Міжнародныя сілы садзейнічання бяспецы (англ.: International Security Assistance Force; ISAF) — узначалены НАТА міжнародны вайсковы кантынгент, які дзейнічаў на тэрыторыі Афганістана з 2001 па 2014.
Міжнародныя сілы па падтрыманні бяспекі былі створаны ў адпаведнасці з рэзалюцыяй № 1386 Савета Бяспекі ААН ад 20 снежня 2001 года. Іх прысутнасць у краіне пасля звяржэння рэжыму талібаў была неабходна для:
«аказання дапамогі афганскаму Часоваму органу ў забеспячэнні бяспекі ў
Кабуле і прылеглых да яго раёнах, з тым каб афганскі Часовы орган, а таксама персанал
Арганізацыі Аб’яднаных Нацый маглі дзейнічаць ва ўмовах бяспекі
[1].»
Са жніўня 2003 года камандаванне ISAF ажыццяўлялася блокам НАТА. У канцы 2014 года на змену сілам міжнароднай узброенай кааліцыі прыйшла небаявая аперацыя альянсу «Рашучая падтрымка». Увесь цяжар вайны лёг на плечы афганскай арміі.
Камандуючыя
Структура і колькасць
Першапачаткова зона адказнасці ISAF ахоплівала толькі сталіцу Афганістана Кабул.
У кастрычніку 2003 года Савет Бяспекі ААН прыняў рашэнне аб пашырэнні місіі за межы Кабула. Пашырэнне праходзіла паступова і было завершана ў кастрычніку 2006 года, калі войски ISAF прынялі на сябе адказнасць за забеспячэнне бяспекі на ўсёй тэрыторыі краіны. Мэтай павелічэння кантынгенту ў Афганістане было стрымаць актыўнасць баевікоў руху «Талібан», даўшы афганцам час узяць у свае рукі кантроль над краінай.
На 6 чэрвеня 2011 года максімальная колькасць ISAF складала 132 457 вайскоўцаў (у тым ліку 90 тысяч амерыканскіх), у місіі прымалі ўдзел 48 краін[2].
Аднак планы па скарачэнні сваёй ролі ў баявых аперацыях на тэрыторыі Афганістана зарадзіліся адразу ў некалькіх ключавых удзельнікаў «Міжнародных сіл садзейнічання бяспецы»[3]. У выніку 21 верасня 2012 года дадатковы кантынгент НАТА ў асобе 33 тысяч вайскоўцаў ЗША пакінуў краіну. Такім чынам, станам на 1 чэрвеня 2014 года, агульная колькасць ISAF складала 49 902 вайскоўцаў[4].
Да 1 студзеня 2015 года місія «Нязломнай свабода» была завершана, у сувязі з чым кантынгент кааліцыйных войскаў быў значна скарочаны. У прыватнасці, амерыканская групоўка станам на лета 2015 года складала каля 11 тыс. вайскоўцаў, якія былі задзейнічаны ў новай небаявой місіі «Рашучая падтрымка», асноўныя задачы якой звязаны з дапамогай афганскім сілам аховы правапарадку ў сферы навучання і інструктавання навабранцаў[5].
ISAF складаліся з 5 рэгіянальных камандаванняў, кожнаму з якіх падпарадкоўваліся некалькі правінцыйных груп рэканструкцыі (англ.: Provincial Reconstruction Team, PRT). У склад кожнай такой групы ўваходзілі як ваенныя падраздзяленні, так і паліцэйскія (саветнікі афганскай паліцыі) плюс грамадзянскі персанал розных урадавых агенцтваў краін-удзельніц.
