PROFILPELAJAR.COM

Venecia Julia
Alministración
Estáu desapaecíu	[[d:Special:EntityPage/Q172579\|{{{2}}}
Tipu d'entidá	rexón xeográfica
Capital	Trieste
Xeografía
Coordenaes	45°38′10″N 13°48′15″E / 45.6361°N 13.8042°E
Demografía

Venecia Julia (Venezia Giulia n'italianu, Venesia Jułia in vénetu, Vignesie Julie en friulanu, Julisch Venetien n'alemán, Julijska Krajina n'eslovenu y croata), ye una rexón xeográfica entendida ente los Alpes Xulianos y el mar Adriáticu, dende'l golfu de Trieste a la Punta Promontore (estremu meridional d'Istria), al golfu de Fiume y a les islles del Quarnaro.

Esta antigua rexón política del sureste d'Europa na qu'agora tán les fronteres ente Croacia, Eslovenia, ya Italia.^[1] Les sos llendes nun tán históricamente bien definíos. A los sos habitantes llámase-yos "xulianos", giuliani n'italianu. El nome italianu de la rexón, "Venezia Giulia" (o "Venetia Iulia", significando "Venecia Julia"), foi inventáu en 1863 pol llingüista Graziadio Isaia Ascoli de Gorizia, quien buscaba axuntar so un nome a tolos territorios del Imperiu Austriacu nel Adriáticu cimeru reclamáu polos nacionalistes italianos.^[2]

Dende 1947, la "marca xuliana" o Venecia Julia nun constitúi una rexón alministrativa separada. Con too y con eso, el so nome sobrevive nel nome de la rexón autónoma italiana Friuli Venecia Julia (n'eslovenu, Furlanija-Julijska krajina), que lliteralmente significa "Friuli y Venecia Julia".

Etimoloxía

Graziadio Isaia Ascoli consideraba'l territoriu de la provincia romana d'Italia de Venetia et Histria ("Venecia y Istria") como una unidá xeográficu-cultural, subdividida en trés partes:

Venecia Euganea (Venezia Euganea), qu'entiende l'actual rexón del Vénetu n'Italia y la mayor parte de la rexón tradicional del Friuli (qu'entiende aproximao les actuales provincies italianes d'Udine y Pordenone);
Venecia Tridentina (Venezia Tridentina), qu'entiende l'actual rexón italiana de Trentín-Altu Adigio;
Venecia Julia (Venezia Giulia), que se correspuende más o menos coles actuales provincies italianes de Gorizia y Trieste, el Mariña eslovena y el condáu de Istria en Croacia;

El nome de "marca xuliana" vien de los Alpes Xulianos, que d'esta manera formaría la frontera nordés natural d'Italia. El términu foi acuñáu pa referise a la rexón llindada pel ríu Isonzo (Soča) y el golfu de Trieste nel oeste, los Alpes Xulianos nel norte y nordés, y Carniola y Liburnia al este, incluyendo d'esta manera a toa'l pandu del Kras y la mayor parte de la península de Istria. Dempués de 1866, cuando'l Vénetu y la mayor parte del Friuli quedaron unificaes col Reinu d'Italia, el términu de Ascoli "marca xuliana" empezó a asumir una connotación política. Munchos irredentistas italianos empezaron a usalo como un nome alternativu pa la rexón del Mariña Austriaca perteneciente al Imperiu Austrohúngaru, d'esta manera sorrayaba la so supuesta afinidá xeográfica y cultural coles otres dos "Venecias".

Historia

Dende 1918 hasta 1945

Dempués de la Primer Guerra Mundial, los trataos de Saint-Germain y Rapallo, grandes porciones del disueltu Imperiu Austrohúngaru fueron anexonaes al Reinu d'Italia. Na rexón adriática oriental, incluyía tou la Mariña Austriacu (Trieste, Istria y el condáu de Gorizia y Gradisca) - sacante la islla de Krk y el conceyu de Kastav que fueron apurríos al Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos^[3]- dellos distritos occidentales del ducáu de Carniola (Idrija, Ajdovščina, Vipava, Postojna, Pivka y Ilirska Bistrica) y el Valle de Canale del Ducáu de Carintia (colos actuales conceyos de Tarvisio, Pontebba y Malborghetto Valbruna). Rijeka convertir nuna ciudá estáu, llamada'l Estáu llibre de Fiume, pero foi suprimida en 1924 y estremada ente Italia y Yugoslavia. Pa toos estos territorios adoptóse oficialmente'l nome de Venecia Julia.

