El ríu Loira (francés: Loire, bretón: Liger, occitanu: Léger o Leir) ye un llargu ríu européu de l'aguada atlántica qu'escurre namái por Francia. Con un llargor de cuasi 1006 km[1] ye'l más llargu del país.[2] La so cuenca tien una superficie de 117 000 km² y drena más d'una quinta parte del territoriu francés.[3] Tien les sos fontes en dellos manantiales del monte Gerbier de Jonc, nel Macizu Central, nel departamentu d'Ardeche y acaba desaguando nun ampliu estuariu nel océanu Atlánticu, nel departamentu del Loira Atlánticu, al oeste de la rexón occidental de los Países de Loira y del Anjou.
Hidrográficamente, la so cuenca estrema en delles socuenques socesives:[4]
«Altu Loira» o «Loira cimeru», hasta Bec d'Allier, en Cuffy, onde s'atopa la confluencia col más importante de tolos sos afluentes, el ríu Allier;
«Mediu Loira», dende Bec d'Allier a Bec de Vienne, na comuña de Candes-Saint-Martin (Indre-et-Loire), na confluencia col ríu Vienne;
«Baxu Loira» o «Loira inferior», dende Bec de Vienne al estuariu. La parte del baxu Loira que va dende Ingrandes a Nantes llámase «Valle de Bretaña» (Val de Bretagne).[5] y la que va dende Fresne-sur-Loire hasta la boca del estuariu, «Loira bretón» (Loire bretonne).[6][7]
Hasta mediaos del sieglu XIX, el Loira foi la vía principal al traviés de la cual transitaben les mercancíes del interior del país hasta'l puertu de Nantes. La llegada del ferrocarril, que conectó París con Saint-Nazaire al traviés de Le Mans, camudó esa situación.
El nome de Loira (Loire) apaez escritu nos testos en forma de Liger que deriva probablemente del galu *amiesta, salíu d'un vieyu *manda, que designa'l floreru o'l llimón.[8] Esti términu galu pasó a otres llingües romances so la forma del galu-romance *LIA (lenición de [g] intervocálica) y ye l'orixe del vocablu «lie» (fieces de vinu).
Estudios paleogeográficos de la rexón suxeren que'l paleo-Loira fluyía escontra'l norte y taba xuníu al Sena,[9] ente que'l Baxu Loira, que tenía la so fonte agües arriba d'Orléans na rexón de Gien, fluyía escontra l'oeste a lo llargo del presente curso. Nun momentu dau mientres la llarga historia de la elevación na cuenca parisina, el Baxu Loira atlánticu prindó'l paleo-Loira o Loira séquanaise («Loira-Sena»"), produciendo l'actual ríu. L'antiguu calce del Loira séquanaise foi ocupáu pol actual ríu Loing.
El valle del Loira tuvo habitáu dende'l periodu Paleolíticu Mediu ente 40−90 000 años.[10]:11 Homes de Neanderthal pudieron faer embarcaciones de tueros d'árboles y ferramientes de piedra y saleáu el ríu.[ensin referencies] L'home modernu habitó'l valle del Loira dende hai unos 30 000 años.[10]:11 Ente 5000-4000 e. C. empezaron baltar de montes a lo llargo de les veres de los ríos y el cultivu de les tierres y cría de ganáu.[10]:11 Construyeron megalitos pa honrar a los muertos, especialmente alredor de 3500 e. C.. Los galos llegaron al valle ente 1500-500 e. C. y los carnutos establecer en Cenabum, no que güei Orléans, y construyeron una ponte sobre'l ríu.[10]:11 Hacia l'añu 600 e. C. el Loira yá se convirtiera nuna ruta comercial bien importante ente los celtes y los griegos y convertiríase nuna de les grandes carreteres de Francia dende hai más de 2000 años.[10] Los fenicios y los antiguos griegos utilizaron caballos de carga pal tresporte de mercancíes dende Lyon hasta'l Loira pa llegar dende la cuenca del Mediterraneu a la mariña atlántica.
Roma antigua y los viquingos
Los viquingos invadieron la rexón en 879
Mientres la dómina romana, éstos sometieron con ésitu a los galos nel 52 e. C. y empezaron a desenvolver Cenabum, qu'ellos llamaron Aurelianis, y tamién empezaron la construcción de la ciudá de Caesarodunum, agora Tours, dende 1 d. C.[10]:11 Los romanos utilizaron el Loira hasta Roanne, a apenes 150 km de la fonte. Dempués de 16 d. C., el valle del ríu Loira convertir en parte de la provincia romana d'Aquitania, cola so capital n'Avaricum.[10]:11 Dende'l sieglu III, el cristianismu estendióse al traviés de la cuenca del ríu y munches figures relixoses empezaron a cultivar viñeos nes sos riberes.[10]:11 Nel sieglu V, l'Imperiu romanu tornó y los francos y los alamanes llegaron a la zona dende l'este.