- Сталічнае рэгіянальнае камандаванне
- Штаб ISAF, Кабул (змешаны)
- Штаб Сталічнага камандавання, Кабул (Францыя)
- Адміністрацыя Кабульскага міжнароднага аэрапорта (Венгрыя)
- Рэгіянальнае камандаванне «Поўнач»
- Штаб Паўночнага камандавання, Мазары-Шарыф (Германія)
- Перадавая база падтрымкі Мазары-Шарыф (Германія)
- PRT Мазары-Шарыф, прав. Балх (Швецыя)
- PRT Файзабад, прав. Бадахшан (Германія)
- PRT Кундуз, прав. Кундуз (Германія)
- PRT Кулі-Хумры, прав. Баглан (Венгрыя)
- PRT Меймене, прав. Фар’яб (Нарвегія)
- Рэгіянальнае камандаванне «Захад»
- Штаб Заходняга камандавання, Герат (Італія)
- Перадавая база падтрымкі Герат (Іспанія)
- PRT Герат, прав. Герат (Італія)
- PRT Фарах, прав. Фарах (ЗША)
- PRT Калаі-Наў, прав. Бадгіс (Іспанія)
- PRT Чагчаран, прав. Гор (Літва/Украіна)
- Рэгіянальнае камандаванне «Поўдзень»
- Штаб Паўднёвага камандавання, Кандагар (ратацыя Канада/Нідэрланды/Вялікабрытанія)
- Перадавая база падтрымкі Кандагар (шматнацыянальная)
- PRT Кандагар, прав. Кандагар (Канада)
- PRT Лашкаргах, прав. Гільменд (Вялікабрытанія/Данія/Эстонія)
- PRT Тар’ін-Кот, прав. Урузган (Нідэрланды/Аўстралія)
- PRT Калат, прав. Забула (ЗША/Румынія)
- Рэгіянальнае камандаванне «Усход»
- Штаб Усходняга камандавання, Баграм (ЗША)
- Перадавая база падтрымкі Баграм (ЗША)
- PRT Лагар, прав. Лагар (Чэхія)
- PRT Шарана, прав. Пактыка (ЗША)
- PRT Хост, прав. Хост (ЗША)
- PRT Мітэрлам, прав. Лагман (ЗША)
- PRT Баміян, прав. Баміян (Новая Зеландыя)
- PRT Панджшэр, прав. Панджшэр (ЗША)
- PRT Джэлалабад, прав. Нангархар (ЗША)
- PRT Газні, прав. Газні (Польшча)
- PRT Асадабад, прав. Кунар (ЗША)
- PRT Баграм (ЗША)
- PRT Нурыстан (ЗША)
- PRT Вардак (Турцыя)
- PRT Гардэз, прав. Пакт (ЗША)
Краіны-ўдзельнікі
Склад удзельнікаў кааліцыі быў неаднолькавым: у лютым 2005 года дзейнічалі кантынгенты 37 краін, у далейшым, іх колькасць павялічылася (у сакавіку 2011 года ў склад ISAF уваходзілі вайскоўцы 46 краін НАТА[6]; у жніўні 2013 года ў склад ISAF уваходзілі вайскоўцы 47 краін кааліцыі[7]). У агульнай складанасці за перыяд з пачатку ваеннай аперацыі ў 2001 годзе і да канца 2015 года ў склад ISAF уваходзілі падраздзяленні ўзброеных сіл 50 краін свету, найбольш буйным з’яўляецца кантынгент ЗША.
Спіс краін, якія ўдзельнічалі ў канфлікце ў Афганістана ў рамках ISAF:
Дапамога і садзейнічанне ў ажыццяўленні аперацыі
Украіна — 24 верасня 2001 года дазволіла ваенна-транспартным самалётам ЗША выкарыстоўваць паветраную прастору краіны для забеспячэння групоўкі ISAF, у кастрычніку 2001 года ім быў прадастаўлены «паветраны калідор» і права прызямляцца на трох аэрадромах у выпадку аварыйнай сітуацыі[8]. 10 чэрвеня 2005 года на пасяджэнні камісіі Украіна-НАТА міністр абароны Украіны А. С. Грыцэнка паведаміў, што праз паветраную мяжу Украіны ўжо адбылося больш за 7500 пралётаў самалётаў краін НАТА, якія везлі розныя грузы ў Афганістан[9]. У жніўні 2007 года самалёты ўкраінскай дзяржаўнай авіякампаніі Міністэрства абароны Украіны «Украінская авіяцыйная транспартная кампанія» перакінулі ў Афганістан 300 вайскоўцаў венгерскага кантынгенту ISAF[10]. 2 красавіка 2009 года было падпісана пагадненне аб дазволу транзіта неваенных грузаў блока НАТА праз тэрыторыю Украіны[11]. У 2013 годзе агенцтва па матэрыяльна-тэхнічным забеспячэнні NSPA падпісала дадатковае пагадненне з кампаніяй Ruslan SALIS GmbH (кампаніяй-пасярэднікам украінскай авіякампаніі «Авіялініі Антонава») аб працягу арэнды самалётаў Ан-124-100 да 31 снежня 2014[12].
