeme, u godinama zrele arhitektonske aktivnosti, predstavljaju malu antologiju specifičnih formi – čistih u svojoj geometriji, snažnih u svojim proporcijama, razigranih ali discipliniranih u svojim ritmičkim kompozicijama i vrlo često smjelih u konstruktivnih rješenjima. Upravo u periodu njegove zrelosti kao umjetnika, forme njegovih objekata su sve smjelije, perfekcija detalja sve naglašenija, likovni vokabular kojim oblikuje svoj svijet arhitekture sve bogatiji." – Akademik Husref Redžić, Sarajevo (iz prijedloga kandidature za izbor Ivana Štrausa u Akademiju nauka BiH 1984) [4]
"Nikada opterećen sporednim efektom, svaki arhitektonski zadatak rješava isključivo na razini intelektualnig i spoznajnog pristupa. Zato se Štrausova arhitektura ne moze voljeti ili ne voljeti, sviđati iline sviđati; nju spoznajmo dozivljavamo i tumačimo u svom bogatstvu misaonog izraza. Upravo po tome, Štraus je danas jedan od najistaknutijih predstavnika savremene jugoslavenske arhitekture, a njegovo dosadašnje djelo pouzdano je značajan doprinos savremenoj arhitekturi uopšte." – Profesor Nedžad Kurto, arhitekt, za "Odjek" broj 23, Sarajevo 1986.[4]
Realizirani projekti
Od realiziranih projekata ističu se:
Zgrada Elektroprivrede BiH – 1978 – Zgrada je pretrpila značajna oštećenja tokom opsade i bombardovanja Sarajeva 1995, potpuni redizajn i rekonstrukcija 2001
Pres centar na Bjelašnici (u potpunosti srušen tokom rata) – 1983
Stambeni kompleksi Naselje Sunca, Naselje Radojke Lakić, Shoping Centar.
Arhitekt Štraus se istakao kao projektant značajnih sakralnih objekata:
Dzamija u Oranu – međunarodni konkurs 1988
Župna crkva u Zoviku pored Brčkog – 1987
Župna crkva u Brčkom
Crkva u Dubravama
Crkva u Petrićevcu
Crkva na Dobrinji, Sarajevo – 1999
O Štrausovoj sakralnoj arhitekturi, arhitekt Mihajlo Mitrović piše: "Ceo ovaj ciklus neponavljanih i originalnih likovnih sklopova ima savršeno prepoznatljiv zajednički imenitelj: potpunu bezornamentalnost, majstorski oblikovanu lapidarnost formi, i suverenu prisutnost primarnih konstrukcija, koje tvore podlogu najneobičnijim kutcima, dozirane sakralne tajanstvenosti. Štrausovi zvonici su posebna storija, čista euklidovska planimetrija, a interpretacija krsta, lucidan izazov najstarijem i najjednostavnijem hrisćanskom simbolu. Elem, Štrausov ciklus sakralne arhitekture zaodenut je neobičnom lepotom. Svaka lepota je događaj, a najtrajniji je onaj ugrađen u neimarskom slogu." [5]
Nagrade na arhitektonskim natječajima
Domaće nagrade (Jugoslavija i Bosna i Hercegovina)
Dom štampe i gradski hotel, Sarajevo / BiH (koautor Zdravko Kovačević) – 1962., prva nagrada.
Muzej avijacije, Beograd – 1969. prva nagrada
Biblioteka i dječije pozoriste, Banja Luka / BiH – 1974, prva nagrada
Dom Armije, Derventa / BiH – 1977, prva nagrada
Hotel Onogošt, Nikšić / Crna Gora (koautor Tihomir Štraus) – 1982, prva nagrada
Župna crkva u Dubravama, Tuzla – 2000, prva nagrada
Župna crkva u Podmilačju, Jajce / BiH – 2000, prva nagrada
Međunarodne nagrade
Glavna pošta, Ministarstvo PTT i Ured telekomunikacija u Addis Abebi / Etiopija – 1964 (sa Zdravkom Kovačevićem) – prva nagrada
Opera u Sofiji / Bugarska – 1973 (sa Halidom Muhasilovićem) – prva nagrada
Velika džamija, Oran / Alžir (sa Halidom Muhasilovićem) – 1985 – prva nagrada
Izložbe
Izlagao je kako na domaćoj tako i na internacionalnoj sceni.
1973. i 1974. samostalne izložbe arhitekture u Sarajevu, Beogradu i Zagrebu
1986 i 1987 – retrospektivna izložba arhitekture u Sarajevu, Skopju, Beogradu, Ljubljani i Novom Sadu.
Kolektivne izlozbe u New Yorku u okviru izložbe "Yugoslav Arhictecture 1977 – 1984". u Sarajevu, Zagrebu, Budimpešti i Mariboru u okviru izložbe "Arhitekti-akademici Bosne i Hercegovine".
Knjige
Nova bosanskohercegovačka arhitektura – 1977.
15 godina bosanskohercegovačke arhitekture - 1987.
Arhitektura XX vijeka u ediciji "Umjetnost na tlu Jugoslavije" – 1987, sa grupom autora
Arhitektura Jugoslavije - 1991.
Sarajevo – l'architecte et les barbares" – Paris, 1994.
Arhitekt i barbari - 1995.
Arhitektura Bosne i Hercegovine od 1945 do 1995 – 1998
Arhitektura Jugoslavije – prošireno i dopunjeno izdanje – 2013.