Dempués d'esto hubo una belixerancia permanente ente los francos y los visigodos.[10]:12 Nel sieglu IX, los viquingos empezaron la invasión de la mariña oeste de Francia y utilizaron llargos barcos pa navegar pol Loira. En 853 arruinaron Tours y la so famosa abadía, y dempués afararon Angers, en 854 y 872.[10]:12 En 877 Carlos el Calvo morrió, marcando'l fin de la dinastía carolinxa. Dempués d'un considerable conflictu na rexón, en 898 Foulques -y Roux d'Anjou ganó poder.[10]:14
Periodu medieval
Mientres la Guerra de los Cien Años, de 1337 a 1453, el ríu Loira marcaba la frontera ente los franceses y los ingleses. Una tercer parte de los habitantes morrieron por causa de la peste negro de 1348–1349.[10]:14 Los ingleses ganaron a los franceses en 1356 y Aquitania convertir n'inglesa en 1360. En 1429, Xuana d'Arcu persuadió a Charles VII pa desterrar a los ingleses del país.[11] El so ésitu nel sitiu d'Orleans, sobre'l Loira, foi'l puntu d'inflexón de la guerra. En 1477, la primera imprenta de Francia foi establecida en Angers, y esi momentu construyó'l castiellu de Langeais.[10]:16 Mientres el reináu de Francisco I, de 1515 a 1547, el Renacimientu italianu tuviera un fondu impautu na rexón, y convirtióse en fondamente enraigonáu na arquiteutura y la cultura de la rexón, sobremanera ente la élite y les sos châteaus.[12][13] Na década de 1530, les idees de la Reforma llegaron al valle del Loira, y en 1560 los católicos afogaron a dellos cientos de protestantes nel ríu.[10]:16[14] Mientres les guerres de relixón, de 1562 a 1598, Orléans sirvió como un bastión importante de los hugonotes, pero en 1568 la catedral d'Orleans foi volada polos protestantes.[15][16] En 1572, la masacre de San Bartolomé vio a unos 3.000 hugonotes asesinaos en París, siguíos pol afogamientu de cientos d'ellos polos católicos nel ríu Loira.[10]:16
1600
Un cartelu de 1840 anunciando escursiones nel ríu.
Mientres sieglos fixeron intentos pa caltener una canal navegable abiertu por aciu l'usu de diques de madera y del dragáu. El tráficu fluvial aumentó gradualmente, siendo utilizáu un sistema de peaxe yá na dómina medieval. Anguaño dalgunos d'estes pontes de peaxe siguen de pies, dataos hai más de 800 años.[17] Mientres el sieglu XVII, Jean-Baptiste Colbert instituyó murios de contención de piedra y muelles dende Roanne a Nantes, lo qu'ayudó a que'l ríu fora más fiable,[18] pero la navegación detener con frecuencia por hinchentes y seques. En 1707, díxose que los hinchentes afogaríen unes 50.000 persones,[19] xubiendo l'agua más de 3 m en dos hores en Orléans. Un viaxe de pasaxeros típicu dende Orléans a Nantes tomaba ocho díes, y catorce díes si'l viaxe faíase ríu arriba contra la corriente.
Los barcos de pasaxeros a vapor apaecieron pocu dempués del empiezu del sieglu XIX, derrompiendo'l ríu ente Nantes y Orléans; en 1843, 70 000 pasaxeros taben tresportándose añalmente nel Baxu Loira y 37 000 nel Altu Loira.[20] Sicasí, cola introducción del ferrocarril na década de 1840, el comerciu nel ríu amenorgar de manera constante y les propuestes pa construyir un ríu totalmente navegable hasta Briare quedaron en nada. L'apertura de la canal llateral al Loira en 1838 dexó que la navegación ente Digoin y Briare siguiera,[21] pero'l pasu a nivel del ríu en Briare siguió siendo un problema hasta la construcción del acueductu de Briare en 1896, que coles sos 662,69 m foi la estructura más llarga del mundu mientres bastante tiempu.[21]
La canal de Roanne a Digoin tamién foi inauguráu en 1838 y tuvo a puntu de cerrar en 1971, pero inda apurre un navegación más arriba nel valle del Loira hasta Digoin.[21][22] Sicasí, les 261 km de la canal de Berry —una estrecha canal con esclusas de namái 2,7 m d'anchu, que foi inauguráu na década de 1820 y que conectaba la canal llateral al Loira en Marseilles-lès-Aubigny col ríu Cher en Noyers y de vuelta al Loira cerca de Tours—, foi cerráu en 1955. Güei el ríu ye namái oficialmente navegable hasta Bouchemaine,[23] onde'l ríu Maine xúnese-y cerca de Angers, xunto con un curtiu tramu muncho más enriba en Decize, onde un pasu a nivel del ríu crucia dende la canal llateral al Loira pa coneutar cola canal du Nivernais.
Cronoloxía
La monarquía de Francia gobernó nel valle del Loira mientres dellos sieglos, y como resultáu la rexón llogró'l títulu de «El Valle de los Reis». A partir de los galos, siguíos polos romanos, depués la dinastía de los francos que fueron asocedíos polos reis de Francia, que gobernaron dende finales del sieglu XIV hasta la Revolución Francesa, tolos gobernantes fueron responsables del desenvolvimientu del valle. La cronoloxía de los gobernantes presentar na siguiente tabla.[10]
bgcolor=#f0f0f0
Curtia cronoloxía de la ocupación del valle del Loira
Gobernante mientres el picu de la Guerra de los Cien Años, foi conocíu como'l rei llocu o 'le fou'. Casó a la so fía con Enrique V, el rei d'Inglaterra, que tamién foi declaráu herederu al tronu de Francia.
Foi ayudáu pola famosa Xuana d'Arcu pa xubir al tronu de Francia y gobernó dende Chinon. Tamién tenía una amiga reconocida oficialmente llamada Agnès Sorel.
Segundu primu de Lluis XII. Actividá centrada en Amboise. Llogros lliterarios y arquiteutónicos. Influencia de l'arquiteutura del Renacimientu y de les idees científiques. Les idees seculares prevalecieron sobre ethos relixosu. Leonardo da Vinci foi patrocináu por que se estableciera en Amboise en 1516. Prindáu na guerra de 1525 colos italianos.
