Вайна ў Карэі
Асноўны канфлікт: Халодная вайна
Дата	25 чэрвеня 1950 – 27 ліпеня 1953
Месца	Карэйскі паўвостраў, Японскае мора, Карэйскі праліў
Прычына	Спроба аб’яднаць Карэю пад камуністычным урадам
Вынік	Перамір’е. Захаванне Паўднёвай і Паўночнай Карэі.
Змены	Кэсон перайшоў да Паўночнай Карэі. Змена лініі мяжы. Стварэнне ДМЗ
Праціўнікі
Паўночная Карэя Кітай СССР Падтрымлівалі: Балгарыя Венгрыя Індыя Манголія Польшча Румынія Чэхаславакія Паўднёвая Карэя Камандаванне Аб’яднаных Нацый: ЗША Вялікабрытанія Аўстралія Бельгія Грэцыя Калумбія Канада Люксембург Нідэрланды Новая Зеландыя Паўднёва-Афрыканскі Саюз Тайланд Турцыя Філіпіны Францыя Эфіопія Падтрымлівалі: Данія Ізраіль Індыя Іспанія Італія Куба Нарвегія Тайвань Сальвадор Швецыя Японія
Камандуючыя
Кім Ір Сен Маа Цзэдун Пэн Дэхуай Іосіф Сталін Мікіта Хрушчоў Лі Сын Ман Дуглас Мак-Артур
Сілы бакоў
266,6 тыс. 1 350 тыс. 26 тыс. Усяго: 1 642,6 тыс. 602 902 326 863 14 198 Усяго: 972 214 тыс.
Страты
367 283–750 282 забітых, 686 500–789 000 параненых 178 426 забітых, 32 925 прапала без весткі, 566 434 параненых
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карэйская вайна 1950—1953 — баявыя дзеянні на Карэйскім паўвостраве паміж узброенымі сіламі Паўночнай Карэі пры падтрымцы СССР і КНР з аднаго боку і войскамі Паўднёвай Карэі пры падтрымцы ЗША і амерыканскіх саюзнікаў пад эгідай Савета Бяспекі ААН з другога.

У Паўднёвай і Паўночнай Карэі выкарыстоўваецца як нейтральная назва Карэйская вайна (паўдн. 한국 전쟁, паўн. 조선 전쟁), так і назвы Вайна 25 чэрвеня (6·25 전쟁, на Поўдні) і Айчынная вызваленчая вайна (조국해방전쟁, на Поўначы).

Да 1950 акупацыйныя сілы СССР і ЗША, якія ўдзельнічалі ў разгроме японскіх войск у Карэі, былі ў асноўным выведзены з гэтай краіны. Аднак для падтрымання рэжымаў Паўночнай і Паўднёвай Карэі на паўвостраве і ў непасрэднай блізкасці заставаліся дастаткова значныя савецкія і амерыканскія сілы.

З савецкага боку — сілы Далёкаўсходняй ваеннай акругі і Ціхаакіянскага флота, кантынгент у паўночна-ўсходнім Кітаі, група ваенных саветнікаў у КНДР (246 чал. па штаце, фактычна — 148), звыш 4000 ваенных спецыялістаў. Карэйская народная армія налічвала дзесяць пяхотных дывізій, адну танкавую брыгаду, матацыклетны полк. Народна-вызваленчая армія Кітая была звязана вайной з гаміньданаўскімі сіламі ў Кітаі і не магла прыняць удзел у Карэйскай вайне на першым этапе.

З амерыканскага боку — 7-мы флот (каля 300 караблёў), дзве паветраныя арміі на авіябазах у Японіі і Філіпінах — тактычная 5-я і стратэгічная 20-я, на базах у непасрэднай блізкасці ад Карэі — тры пяхотныя дывізіі і адна бранятанкавая армія. У Паўднёвай Карэі працавала амерыканская саветніцкая група з 500 чалавек. Армія Паўднёвай Карэі мела восем пяхотных дывізій, мясцовыя аборончыя і памежныя часці.

