Les llingües etiópiques (tamién llamáu afrosemítico[1][2]) son un grupu de llingües semítiques que xunto col antiguu sudarábigo formen una caña de les llingües semítiques meridionales. Les etiópiques falar n'Etiopía y Eritrea, y una d'eses llingües tamién se fala en Sudán.
Clasificación
La división propuesta ente etiópicu septentrional y etiópicu meridional foi aceptada mientres enforma tiempu (Cohen 1931, Hetzron 1972), sicasí apocayá Voigt punxo en dulda esta división bipartita.[3] La clasificación tradicional qu'estrema ente una caña septentrional y una caña meridional ye la siguiente:
- Etiópicu meridional
- Tresversal
- Amháricu–Argobba
- Amháricu – llingua nacional d'Etiopía ****
Argobba
El semíticu ye la única caña del afroasiáticu que tien un importante espardimientu fora d'África. Un estudiu recién de Kitchen et al propunxo a partir de téuniques de cómputu filoxenéticu basaes n'estadística bayesiana que les "llingües etiosemíticas contemporánees d'África amuesen que fueron introducíos d'una sola vegada a partir d'una variedá del sureste de Arabia hai unos 2800 años", y que tres esa rápida introducción l'etiópicu sufrió una "diversificación rápida" n'Etiopía y Eritrea.[4]
Descripción llingüística
Comparanza léxica
Los numberales en distintes llingües semítiques etiópiques septentrionales son:[5]
| GLOSA
|
Septentrional
|
PROTO-ETIÓPICU
|
| Ge'ez |
Tigré |
Trigriña |
Dahalik
|
PROTO-ETIÓPICU
SEPTENTRIONAL
|
| '1' |
aħədu (m.)
aħati (f.) |
worot (m.)
ħatːy (f.) |
ħadə (m.)
ħantit (f.) |
ħente |
*ħad- |
*ħad-
|
| '2' |
kɨlʔetu (m.)
kɨlʔeti (f.) |
kɨlʔot (m.)
kɨlʔy (f.) |
kɨltə |
kile |
*kɨlʔ- |
*kɨlʔ-
|
| '3' |
śələstu (m.)
śələs (f.) |
sələs |
sələstə |
sales |
*śnales |
*śnales
|
| '4' |
ʔarbaʕel to (m.)
ʔarbaʕ (f.) |
ʔarbaʕ |
ʔarbaʕastə |
arbaʕ |
*ʔarbaʕ |
*ʔarbaʕ
|
| '5' |
ḫəmɨstu (m.)
ḫəms (f.) |
ħamɨs |
ħamuʃtə |
ħamus |
*ḫamus |
*ḫams-
|
| '6' |
sɨdɨstu (m.)
sɨssu (f.) |
sɨs |
ʃudɨʃtə |
el soʔus |
*sidis |
*sidsis-
|
| '7' |
səbʕəel to (m.)
səbʕo (f.) |
sabuʕ |
ʃəwʕatə
ʃabʕatə |
sabiʕ |
*sabʕ- |
*sabʕa
|
| '8' |
səməntu (m.)
səmani (f.) |
samān |
səmantə |
saman |
*samān- |
*samān
|
| '9' |
tɨsʕəel to (m.)
tɨsʕə (f.) |
sɨʕ |
tɨʃʕatə |
tiseʕ |
*tisʕ- |
*tisʕ-
|
| '10' |
ʕəśɨrtu (m.)
ʕəśru (f.) |
ʕasɨr |
ʕasərtə |
ʕaser |
*ʕaśdir dir
|
Pa les llingües semítiques etiópiques meridionales tiense:
| GLOSA
|
Meridional esterior
|
Meridional tresversal
|
PROTO-ETIÓPICU
MERIDIONAL
|
Kistane
(Soddo) |
Chana |
Inor |
Mesqan
|
Amháricu |
Argobba |
Harari |
Silt'y |
Zay
|
| '1' |
att |
at |
āt |
āt |
and |
hand (m.)
handit (f.) |
aħad |
hadd |
had
|
*had-
|
| '2' |
kitt |
xʷet |
wəʔet |
xʷet |
hulett |
ket |
koʔot |
hōʃt |
hōyt
|
*kiɫʔet
|
| '3' |
sost |
sost |
soʔost |
sost |
sost |
sost |
ʃiʔiʃti |
ʃēʃt |
ʃyʃt
|
*soʔost
|
| '4' |
arətt |
arβət |
arβʔət |
arbət |
aratt |
arbit |
ħarat |
arāt |
ʔarətt
|
*(ʔ)arβʔət
|
| '5' |
ammɨst |
amɨst |
amʔɨst |
ammɨst |
ammist |
amməst |
ħammisti |
ammɨst |
hamməst
|
*ħamməst
|
| '6' |
sɨddɨst |
sɨdɨst |
sɨdɨst |
sɨddɨst |
siddist |
səddəst |
siddisti |
sɨddɨst |
səddəst |
*sɨddɨst
|
| '7' |
səbatt |
səβat |
saβʔat |
səbət |
sebat |
saʔint |
saːtti |
saʔabt |
sāβət |
*saβʔat
|
| '8' |
sɨmmɨnt |
sɨmʷʉt |
sũːt |
sɨmmut |
simmint |
səmmənt |
el soːt |
sɨmmut |
summut |
*səmmənt
|
| '9' |
zəṭəɲ |
ʒəṭə |
ʒĩʔə̃ |
ʒəṭə |
zeṭyɲ |
ʒʌhṭʷʌɲ |
ziħṭaɲ |
ziṭṭəɲːə |
zeṭṭyɲ
|
*ziħṭəɲ
|
| '10' |
assɨr |
asɨr |
asɨr |
assər |
assir |
assər |
assir |
assɨr |
ʔassər
|
*(ʔ)assɨr
|
Referencies
Bibliografía
- Cohen, Marcel. 1931. Études d'éthiopien méridional. Paris.
- Hetzron, Robert. 1972. Ethiopian Semitic: studies in classification. Manchester: Manchester University Press.