Decadencia de la monarquía o gobiernu de los reis. Munchos castiellos del valle del Loira fueron destruyíos y otros munchos fueron convertíos en prisiones y escueles. El El Terror reináu del Terror ente 1793 y 1794 vio la muerte de los contrarrevolucionarios col fundimientu de los barcos que los tresportaben a encomalo nel ríu Loira.
Delles constataciones xenerales merecen ser destacada en rellación a tol Loira. El perfil xeneral del so llechu, en toa'l so llargor, ye'l d'una escalera, con rellanos cuasi horizontales que s'asoceden, coneutaos ente sigo, por aciu sópitos desniveles. Por ello'l cursu ta fechu de mouilles [moyaos], redolaes abondo fondes pa tar siempres somorguiaos, y de seuils [estragales] pocu fondos, cuasi a puntu de quedar descubiertos en dómina d'agües baxes, onde la corriente ye rápida y los bancos de sable o quixarros son numberosos. Los seuils son travesaos polos jards, canales más o menos fondes según les estaciones. Estes canales escasamente tán nel mesmu llugar d'un añu a otru: en dómina de crecíes (xeneralmente en febreru y n'ochobre, en dellos periodos d'unos pocos díes cada unu) el Loira ocupa, sinón la totalidá del so calce mayor, siquier una gran parte d'él, remocicándolo en fondura. El fondu del ríu ta asina marcáu por una inestabilidá crónica.[24]
El ríu, cargáu d'ábanos na so parte natal montascosa, depositar depués a lo llargo del so cursu, en cuanto la rimada faise más nidia. Acumulaos, esos ábanos aterrazan el so cursu, espulsando al Loira del so propiu calce y alzándolo, y causando infiltraciones nes capes de terrenes permeables. Vese entós que los sos afluentes, menos impetuosos, lleguen a la confluencia nun nivel más baxu que'l Loira; y deben entós siguir en paralelu hasta algamar la so altitú agües abaxo. Un exemplu ta en Touraine, el país del Véron ente'l Loira y el Vienne; o inclusive nel Loiret, qu'agora se considera una resurgemcia y que se sume n'árees pantanoses antes de la confluencia. Ye tamién la causa de los munchos étangs (llagunes), carrizales, marismas, boires (antiguos brazos del Loira), llagunes y otres güelgues que bordien el Loira nun área de gran estensión a entrambos llaos del so cursu.[24] A lo último, esta configuración ye la responsable de dellos colapsos nel calce mesmu (sables moventibles, causa de munchos afogamientos) o a nivel de les sos veres (bîmes). Esti llevantamientu y toles sos consecuencies, empiecen dende la salida del Macizu Central y persisten hasta que s'atopa'l macizu armoricano.[24]
Les fontes
El Loira tien la so fonte a 1408 m nel Vivarais, al este del Macizu Central, na falda sur del monte Gerbier de Jonc, na comuña d'Ardèche de Sainte-Eulalie (Ardèche). Nel so orixe nun ye más qu'un simple filo d'agua, y sería más exactu falar de les fontes del Loira, una y bones el ríu, primeramente, nun ye más qu'un ensame de pequeños regueros que converxen gradualmente. La presencia d'agües soterrañes sol monte Gerbier causa la nacencia de múltiples fontes, trés de les cualos, asitiaes a los pies del monte, considérense les fontes del ríu. Los trés regueros xúnense llueu pa formar el Loira, que baxa aína al valle asitiáu al sur del monte travesando'l pueblu de Sainte-Eulalie. Son:
la fonte xeográfica», qu'arrama nun bebederu en piedra del establu d'una antigua granxa («la ferme de la Loire») nel teyáu de cayueles que reemplazó a un techu de paya;
la fonte auténtica», la fonte del Loira, simbolizada por un monumentu alzáu en 1938 pol Touring club de France;
la fonte verdadera» que correspuende a la fonte oficial indicada nel planu catastral nᵘ 87; flúi nuna redolada natural y sale de la tierra nun prau, so una cayuela cola inscripción «ici commence ma course vers l'Océan...» [Equí empieza'l mio viaxe escontra l'Océanu...].
Les fontes del Loira
El monte Gerbier de Jonc, al pie del que naz el Loira
El Loira ye inda un regueru de monte de caudal rápidu cuando s'atopa col so primer afluente, l'Aigue Nègre, que lu enceta pela esquierda dempués de namái 2,5 km y que podría considerase la fonte verdadera, yá que na confluencia yá percorrió 4 km. Nes sos primeros 10 km, el ríu naciente flúi en direición sur, acompañáu nel valle pela carretera departamental D-116. Llueu llega a Sainte-Eulalie (232 hab. en 2008). Llegáu a Rieutord, na comuña d'Usclades-et-Rieutord (126 hab. en 2010[25]), el ríu algama'l so puntu más al sur, a apenes unos 130 km del Mediterraneu, cuando vira escontra l'oeste dispuestu a entamar un cursu de cuasi 1000 km antes de llegar al Atlánticu. Algama llueu la cola d'un pequeñu banzáu de monte, el del llagu de La Palisse y l'entá pequeñu Loira volver escontra'l noroeste, bordiando pel sur el pequeñu llagu de Issarlès, asitiáu a unes 1000 m d'altitú. Al pasar al poco pol pueblecinu d'Issarlès (166 hab.) el ríu abandona'l departamentu d'Ardèche y enfusar nel departamentu d'Altu Loira, yá na rexón d'Auvernia.