Creáronse les nueves provincies de Gorizia (que se fundió cola provincia d'Udine ente 1924 y 1927), Trieste, Apolace y Rijeka (dempués de 1924). Los italianos vivíen principalmente nes zones urbanes y a lo llargo de la mariña, ente que los eslavos, quien formaben la mayoría de la población, habitaben l'interior. La persecución fascista, carauterizada como "centralizadora, opresora y dedicada a la italianización forzosa de les minoríes"^[4] provocó la emigración de cerca de cient mil eslovenos y croates dende Venecia Julia, principalmente al Reinu de Yugoslavia (alredor de 70.000), pero tamién a Arxentina (alredor de 30.000). Per otru llau, dellos miles de dálmates italianos treslladar dende Yugoslavia a Italia dempués de 1918, munchos d'ellos a Istria y Trieste. La política d'italianización violenta causó la creación de la organización antifascista militante TIGR^[5] que combatió pol'anexón de la rexón a Yugoslavia. Mientres la Segunda Guerra Mundial, los partisanos yugoslavos enfusaron na rexón, y en 1945 la mayor parte del territoriu foi lliberáu poles tropes aliaes yugoslaves (los partisanos).

La rexón apostada (1945-1954)

Ente 1945 y 1947, Venecia Julia foi una rexón apostada ente Italia y la República Federal Socialista de Yugoslavia. Naquella dómina adoptar n'inglés el términu Julian March como'l nome oficial pal conxuntu de los territorios en disputa. El términu ye una traducción del eslovenu y croata Julijska krajina, una pallabra acuñada nos años venti como un nome alternativu en llugar del italianu Venezia Giulia, y adoptáu polos aliaos occidentales como'l nome más neutral dende'l puntu de vista políticu pa la rexón. En xunu de 1945, trazóse la Llinia Morgan, estremando la rexón en dos zones alministraes políticamente. La Zona B, gran parte de Venecia Julia, quedó so alministración yugoslava, escluyendo les ciudaes d'Apolace, Gorizia, Trieste, el valle del Isonzo (Soča) y la mayor parte del pandu de Kras, que taben so alministración conxunta británicu-norteamericana. Mientres esti periodu, munchos italianos abandonaron la zona so control yugoslavu, un fenómenu conocíu como'l Éxodu istriano-dálmato.

En 1946 el presidente d'Estaos Xuníos Harry S. Truman ordenó l'aumentu de les tropes estauxunidenses dientro de la so zona d'ocupación (Zona A) y el refuerzu de tropes aérees nel norte d'Italia dempués de que fuercies yugoslaves baltaren dos aviones de tresporte del exércitu estauxunidense que volaben sobre venecia Julia.^[6]

En 1947, de cuatro soluciones propuestes,^[7] algamóse un alcuerdu sobre la frontera nel Tratáu de París. Yugoslavia adquirió tola porción septentrional de la rexón al este de Gorizia, según la mayor parte de Istria y la ciudá de Rijeka. Creóse un Territoriu Llibre de Trieste, estremáu en dos zones, una so control aliáu y otra so control yugoslavu. Les tensiones, sicasí, siguieron y en 1954 el Territoriu foi abolíu y estremáu ente Italia (que llogró la ciudá de Trieste y la so contorna) y Yugoslavia.^[8]

Dempués de 1954

Dempués de la división de 1947 y 1954, el términu Julian March sobrevivió nel nome de la rexón italiana de Friuli Venecia Julia. Esto ye sicasí namái una designación formal, yá que nun hai fronteres oficiales ente Friuli y Venecia Julia dientro de la rexón.

Na parte que pasó a Yugoslavia, el nome de "marca Xuliana" cayó en desusu. En Eslovenia, referir a la rexón como Mariña eslovena, que ye una denominación común pa les dos rexones tradicionales de Goriška y Istria Eslovena. El nome de Mariña Eslovena dacuando estiéndese pa entender los territorios de fala eslovena nes provincies de Gorizia y Trieste. En Croacia, namái s'usa'l nome tradicional de Istria.