Ye un arbustu o arbolucu, xeneralmente cubiertu con pelillos, menos nel fexe de les fueyes. Algama un tamañu d'hasta 6 m d'altu. El tarmu, xeneralmente con poques ramines erectas onde crecen les flores. Les fueyes son alternes, d'hasta 25 cm de llargu, son compuestes (paecen cañes) y consisten nuna exa principal (llamáu raquis) cubiertu de pelos café-acoloratáu-escuros, d'onde parten de 5 a 15 pares d'exes secundaries (llamaos raquillas), d'hasta 12 cm de llargu, sobre los que s'alluguen, apretadamente, de 35 a 63 pares de hojillas (llamaes foliolos) angostes, d'hasta 11 mm de llargu, cola base asimétrica.
Les inflorescencies son conxuntos de 3 a 7 floressésiles o cuasi sésiles sobre curtios pedúnculos que s'alluguen en grupitos a lo llargo de la parte terminal del tarmu, formando en xunto una gran panícula terminal d'hasta 30 cm de llargu. Les flores son vistoses, la mota acampanada, termináu en 5 dientes pocu evidentes; la corola verdosa, ye acampanada y estremada escontra'l ápiz en 5 lóbulos triangulares, cubiertos con pelos acolorataos y recostaos sobre la superficie; estames numberosos xuníos na base, bien llargos (d'hasta 8 cm), color coloráu (escuru o brillosu) bien vistosos; l'estilu paecíu a los estames pero más gruesu y llargu.[1]
Los frutos son llegumes d'hasta 12 cm de llargu, angostes, rectes o cuasi rectes, planes colos márxenes gruesos, de color café-acoloratáu, cubiertes d'abondosos pelos; nel maduror los sos dos parés dixébrense y se curvan escontra tras. Granes oblongues, esplanaes.[1]
Propiedaes
Indicaciones: utilizáu como febrífugo. Úsase la corteza.[2]
Usos: Se promueve pa solombra, p.ej. en cafetales, y como parte de sistemes agroforestales nel trópicu, como alimentu de ganáu, abonu verde y fonte de lleña. La corteza considérase melecinal. Foi encamentáu por una farmacopea norteamericana antigua.
Español: Cabellitos d'ánxel, cabellitos d'una vara, cabeza d'ánxel, canela, coquito, yerba de la canela, pambotano, taguapillo, timbrillo, tepachera, yerba del ánxel, barbes de chivu, k'analsin (Campeche), charamusco de Tabasco, flor de sangre, huitote, pambotano, asoleyón, yerba del pollín.[1]
Berendsohn, W. G. & A. Y. A. González. 1989. Llistáu básicu de la Flora Salvadorensis: Familia 118: Leguminosae. Cuscatlania 1(2): 1–16.
Breedlove, D. E. 1986. Flora de Chiapas. Llistaos Floríst. Méxicu 4: i–v, 1–246.
Cowan, C. P. 1983. Flora de Tabasco. Llistaos Floríst. Méxicu 1: 1–123.
Leavenworth, W. C. 1946. A Preliminary Study of the Vegetation of the Region Between Cuetu Tancitaroand the Rio Tepalcatepec, Michoacan, Mexico. Amer. Midl. Naturalist 36(1): 137–206.
Linares, J. L. 2003 [2005]. Listado comentado de los arboles nativos y cultivados en la Republica de El Salvador. Ceiba 44(2): 105–268.
Martínez Salas, E. M., M. Sousa Sánchez & C. H. Ramos Álvarez. 2001. Rexón de Calakmul, Campeche. Llistaos Floríst. Méxicu 22: 1–55.
McVaugh, R. 1987. Leguminosae. 5: 1–786. In R. McVaugh Fl. Novo-Galiciana. The University of Michigan, Ann Arbor.
Molina Rosito, A. 1975. Enumeración de las plantas de Honduras. Ceiba 19(1): 1–118.
Nelson Sutherland, C. H. 2001 [2002]. Plantes descrites orixinalmente d'Hondures y les sos nomenclatures equivalentas actuales. Ceiba 42(1): 1–71.
Nelson, C. 1978. Contribuciones a la Flora de la Mosquitia, Honduras. Ceiba 22(1): 41–64.