Японія — японскія караблі са снежня 2001 года да 15 студзеня 2010 года прадастаўлялі бясплатнае забеспячэнне шматнацыянальнай эскадры на чале з ЗША, якая аказвала баявую падтрымку сілам НАТА ў Афганістане[13] (у цэлым, кааліцыйным сілам было перададзена дызельнае паліва на суму 24,4 млрд. ен; паліва для верталётаў на суму 71,5 млрд ен і 11 тыс. тон вады)[14]. Таксама Японія фінансавала выплату больш за палову заробкаў ўсіх супрацоўнікаў Афганскай нацыянальнай паліцыі, а ў 2009 фінансавым годзе падала Афганскай нацыянальнай арміі медыцынская маёмасць на суму 11,5 млн даляраў ЗША[15].
Кыргызстан — у снежні 2001 года Кіргізія прадаставіла авіябазу Манас для паветранага забеспячэння кантынгенту ISAF у Афганістане; у маі 2012 года дазволіла НАТА транзіт грузаў для ваеннага кантынгенту ISAF на тэрыторыі Афганістана з выкарыстаннем наземнага транспарту[16]. У лістападзе 2013 года Кіргізія накіравала ЗША ноту з паведамленнем пра тое, што тэрмін дзеяння пагаднення аб арэндзе авіябазы Манас мінае 11 ліпеня 2014 і Кіргізія не зацікаўленая ў далейшым прадаўжэнні пагаднення[17].
Расія — у лістападзе 2008 года было заключана пагадненне з ФРГ з дазволам на ажыццяўленне чыгуначнага транзіту па тэрыторыі РФ узбраенняў, ваеннай тэхнікі і маёмасці Бундэсвера ў Афганістан[18]; у ліпені 2009 года было падпісана міжурадавае пагадненне з ЗША аб транзіце ўзбраення, ваеннай тэхнікі, ваеннай маёмасці і персаналу праз тэрыторыю РФ у сувязі з удзелам узброеных сіл ЗША ў намаганнях па забеспячэнню бяспекі, стабілізацыі і аднаўленню Афганістана. Пагадненне прадугледжвае здзяйсненне 4,5 тыс. рэйсаў у год, якія цалкам вызваляліся ад выплаты транзітных збораў[19]. 3 снежня 2010 года было заключана пагадненне з Італіяй з дазволам на ажыццяўленне чыгуначнага транзіту па тэрыторыі РФ узбраенняў, ваеннай тэхнікі і маёмасці італьянскіх войскаў у Афганістан, які ўступіў у сілу 26 сакавіка 2013[20]. Да чэрвеня 2012 гады праз тэрыторыю Расіі наземным і паветраным шляхам было транспартавана 379 000 вайскоўцаў і за 45 000 вайскоўцаў кантэйнераў у падтрымку аперацыі ў Афганістане[21].
Казахстан — у лютым 2009 года Казахстан дазволіў ЗША транзіт грамадзянскіх грузаў для ваеннага кантынгенту ISAF на тэрыторыі Афганістана[22], у студзені 2010 года дазволіў транзіт праз тэрыторыю Казахстана ў Афганістан грузаў краін НАТА[23].
Беларусь — у 2010 годзе Беларусь заключыла з НАТА пагадненне аб чыгуначным транзіце, стаўшы часткай Паўночнай размеркавальнай сеткі, па якой ажыццяўляўся транзіт неваенных грузаў у Афганістан у рамках аперацыі міжнародных сіл садзейнічання і бяспекі. У 2013 годзе было заключана дадатковае пагадненне, якое пашырае ўмовы папярэдніх дамоўленасцяў аб транзіце бранятэхнікі краін НАТА[24].
Гл. таксама
Зноскі
Літаратура
- полковник А. Соболев. Размещение в Афганистане Международных сил безопасности // "Зарубежное военное обозрение", № 1 (658), январь 2002. стр. 8-9
Спасылкі
.svg){kind=small}