En Auvernia
Pasa depués el Loira cerca de Lafarre (66 hab. en 2009[26]) y Salettes (151 hab.), pequeñes llocalidaes asitiaes nes fasteres del valle, más altes que'l ríu. Llega dempués a Arlempdes (133 hab. en 2008), consideráu unu de Les Plus Beaux Villages de France y onde ta'l primeru de los castiellos construyíos sobre'l ríu y que na parte baxa de los sos cursu darán-y tanta fama. El Loira empónse de siguío en direición xeneral norte pa remontar pela parte oriental el Macizu Central, serpentando a lo llargo de gargüelos y escobios. Nesta primer zona de gargüelos el Loira pasa por Goudet (63 hab.) —onde ta'l castiellu de Beaufort, el so segundu castiellu— y depués cerca de Chadron (255 hab.), onde recibe al curtiu ríu Gazeille (27 km). Continua la so avanzar nortizu, pasando próximu a Cussac-sur-Loire, onde vira momentáneamente al este describiendo un zarráu meandro p'algamar Coubon (3054 hab.), el primer pueblu d'importancia nel so cursu. Sigue dempués al norte, llegando a Brives-Charensac (4188 hab.), onde'l vieya ponte romana de la Chartreuse entá lo crucia, y recibir, pela esquierda, al ríu Borne (48 km), xusto a los pies de Chadrac (2666 hab.). Prosigue'l so escurrir por un estrechu valle, pasando por Lavoûte-sur-Loire (725 hab.) —onde se llevanta'l castiellu de Lavoûte-Polignac— y Vorey (1434 hab.), onde recibe al ríu Arzon (44 km).
El Loira en Auvernia (I)
El pueblu d'Arlempdes, sobre unos peñascos, asomándose al ríu Ficheru:Goudet,
Vuélvese de volao depués el Loira nun curtiu tramu escontra l'este, pasando por Chamalières-sur-Loire (451 hab.) y Retournac (2639 hab.), onde empezaba a ser navegable, anque anguaño la presa de Grangent, construyida na década de 1950 a unes 2 km agües enriba de Saint-Rambert, bloquia definitivamente toa navegabilidad de gran percorríu. (A 50 km agües embaxo de Retignac, cerca de Saint-Rambert, el caudal vuélvese suficiente pa «porter bateau» ['llevar barcu']. Sicasí hasta Roanne la navegación ye desaxeradamente peligrosa en dellos llugares.[24]) El Loira reemprende direición norte y recibe, pela marxe derecha, en Pont de Lignon, al ríu Lignon du Velay (82 km), y pocu dempués, pola otra mano, al ríu Ance (69 km). Tolos ríos que desagüen nel Loira nesti tramu del Macizu Central carauterizar polos escesos de la hidrografía del Velay: son cursos empinaos y de caudales rápidos, con desniveles repentinos ya importantes cascaes d'agua.
Pasa dempués el Loira por Bas-en-Basset (4126 hab.) —onde tán les ruines del Château de Rochebaron—, una llocalidá distante malapenes un par de quilómetros de Monistrol-sur-Loire (8717 hab.), la segunda ciudá n'importancia del Velay y tamién d'Altu Loira. Sigue'l ríu por Aurec-sur-Loire (5614 hab.) y depués recibe, pela derecha, al ríu Semène, na llocalidá homónima, abandonando'l departamentu d'Altu Loira pa entrar nel departamentu de Loira, de nuevu na rexón de Ródanu-Alpes.
El castiellu de Saint Paul en Cornillon (yá Ródanu-Alpes)
En Ródanu-Alpes
El Loira algama aína Saint-Paul-en-Cornillon (1310 hab.) y depués recibe, pola mesma mano derecha, en Unieux (8643 hab.), al ríu Ondaine (18,6 km), yá na cola del banzáu de la presa de Grangent, de daqué menos de 20 km.
La presa de Grangent, de 54 m d'altor y alcontrada a una altitú de 420 m, foi construyida en 1955-1957 y tien una superficie de solamente 3,65 km², dau lo estrecho del valle. Esta zona ta protexida dende 1988 como parte de la Reserva natural rexonal Saint-Étienne - Gorges de la Loire, que'l so fin ye llindar la crecedera de les zones urbanes escontra los gargüelos del Loira. En estre tramu embalsado atópense tres castillos más: el de Essalois, el de Grangent y el de Saint Victor-sur-Loire.
Pasada la presa'l Loira entra na llanura del Forez, una amplia cuenca que ye la primera de les fueses tectóniques rellenes d'ábanos qu'entecorten el so percorríu nesta parte alta (depués va pasar pola llanura del Puy y la de Roanne, más estenses,[27] y por otres más pequeñes, como la de Emblavès (cuenca de Lavoûte-sur-Loire y Chalignac, tamién llamada Emblavez) y Feurs[28])
El Loira algama nesta llanura Saint-Just-Saint-Rambert (14 172 hab.) y depués, en recibiendo pola mano derecha al ríu Furan (34 km), llega a la pequeña ciudá d'Andrézieux-Bouthéon (9676 hab.), onde s'atopa'l castiellu de Bouthéon y l'Aeropuertu de Saint-Étienne - Bouthéon. Sigue dempués por Saint-Cyprien (2337 hab.), Veauche (8507 hab.), Craintilleux (1134 hab. en 2008) y Montrond-les-Bains (4718 hab.), onde recibe, primero pela esquierda al ríu Mare (46,6 km) y depués pela derecha al ríu Coise (49,6 km) y onde ta'l castiellu de Montrond. Sigue'l ríu'l so escurrir en direición norte, algamando llueu la ciudá de Feurs (7921 hab.), verdaderu centru de la llanura del Forez. En toa ta zona'l ríu foi dexáu a entrambos llaos regueros de pequeños étangs que son manifestación de lo cambiante del so cursu. Sigue'l Loira escontra'l norte, y en pasando cerca de Balbigny (2840 hab.) y recibir pela esquierda al ríu Aix (49,0 km), sale de la llanura y entra n'otra zona de pequeños montes.