Былыя саюзнікі па Другой сусветнай вайне знаходзіліся ў стане неафіцыйнага ваеннага супрацьстаяння, якое магло ў любы час прывесці да прамога сутыкнення. Да лета 1950 напружанне па лініі міжкарэйскага размежавання вырасла максімальна.

25 чэрвеня 1950 бясконцыя памежныя канфлікты ўздоўж 38-й паралелі перераслі ў вайну. У перадсвітальныя гадзіны паўночнакарэйскія войскі пад прыкрыццём артылерыі перайшлі мяжу з паўднёвым суседам. Колькасць сухапутнай групоўкі, навучанай савецкімі вайскоўцамі, складала 175 тысяч чалавек^[1], у яе складзе было 150 танкаў Т-34, у ваенна-паветраных сілах мелася 172 баявых самалёта^[2]. З боку Паўднёвай Карэі колькасць сухапутнай групоўкі, навучанай амерыканскімі спецыялістамі і ўзброенай амерыканскім зброяй, да пачатку вайны складала 93 тысячы чалавек^[3]; паўднёвакарэйская армія амаль не мела бранятэхнікі і мела ўсяго тузінам лёгкіх вучэбна-баявых самалётаў^[2]. Прасоўванне паўночнакарэйскай арміі ў першыя дні вайны было вельмі паспяховым. Ужо 28 чэрвеня была захоплена сталіца Паўднёвай Карэі — горад Сеул. Галоўныя напрамкі ўдару ўключалі таксама Кэсон, Чхунчхон, Ыйджанбу і Анджын. Быў цалкам разбураны сеульскі аэрапорт Кімпхо. Аднак галоўная мэта не была дасягнута — маланкавай перамогі не атрымалася, Лі Сын Ману і значнай часткі паўднёвакарэйскага кіраўніцтва атрымалася выратавацца і пакінуць горад. Масавага паўстання, на якое разлічвала паўночнакарэйскае кіраўніцтва, таксама не адбылося. Тым не менш, да сярэдзіны жніўня да 90 % тэрыторыі Паўднёвай Карэі занята войскам КНДР.

У пачатку ліпеня ЗША правялі праз Савет Бяспекі ААН рашэнне аб стварэнні камандавання войск ААН для абароны свайго паўднёвакарэйскага саюзніка. Рашэнне Савета Бяспекі падтрымалі (а пазней накіравалі свае войскі ў Карэю) Вялікабрытанія, Францыя, Бельгія, Нідэрланды, Грэцыя, Новая Зеландыя, Аўстралія, Канада, Індыя, Тайланд, Эфіопія, Калумбія, Філіпіны, Японія.

Сілам саюзнікаў, якія былі замкнёны ў Пусанскім перыметры, атрымалася да восені перайсці ў наступленне.

Да сярэдзіны кастрычніка пытанне аб уступленні кітайскіх сіл у вайну была вырашаны і ўзгоднена з Масквой. Наступленне 270-тысячнай кітайскай арміі пад камандаваннем генерала Пэн Дэхуая пачалося 25 кастрычніка 1950 года. Карыстаючыся эфектам нечаканасці, кітайская армія змяла абарону войскаў ААН, аднак затым адышла ў горы. 8-я амерыканская армія вымушана была заняць абарону ўздоўж паўднёвага берага ракі Хангай. Войскі ААН, нягледзячы на гэты ўдар, працягнулі наступленне ў бок ракі Ялуцзян. Пры гэтым, у пазбяганне фармальных канфліктаў, кітайскія часці ў Карэі называліся «кітайскімі народнымі добраахвотнікамі».

