16-я Смаленская партызанская брыгада — партызанская брыгада, створаная ў ліпені 1942 года ў Касплянскім раёне Смаленскай вобласці на базе атрадаў У. І. Цалішэўскага і А. С. Ляшчова, арганізаваных у чэрвені 1942 года, потым 1-ы і 2-і атрады, вылучаных з 3-й партызанскай брыгады Смаленскай вобласці. Да вясны 1943 года называлася 5-й партызанскай брыгадай. З сакавіка 1943 дзейнічала на тэрыторыі Віцебскай вобласці. Дзейнічала на акупіраванай Касплянскага і Руднянскага раёнаў Смаленскай вобласці, Лёзненскага, Аршанскага, Сенненскага, Багушэўскага, Ушацкага, Міёрскага, Шаркоўшчынскага і Свірскага раёнаў. 5 ліпеня 1944 года брыгада (637 партызан, 7 атрадаў) злучылася з Чырвонай Арміяй.

• 1-ы атрад;
• 2-і атрад;
• 3-і атрад імя Курыленкі^[1];
• 4-ы атрад;
• 5-ы атрад;
• 6-ы атрад;
• 7-ы атрад;
• 8-ы атрад (расфарміраваны ў снежні 1943 года).

• Т. Г. Давыдкін;
• І. Р. Шлапакоў;
• І. К. Алесянкоў.

• Дз. Ц. Гольнеў;
• А. М. Кулічкоў;
• Р. М. Цімашэнкаў.

• А. Я. Шалыгін;
• І. К. Алесянкоў;
• П. П. Юр'еў;
• П. І. Вінаградаў;
• А. І. Буркоў.

Партызаны праводзілі дыверсіі на чыгунках Віцебск — Орша, Орша — Смаленск, Полацк — Маладзечна, шашэйных і грунтавых дарогах Віцебск — Сянно, Віцебск — Лепель, Чашнікі — Лукомль, Ула — Камень. У «рэйкавай вайне» падарвалі больш за 1,4 тысчы рэек. Разбілі нямецкія гарнізоны ў вёсках Сялец Аршанскага, Чудня Багушэўскага (красавік 1943 года), Краснае і Красная Горка Ушацкага (студзень 1944 года) раёнаў. У восень 1943 года у час Лепельскай аперацыі прыкрывалі ўдарную лепельскую групіроўку партызан з усходняга боку. У час карнай аперацыі на тэрыторыі Полацка-Лепельскай партызанскай зоны (красавік-чэрвень 1944 года) утрымлівалі абарону на рубяжах вёсак Глыбачка — Цётча, Гарбаціца — Вясёлая Горка Ушацкага раёна і каля возера Шо. Каб выйсці з блакады, у маі 1944 года ўдзельнічалі ў разгроме гарнізонаў у вёсках Баяры, Бандарцы і Піскунова Пліскага раёна. У чэрвені 1944 года вялі бой у вёсцы Стары Пагост, прарвалі нямецкую блакаду ў раёне вёсак Дзянісова — Канахі Міёрскага раёна. Перад наступленнем Чырвонай Арміі занялі Свір, наладзілі пераправу цераз раку Вілія, вылучылі праваднікоў, якія суправаджалі часці Чырвонай Арміі да Вільнюса

• Брыгада ўвекавечана ў мемарыяльным комплексе «Прарыў».
• У 1976 годзе ў вёсцы Пятніцы Ушацкага раёна ў гонар брыгады ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

• Бой за Міхалішкі (1944)

• Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941—1945: Энцыкл. / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1990. — 680 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-012-2.