Llega de nuevu a lo cabero d'otru banzáu, esta vegada'l de Villerest, de daqué más de 30 km de llargor y 7,70 km² de superficie, que somorguió los gargüelos del Loira. Nes fasteres d'esti banzáu caltiénense pequeñes llocalidaes, como Saint-Jean-Saint-Maurice-sur-Loire (1124 hab.), Commelle-Vernay (2809 hab.) y Villerest (4427 hab.), onde ta'l castiellu de la Roche.
El Gargüelu de les Roques (escobiu de Neulise), l'estrechu de Pinay y el saltu del Perron
Llamada'l gargüelu de les Roques polos inxenieros de mines, esti escobiu selvaxe estiéndese 32 km dende Saint-Priest-la-Roche, al sur (agües enriba), hasta Villerest, al norte (agües embaxo). Antes de la puesta en serviciu de la presa de Villerest yera la parte más impresionante de los gargüelos del Loira. Foi descrita en 1837 como «estrecha, fonda, severa, con parés serrapatoses y picudes roques avesees, con formes abruptas y acoradaes, amenaciando desprendimientu polos sos grandes quebres». El fondu del gargüelu, dafechu ocupáu pol Loira en munchos llugares estrechos, nun dexa más que dacuando llugar a un estrechu senderu nuna ribera o la otra. El ríu tien equí un fluxu aturbolinao, salvu rares y curties esceiciones. Los dos pasaxes que teníen peor reputación yeren: l'estrechu de Pinay, xustu antes de les 12 km de pórfido del escobiu de Neulise, ente Feurs y Roanne; y l'estrechu de Perron ("saltu del Perron") a la fin del escobiu de Neulise.[28]
Nel estrechu de Pinay, grandes roques bloquiaben una parte del calce que provocaben grandes vórtices nun pasaxe de menos de 15 m d'anchu; nel saltu del Perron (Saint-Jean-Saint-Maurice-sur-Loire), xustu antes de Villerest, el ríu se arremolinaba fuertemente en calce apertada nuna revuelta, con roques a flor d'agua y un aguaxe bien fuerte. Un peñascu plantáu metanes la corriente en Saint-Maurice-du-Dézert, tamién inspiraba enforma mieu a los navegantes.[24] La presa de Villerest, qu'entró en serviciu en 1985, somorguió la cuasi totalidá del llargor del gargüelu de Neulise.
En dexando tras la presa'l ríu enfusar nuna nueva llanura, ta vegada la de Roanne (36 806 hab.), la ciudá prefeutura que'l Loira algama aína y que ye la mayor nel so percorríu hasta esi momentu. La ciudá cunta con un destacáu puertu fluvial nel que s'ensobien gabarras y embarcaciones deportives. D'equí sale la canal llateral de Roanne a Digoin, una canal con 13 esclusas construyíu ente 1832-1838 p'asegurar el tresporte fluvial y que va siguir al Loira, pela marxe esquierda, mientres un percorríu de 55,6 km.
Dempués de Roanne la rimada del ríu mengua sensiblemente yá que l'altitú baxa. Escava'l so llechu escontra'l norte nuna capa d'escombros y ábanos, de sables y magres. El so cursu modérase y ralentiza, la so velocidá dexa de ser una torga importante pa los navegantes. Cuando sale del Macizu Central, xustu antes del nivernais, dobla escontra'l noroeste y empieza a rellenar el so calce. Este ye'l principiu d'esta particularidá liguriana: la elevación del llechu, que ye la causa direuta de dellos fenómenos particulares nel Loira.<Poitrineau/>
Continua'l Loira por Iguerande (1013 hab.), Artaix (404 hab.), onde desagua el ríu Arçon (28,8 km), Chambilly (523 hab.) y Baugy (505 hab.), recibiendo dempués pela esquierda les agües del pequeñu ríu Urbise 28,4 km. A partir d'equí'l Loira va pasar a ser mientres un bon entamo frontera departamental: a la izquierda, el departamentu auvernés de Allier y, a la derecha, el borgoñón de Saona y Loira. En pasando mui cerca del Aeropuertu de Charolais recibe al Arconce (99 km) y llega depués a la ciudá de Digoin (8460 hab.), onde tamién recibe al Arroux (120 km). En Digoin naz otra canal, la Canal llateral al Loira, que va xunir col anterior y qu'acompañara de nuevu al ríu 196,1 km y que va garantizar un tresporte fluvial fiable.
El Loira va volviéndose adulces escontra'l noroeste, recibiendo al Vouzance (41,3 km) y pasando por Diou (1502 hab.). Depués encétalu aína'l ríu Besbre (97 km), y en dexando tras Saint-Aubin-sur-Loire (311 hab.), recibe al Somme (46 km) y al Engièvre (21,9 km), cuasi en Saint-Martin-des-Lais (145 hab.). En siendo mientres un curtiu tramu llende departamental ente Nièvre y Allier (apenes 4,5 km), el Loira entra nel departamentu de Nièvre y torna a la Borgoña. Llega a Decize (5777 hab.) y Saint-Léger-des-Vignes (2034 hab.), onde recibe pela derecha al Aron (105,4 km). El Loira yá lleva direición noroeste y n'algamando Imphy (3739 hab.) llega a Nevers (36 762 hab.), la capital departamental de Nièvre y la primera gran ciudá del so cursu, emplazada na confluencia col ríu Nièvre (53 km).