У канцы лістапада кітайцы пачалі другое наступленне. Каб выцягнуць амерыканцаў з трывалых абарончых пазіцый паміж Ханганам і Пхеньянам, Пэн даў загад сваім падраздзяленням імітаваць паніку. 24 лістапада Макартур накіраваў дывізіі Поўдня прама ў пастку. Абыйдучы войскі ААН з захаду, кітайцы акружылі іх 420-тысячным войскам і нанеслі флангавы ўдар па 8-й амерыканскай арміі. На ўсходзе ў бітве каля Чхасінскага вадасховішча (26 лістапада — 13 снежня) быў разбіты полк 7-й пяхотнай дывізіі ЗША.

4 студзеня 1951 года войскі КНДР у саюзе з Кітаем захапілі Сеул. 8-я амерыканская армія (у складзе якой было створана партызанскае злучэнне з паўночнакарэйскіх антыкамуністаў) і 10-ы корпус былі вымушаны адступіць. Затым наступленне карэйска-кітайскіх сіл затухла.

З канца 1950 у вайне ўдзельнічаў пад выглядам авіяцыі КНР 64-ы знішчальны авіяцыйны корпус Ваенна-паветраных Сіл СССР (35 лётчыкам, у тым ліку беларусам Я. М. Стэльмаху, Л. К. Шчукіну прысвоена званне Героя Савецкага Саюза). Усяго з савецкага боку прыняло ўдзел у вайне каля 40 тыс. чал. Загінула больш за 300 ваеннаслужачых.

Да чэрвеня 1951 года вайна дасягнула крытычнай кропкі. Нягледзячы на цяжкія страты, бакі мелі арміі каля мільёна чалавек. Нягледзячы на перавагу ў тэхнічных сродках, ЗША і саюзнікі не ў стане былі дамагчыся рашучай перавагі. Усім бакам канфлікту стала зразумела, што дасягнуць ваеннай перамогі разумнай коштам будзе немагчыма, і што неабходны перамовы аб заключэнні перамір’я. Упершыню бакі селі за стол перамоваў у Кэсоне 8 ліпеня 1951 гады, аднак нават падчас дыскусій баявыя дзеянні працягваліся.

Мэтай сіл ААН было аднаўленне Паўднёвай Карэі ў даваенных межах. Кітайскае камандаванне вылучала падобныя ўмовы. Абодва бакі свае патрабаванні падмацоўвалі кровапралітнымі наступальнымі аперацыямі. Нягледзячы на кровапралітныя ваенныя дзеянні, фінальны перыяд вайны характарызаваўся толькі адносна невялікімі зменамі лініі фронту і доўгімі перыядамі дыскусій аб магчымым завяршэнні канфлікту. У наступныя месяцы вайны фронт стабілізаваўся па лініі 38-й паралелі. 27 ліпеня 1953 падпісана пагадненне аб перамір’і.

У асноўным захавалася даваенная дэмаркацыйная лінія, да КНДР адышоў горад Кэсон, а да Паўднёвай Карэі некалькі невялікіх населеных пунктаў.

У вайне загінула па розных ацэнках ад 3 да 5 млн чал., значна разбурана гаспадарка, моцна пацярпелі ўсе гарады.

За маштаб супрацьстаяння, у які былі ўцягнуты мацнейшыя краіны свету, вайна часам афарыстычна называецца «Трэцяй сусветнай карэйскай вайной». Як першы вялікі ўзброены канфлікт з пачатку Халоднай вайны, Карэйская вайна стала мадэллю лакальнай вайны, у якой дзве звышдзяржавы ваююць паміж сабой на абмежаванай тэрыторыі без прымянення ядзернай зброі.

Мірны дагавор не быў падпісаны, і час ад часу паміж краінамі ўзнікае жорсткае супрацьстаянне^[4].

• Група савецкіх ваенных спецыялістаў у Карэі

• Корейская война 1950—1953 гг. на сайте Минобороны России
• А. В. Сморчков.. Корейская война 1950—1953 гг (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012. Праверана 24 лістапада 2010.
• Советская дипломатия в период корейской войны (1950—53 годы)
• Большая игра кремлёвского «отца народов». Сталин преднамеренно затягивал войну на Корейском полуострове