Mui cerca de Nevers, en Bec d'Allier (comuña de Cuffy) atópase la confluencia col más importante de tolos sos afluentes, el ríu Allier (420,9 km), que lu enceta llegando dende'l sur, pela marxe esquierda, y que va dexar al Loira doblar el so tamañu, yá que según los sos caudales respeutivos, el Allier podría inclusive ser el cursu principal y el Loira, el so afluente. Nes 280 km que siguen a la confluencia col Allier, el Loira solamente va recibir al Cosson y al Beuvron, que'l so pequeñu caudal mediu acumuláu ye de solamente 15 m³⋅s-1. Va Tener qu'esperar hasta pasáu Tours pa recibir otros afluentes tan caudalosos como'l Allier. Coles mesmes qu'empieza a rellenar el so calce, el Loira vira escontra'l noroeste.
El Mediu Loira
Dempués de Bec d'Allier, el Loira reemprende aldu norte y va ser nuevamente mientres un tramu llende departamental, esta vegada ente Nièvre (dcha.) y Cher (izqda). El Loira llega llueu a Fourchambault (4635 hab.) y dempués a Marseilles-lès-Aubigny (687 hab.), onde recibe al Aubois (37,1 km). Pasa cerca de Germigny-sur-Loire (710 hab.), Beffes (721 hab.), Tronsanges (371 hab.), Colar (578 hab.) y algama La Charité-sur-Loire (5179 hab.), una de les etapes del Camín de Santiago y una de les Villes et pays d'art et d'histoire de Francia.
Dende equí empieza un tramu de ríu protexíu, el de la Reserva Natural Valle del Loira, establecida en 1995. Pasa depués por Mesves-sur-Loire (664 hab.) y llega a Pouilly-sur-Loire (578 hab.), que'l so ponte atopar a mediu camín ente la fonte y la boca. Sigue por Tracy-sur-Loire (970 hab.), Sancerre (1727 hab.) y Cosne-sur-Loire (10 653 hab.), la ciudá prefeutura onde ensin dulda el ríu volver escontra l'oeste. El rellenu del calce acentuar a partir de Cosne.[24] Sigue por Myennes (583 hab.), La Celle-sur-Loire (844 hab.) y Neuvy-sur-Loire (1470 hab.), onde ta la Central nuclear de Bellevile, construyida ente 1980 y 1989. En recibiendo pela marxe derecha al curtiu ríu Vrille (33 km), remata'l tramu en que'l ríu ye llende departamental ente Nièvre y Cher, para tres un curtiu tramu en que ye llende ente Nièvre y Loiret (d'unes 3,5 km), entrar nel departamentu de Loiret.
Dempués algama Sully-sur-Loire (5443 hab.) —onde ta'l castiellu de Sully-sur-Loire—, Saint-Benoît-sur-Loire (2057 hab.) —onde ta l'abadía benedictina de Benoît-sur-Loire—, Sigloy (664 hab.), Châteauneuf-sur-Loire (8005 hab.), Jargeau (4488 hab.), Bou (902 hab.) y Orleans (114 167 hab.), la ciudá más al norte qu'algamara'l ríu, yá que a partir d'equí empónse al oeste, cada vegada diendo daqué escontra'l sur. Nesta ciudá hai un importante puertu fluvial, yá conocíu dende la dómina de Xuliu César, alcontráu nuna privilexada encruciada: la parte alta de la rexón del Loira, que coneuta col valle del Ródano, dende onde llegaben los productos d'orixe mediterraneu; la so parte inferior que coneuta cola mariña atlántica, d'onde veníen los productos del Atlánticu; y finalmente la carretera natural de tierra escontra'l norte que lu conectaba cola capital, complementáu dende finales del sieglu XVII pela canal d'Orleans.
Nesta zona de piedra caliar sedada, el caudal de estiaje discure na so mayoría so tierra; el ríu Loiret ye, en realidá, nun ye más qu'un resurgencia del ríu Loira. Otra consecuencia de la elevación constante del calce del Loira Mediu, ye que tien un calce menor o pequeñu Loira (lit mineur o petite Loire), corriendo nel calce mayor o Gran Loira '(lit majeur o grande Loire). La llanura d'hinchente utilizar p'absorber l'escesu d'agua. Ye'l calce menor en que los homes trataron de canaizar por aciu duits (o dhuis), diques sumergibles paralelos a la corriente. Munchos, llantaos con árboles, tán agora en ruines.[24]
Dempués d'Orleans el Loira va percorrer un valle de 450 km, más o menos empobináu esti oeste, ampliu hasta Rochefort-sur-Loire, a la salida d'Anjou. Ye'l valle del Loira y como tal inscribir en 2000 na llista del Patrimoniu de la Humanidá de la UNESCO, una apelación que se refier a la parte del valle del Loira ente Sully-sur-Loire (nel departamentu de Loiret) y Chalonnes-sur-Loire (en Maine-et-Loire). Constitúi un sitiu escepcional pola so diversidá biolóxica, según pol so patrimoniu históricu y cultural (parques, castiellos y ciudaes).
Dempués de la confluencia del ríu Loiret, el Loira repon el caudal qu'esi pseudo-afluente fixéra-y perder. De les 365 m³ en Blois, el so caudal mediu aumenta hasta les 835 m³ en Montjean en Anjou. Pasáu Tours, recibe al Cher, al Indre y al Vienne (reforzáu pol Creuse), toos ellos con aportaciones sustanciales. El Indre en réxime regular non drena más qu'una cuenca estrecha na que 9/10 partes son llanures de suelu permeable. Pero'l Cher, que nun s'asela hasta un pocu dempués de Montluçon y los gargüelos de Lavault-Sainte-Anne, apúrre-y tou la so puxanza.
Ente Orléans y Angers, el valle tien un anchor de 2−5 km y de cutiu ta bordiáu por pandos nes que'l calce ta talláu, formando pequeñes cornises y cantiles de tuffeau y piedra caliar.[24] Numberosos castros y bancos de sable o de grava chisquen el cursu principal del ríu. La fondura y anchor del calce varien considerablemente d'una estación a otra y d'añu n'añu. Les crecíes del Loira tienen xeneralmente llugar pel hibiernu, anque gracies a la construcción de numberoses preses polo xeneral nun tienen yá graves consecuencies.
De Orleans a Tours
Nes contornes d'Orleans, nel so área urbana, ta la La Chapelle-Saint-Mesmin (9658 hab.), onde na confluencia col Loiret (12 km) protexóse dende 1975 una islla como reserva ornitolóxica, la Reserva natural nacional de Saint-Mesmin, onde viven 226 especies de páxaros, d'elles 65 anidadoras y 190 migrantes. Depués el ríu pasa por Saint-Ai (3161 hab.), Meung-sur-Loire (6086 hab.) —onde ta'l castiellu de Meung— y Beaugency (7659 hab.), onde ta'l castiellu de Beaugency y onde se dirimió ente ingleses y franceses, en 1429, la batalla de Beaugency. Al poco el ríu ye nun curtiu tramu llende departamental (unos 5,5 km) ente Loiret y Loir-et-Cher, y dempués enfusar nesti postreru.
Sigue por Mosnes (751 hab.), Chargé (1053 hab.) y algama Amboise (12 505 hab.), con otru magníficu castiellu, onde se-y xune'l ríu Amasse (29,2 km). En Amboise, que se desenvuelve en dambes márxenes del Loira, hai una islla nel centru del ríu, Île d'Or, que ta urbanizada y ocupada pela ciudá y a la que'l xune una ponte que xunen dambes riberes pasando pel estremu occidental de la isla.
Dexa depués tras Lussault-sur-Loire (792 hab.), Montlouis-sur-Loire (10 448 hab.), onde recibe al ríu Cisse (81 km), y algama l'área metropolitana de Tours, pasando por Vouvray (3079 hab.), La Ville-aux-Dames (4889 hab.), Rochecorbon (3244 hab.), Saint-Pierre-des-Corps (15 227 hab.) y finalmente Tours (134 817 hab., con 477 438 hab. nel área metropolitana), la capital departamental de Indre-et-Loire, onde en 732 se dirimió ente francos y árabes la famosa batalla de Tours.
Dende la confluencia col Maine, incluyendo los cuasi 150 km del estuariu, el cursu del Loira alterna ente los abruptos cortes serrapatosos, dacuando impresionante, tallaos nes roques hercínianas del macizu Armoricano, y los escalonamientos en múltiples brazos chiscaos d'islles y de castros. El sable adulces ye reemplazada gradualmente pola trolla depositáu pol refluxu de les marees, que pueden, con vientu del oeste en delles ocasiones, remontar hasta más allá del Mauves.[24] Ente Angers y Nantes les boires, brazos muertos, bordien el cursu del ríu. Tán inscritos como zones naturales d'interés ecolóxicu, faunistico y florístico, cuantimás la boire de Champtocé, en Maine-et-Loire, y la boire Torse (d'un llargor de 17 km), en Loira Atlánticu.
De Angers a Nantes
Sigue'l Loire el so avanzar en direición oeste, pasando por Béhuard (127 hab.), Savennières (1375 hab.), La Possonnière (2342 hab.), Rochefort-sur-Loire (2232 hab.) y Chalonnes-sur-Loire (6492 hab.), onde empieza una gran islla despoblada de más de 10 km que remata en Montjean-sur-Loire (2939 hab.). Llega dempués el ríu a [[Ingrandes
(Maine y Loira)|Ingrandes]] (1645 hab.), onde'l Loira vuelve ser llende departamental, esta vegada ente Maine-et-Loire y Loira Atlánticu. Dende equí'l ríu conozse como «Loira bretón» (Loire bretonne).[6]
Continua'l ríu por Varades (3514 hab.) y Saint-Florent-le-Vieil (2677 hab.), onde recibe al ríu Èvre (276 km) que llega del sur. Equí'l ríu empieza a tener nel so calce grandes islles, como la islla Batailleuse (más de 4,0 km de llargor) (y más palantre, hasta Nantes, les de Mocquart (2,25 km), aux Moines (1,77 km), Neuve-Macrière (4,40 km) o Dorelle-Moron (4,40 km), Buzay (3,45 km), de La Chenaie (3,0 km) y Heron (2,5 km)). Depués el ríu sigue por -y Marillais (1084 hab.), Anetz (1910 hab.) —onde ta'l castiellu del Plessis de Vair— y Ancenis (7551 hab.) —onde ta'l castiellu de Ancenis. En Ancenis, a más de 150 km de la desaguada, yá se siente la variación de la marea, que puede faer camudar el nivel del ríu en más d'un metro. Llega dempués a Champtoceaux(2373 hab.), Oudon (3355 hab.), La Varenne (1762 hab.) y -y Cellier (3713 hab.) —onde ta'l castiellu de Clermont —, pasáu'l cual intérnase'l ríu nel departamentu de Loira Atlánticu.
Sigue'l Loira por Mauves-sur-Loire (3033 hab.) y llega al área metropolitana de Nantes, pasando por Thouaré-sur-Loire (7674 hab.), Sainte-Lluz-sur-Loire (11 907 hab.) —onde ta'l castiellu de Chassay—, Basse-Goulaine (8091 hab.), Saint-Sébastien-sur-Loire (25 017 hab.) y Nantes (284 970 hab.), con 873 133 hab. nel área metropolitana). En Nantes hai una terminal portuaria —capaz pa cruceros y l'embarque d'automóviles, ceberes, maderes y sables— que forma parte del «Grand port maritime de Nantes-Saint-Nazaire».
L'estuariu —el llugar onde l'agua marino atopar cola agua duce baxando'l llechu del ríu— va dende Nantes hasta la so desaguada nel océanu Atlánticu. L'estuariu del Loira compónse de canales, chiscaos d'islles y bordiáu per árees pantanoses. Constitúi unu de les principales güelgues na fachada del océanu Atlánticu y ye un eslabón importante nel ecosistema d'estuariu col llagu de Grand-Place, les marismas de Brière y les de Guérande. La onda de la marea estiende agües enriba de Nantes. Los últimos cien quilómetros del Loira tán sometíos a les marees, entemeciéndose a diariu los dos cuerpos d'agua. La diferencia nel nivel d'agua ente la marea baxo y alto mar algama les 6 m, tantu en Saint-Nazaire como en Nantes, ya inclusive llega a un altor de 1 m en Ancenis, 50 km agües enriba de Nantes. El caudal mediu del ríu ye de 825 m³⋅s-1, con un réxime irregular que va de menos de 100 m³⋅s-1 n'estiaxe a más de 6000 m³⋅s-1 na crecida. L'anchu del ríu puede llegar a cuasi un quilómetru ente los dos orielles opuestes.
En dexando tras el puertu de Le Pellerin , el Loira recibe al Buzay y empieza a enanchase, pasando d'alredor de 300 m hasta los 600 m. Nesti yá'l so últimu tramu pasa por Cordemais (2938 hab.), onde hai una central térmica de carbón d'EDP, Lavau-sur-Loire (758 hab.), Paimbœuf (3206 hab.), Corsept (2742 hab.) y Donges (6748 hab.), onde hai un puertu con refinería de petroleu, bien próxima a les marismas de Brière, que son drenadas pol postreru de los afluentes del Loira: el Brivet. Les marismas tán protexíes como parque natural rexonal de Brière.
Llega finalmente'l Loira al Atlánticu, teniendo na marxe esquierda, a Saint-Brevin-les-Pins (12 248 hab.), y na marxe derecha Saint-Nazaire (67 031 hab.), col so terminal de cargues pesaes, frigorífica, agroporturaria, frutera, y d'arreglu naval.
El Loira desagua nel océanu al traviés de la boca del estuariu qu'empieza a enanchase a nivel de Saint-Nazaire (Loira Atlánticu). Nesti estuariu, la presencia d'un castru remanecíu, el «Banc du Billot», allugáu frente al puertu de Montoir-de-Bretagne enzanca la remontada de los buques en Loira marítima (seición Nantes-Saint-Nazaire) bien delicada. Una canal de 13 m de fondura caltener de forma permanente.
Los principales afluentes del Loira recoyer na tabla que sigue. Los afluentes ordenar xeográficamente, siguiendo'l ríu dende la so nacencia hasta la desaguada, y la direición na que desagüen los afluentes, esquierda-derecha, considérense tamién agües embaxo.
↑El ríu Rin ye más llargu que'l Loira, pero'l so cursu ye compartíu ente dellos países y per Francia nun escurre más que parcialmente, principalmente como frontera con Alemaña. Nin la fonte nin la boca s'atopen en Francia.
↑Banque Hydro – Code station M8420010 - La Loire à Saint-Nazaire (option Synthèse)Archiváu 2015-02-19 en Wayback Machine. La Banque Hydro est un service du Ministère de l'Écologie et du Développement durable qui réunit les informations fournies par des services de l'État, les directions régionales de l'Environnement, Les services de prévision des crues, les direutions départementales de l'agriculture et de la forêt, les agences de l'eau, Électricité de France, des organismes de recherche (CEMAGREF, universités…), Les compagnies d'aménagement (la Compagnie d'aménagement des coteaux de Gascogne, la Compagnie nationale du Rhône, la Société du canal de Provence, la Compagnie d'aménagement du Bas-Rhône-Languedoc, etc.).
↑Guide des Oiseaux, Sélection du Reader's Digest, 1982, páx. 450.
↑ 6,06,1La Loire bretonne, d'Ingrandes à Nantes, de Christian Voi Querer. les iconu guides, 1993, Ouest-France.
↑Pêcheurs de Loire ente Bretagne et Anjou, de Jacques Boislevé. Éd. Siloë, 2005, 140.
↑Xavier Delamarre, Dictionnaire de la langue gauloise, Errance, 2003, páx. 201.
↑J. Tourenq and C. Pomerol, "Mise en évidence, par la présence d'augite du Massif Central, de l'existence d'une pré-Loire-pré-Seine coulant vers la Manche", Comptes Rendus de l'Académie des Sciences, 320, 1995:1163–1169; Pierre Antoine, Jean Pierre Lautridou and Michel Laurent, "Long-term fluvial archives in NW France: response of the Seine and Somme rivers to tectonic movements, climatic variations and sea-level changes", Geomorphology33.3–4, (June 2000:183–207).
↑ 24,024,124,224,324,424,524,624,724,8La Loire – les peuples du fleuve, d'Abel Poitrineau. páx. 5-12, Une turbulente famille y páx. 21-39, L'organisation de la navigation. Éd. Horvath, Saint-Étienne, 1989. ISBN 2-7171-0639-1.
↑Tolos habitantes de llocalidaes citaes nesti artículu refiérense siempres a los de la comuña homónima y, sacantes se diga otra cosa, a la población del añu 2010.
↑Tolos habitantes de llocalidaes del departamentu d'Altu Loira, sacantes se diga otra cosa, referir a les comuñes homónimes y a la población del añu 2009.
,_vieux_pont_sur_la_Loire.JPG)
.jpg)
_de_la_Loire.jpg)
.jpg)
